ترکیه این سد را بسازد، کار ایران تمام است

طرح آناتولی جنوب شرقی که به زبان ترکی استانبولی Guneydogu Anadolu Projesi و به اختصار GAP خوانده می شود، طرحی عمرانی است که بر پایه آن دولت ترکیه در نظر دارد مجموعه ای از سد و نیروگاه برقابی را بر بخش بالایی رودخانه های دجله و فرات بسازد. در این طرح، 14 سد بر روی فرات، 8 سد بر دجله و سرجمع 19 نیروگاه برق آبی ساخته خواهد شد. پس از تکمیل این طرح قرار است 1/7 میلیون هکتار زمین کشاورزی را آبیاری و سالانه 55 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند. نخستین سازه بزرگ این طرح، سد آتاتورک بود که در سال 1992 با ظرفیت 48 میلیارد مترمکعب تکمیل شد. این سد سبب افزایش شدید سطح زیر کشت در جنوب دریاچه سد شده که می توان در عکس های ماهواره ای به خوبی آن را تشخیص داد. با تکمیل نهایی طرح گاپ، ترکیه حدود 45 درصد آب رودخانه های دجله و فرات را کنترل خواهد کرد. بر پایه برخی برآوردها، اثر تجمعی برداشت آب برای کشاورزی و صنعت، تبخیر از سطح دریاچه سدها، به هم خوردن سامانه آب شناختی (هیدرولوژیک) حوضه آبخیز این دو رودخانه و اثر تغییر اقلیم و گرمایش زمین، می تواند در یکی دو دهه آینده سبب کاهش آب ورودی به عراق تا میزان 80 رصد شود. رودخانه فرات از ترکیه وارد سوریه شده و با گذر از این کشور، وارد عراق و درنهایت به تالاب هورالعظیم سرازیر می شود. رودخانه دجله نیز مستقیماً از ترکیه وارد عراق شده و بعد از آبیاری این کشور، سرانجام به تالاب هورالعظیم می رسد، بنابراین عمده آب ورودی این تالاب مرزی با ایران از طریق دجله و فرات تأمین می شود. سدسازی های ترکیه مورد اعتراض فعالان مدنی نیز قرار دارد زیرا حدود 550 سایت باستانی و آثاری از 2000 سال ق.م تا پایان حکومت عثمانی را زیرآب می برد. یکی از مهم ترین سدهای این طرح، سد ایلیسو (Ilisu) است که محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست هفته گذشته در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص این طرح و پیامدهای زیست محیطی آن در منطقه به نکات مهمی اشاره داشت: ساخت سد ایلیسو با گنجایش 43 میلیارد مترمکعب و ظرفیتی معادل 3 برابر بزرگ ترین سد ایران یعنی کرخه در حال انجام است. ایران یکی از متضرران اصلی مهار حقآبه رودخانه های دجله و فرات در منطقه است و خشک شدن تالاب های مرکزی عراق و سوریه، تبدیل تالاب هورالعظیم به بزرگ ترین کانون بحرانی ریز گرد در منطقه، درگیری 25 استان غربی و مرکزی کشورمان با معضل ریز گردها و افزایش چشمگیر این مسئله نمونه ای از ارمغان حذف حقآبه دجله و فرات است. نابودی بیش از 6 و نیم میلیون هکتار از اراضی کشاورزی عراق، سوریه، ایجاد کانون های فرسایش بادی و تولید گردوخاک، خشکی عراق و گردوغبار برخاسته از این کشور بر روی ایران از دیگر آسیب های جبران ناپذیر اقدام دولت ترکیه با احداث سدهای گاپ است. دولت ترکیه با سوءاستفاده از وضعیت امنیتی کشورهای منطقه که درگیر گروه های تروریستی داعش و تکفیری هستند، حقابه این رودخانه ها را که از عراق و سوریه می گذرد، از 750 مترمکعب در ثانیه به 250 مترمکعب در ثانیه رسانده است. طبق نظر این مقام مسئول اگر ساخت سد ایلیسو به اتمام برسد، کار همه ما تمام است و همه نقاط کشور ما درگیر ریز گرد خواهد شد؛ بنابراین ایران هر چه زودتر باید از تکمیل این سد که تا سال 2019 افتتاح خواهد شد، جلوگیری کند.