وضعیت بحران منابع آبی ایران رفع شد؟

جنگ آب؛ ترکیبی که این سال ها بارها به گوش شما خورده است. الگوی غلط مصرف، افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش نیاز و تقاضا، سال های خشک سالی و کاهش بارش، مصرف آب ما را در مرز بحران قرار داده است. ایران بیش از یک درصد جمعیت را و 0,5 درصد آب شیرین دنیا را دارد و ما فاصله ای با جنگ بر سر آب نداریم. هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو می گوید: وضع مصرف آب ایران در مرحله تنش قرار دارد. حتی اگر 10 درصد کاهش بارشی که سال گذشته با آن مواجه بودیم، در سال جاری جبران شده و به صفر رسیده و حتی 10 درصد دیگر افزایش پیدا کند، بازهم مشکل آب کشور ما حل نمی شود. او در ادامه توضیح می دهد ما بیش از 80 درصد از منابع آبی تجدید نشونده مان را مصرف می کنیم که مطابق استانداردهای جهانی صراحتاً به معنای ایستادن بر روی خط بحران آب است. علیرضا مقدم نیا هم در مقاله ای تحت عنوان منابع و مسائل آب در ایران نوشته است میزان بارندگی ثلث متوسط جهانی بوده و میزان تبخیر واقعی سالانه بیش از 70درصد بارش سالانه است. همچنین مصرف سرانه خانگی آب در ایران 155 لیتر برای هر نفر است که 75درصد آن به صورت پساب برمی گردد. تکلیف نسل های بعدی مشخص نیست مدیریت منابع آب تعریف خاص خودش را دارد. فهمی می گوید: مدیریتی درست و صحیح است که بین منابع و مصارف آب به صورت پایدار تعامل ایجاد کند. ما باید بتوانیم با رعایت پایداری و عدالت بین نسلی آب را توزیع کنیم. سال 1300، 7 میلیون جمعیت داشتیم. در حال حاضر 80 میلیون نفریم. طبیعی است که این جمعیت به بیش از 10 برابر آب شرب نیاز دارد. ضعف مدیریت مدرن منابع آب حکمرانی خوب آب در کشور وجود نداشته و مدیریت منابع آب داخل کشور ما مشکلات جدی دارد. این را فهمی گفته و توضیح می دهد: شرط مدیریت درست، استقرار مدیریت به هم پیوسته منابع آب است. در حال حاضر این استقرار در کشور ما ضرورت داشته و نیاز است. البته بهتر است بدانید موضوع فقط و فقط هم مدیریت داخلی منابع آب نیست. بهره وری آب پایین بوده و هست. سال های پیاپی خشک سالی، الگوهای اشتباه مصرف، افزایش جمعیت و افزایش نیاز به آب همه و همه دست به دست هم داده و کشور به این نقطه رسیده است. فقط مردم مقصر نیستند فقط مردم را متهم نکنیم. به گفته فهمی، مدیریت منابع آب در سال های گذشته ناکارآمد و نامناسب بوده است. او تأکید می کند: حالا دولت موظف است با روش های نوین، مثل نمک زدایی از آب شور، آب این جمعیت را تأمین کند. همچنین از دیگر وظایف دولت و وزارت نیرو، پیدا کردن آستانه تاب آوری برای مصرف کشور است. گفتنی است این آستانه توسط وزارت نیرو تعیین شده و حالا نوبت فرهنگ سازی و کمک مردم است. 88 درصد منابع آبمان را مصرف می کنیم آستانه تاب آوری کشور 70 میلیارد مترمکعب است. فهمی می گوید این 70 میلیارد معادل 60 درصد آب تجدید شونده کشور است و آستانه تاب آوری ماست. اما در حال حاضر ما 88 درصد از منابع تجدیدشونده آب کشور را مصرف می کنیم. او توضیح می دهد: تا سال 75 آب در دسترس کشور ما 130 میلیارد مترمکعب بود. از یک دوره ای به بعد، یعنی از سال 78 کاهش ها و شکست ها شروع شد و همه منابع حوزه های آبی را تحت تأثیر قرارداد. به گفته فهمی اگر کشوری 40 درصد از منابع آب تجدید شونده خود را استفاده کند، روی خط استاندارد ایستاده است. از 40 تا 60 درصد آن کشور دچار تنش آبی شده است و از 60 تا 70 درصد آن کشور بحران آب دارد، ما بیش از 80 درصد از منابع آب خود را مصرف می کنیم؛ درد اینجاست. 10 درصد کاهش بارش کار دستمان داد درحالی که ما سال هاست از خط استاندارد مصرف فاصله گرفته ایم، از طرفی سال های خشک سالی و کاهش بارش هم مزید بر علت شد و حدود 20 میلیارد از منابع آب تجدیدشونده ما را کم کرد. از طرفی در سال گذشته دمای کشور یک درجه هم گرم تر از سال های گذشته اعلام شد و همین گرما تبخیر سالانه را زیاد کرد. در بهترین حالت می توانیم میزان مصرف از منابع تجدیدشونده کشور را به 60 درصد برسانیم و این در صورتی است که در سال های آتی، بارش باران هم افزایش پیدا کند. ما در نقطه تنش آبی ایستاده ایم. باید مصرف آب را تا حد معقول کاهش دهیم. 10درصد سدهای کشور بیهوده ساخته شد اگرچه افزایش تعداد سدها در افزایش منابع آب مؤثر است، اما ساختن هر سد باید توجیه محیط زیستی و منابع طبیعی هم داشته باشد. پیش از انقلاب در کشور 13 سد داشتیم و حالا به گفته فهمی این عدد به 653 رسیده است. در پشت 13 سد، 13 تا 15 میلیارد مترمکعب آب ذخیره می کردیم و پشت 653 سد، 37 تا 38 میلیارد مترمکعب آب ذخیره می کنیم. درحالی که 50 برابر سد داریم، تنها 2,6 برابر آب بیشتر ذخیره می کنیم. بحران آب در ایران مدت هاست کلید خورده روزنامه واشنگتن پست، تیرماه 1393، در گزارشی اعلام کرد ایران در بین 24 کشوری قرار دارد که وضع آب در آن ها خطرناک است. امروز در کمتر از یک سال که از انتشار آن مقاله می گذرد، همه کارشناسان این حوزه هشدار می دهند بحران آب در ایران مدت ها پیش آغازشده و از مرز خطرناک گذشته و در آینده نزدیک به جنگ برای آب مبدل خواهد شد.وزیر نیرو، حمید چیت چیان پیش ازاین گفته بود در حالی در اوایل انقلاب میزان سرانه آب تجدیدشونده به ازای هر فرد ایرانی چهار هزار مترمکعب بود که در حال حاضر این رقم کمتر از یک هزار و 600 مترمکعب است. طبق برآوردهای بین المللی، کشورهایی که میزان سرانه آب تجدیدشونده آن ها از یک هزار و 700 مترمکعب کمتر باشد در تنش آبی قرار دارند و اگر این رقم از یک هزار مترمکعب کمتر باشد آن مناطق وارد بحران آب می شوند. آب بی رویه برداشت کردیم، زمین ها فرونشست پدیده فرونشست زمین یکی از خطرناک ترین ماحصل های بی آبی است. بر پایه یافته های پژوهشی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی در چند دهه گذشته به دلیل رشد جمعیت و خشک سالی ها افزایش یافت. ساخت سدها و حفر چاه های جدید مجاز و غیرمجاز به تنش موجود افزود و سبب کاهش شدید و بدون بازگشت منابع آب، افت سطح آب، تغییر شدید کیفی و در آخر خشکیدگی بسیاری از چاه ها شد. فرونشست زمین و نشت گاز (بیست و هشتم خردادماه)، فرونشست زمین در خیابان پیامبر(ص) (یازدهم شهریورماه) و انفجار تأسیسات برق در محله ستارخان (چهاردهم شهریورماه) در یک موقعیت جغرافیایی خاص (شمال غرب) آژیر خطر را برای پایتخت نشینان به صدا درآورد.فرونشست زمین در تهران 90 برابر میزان بحرانی اعلام شده از سوی اتحادیه اروپاست و هرروز یک میلی متر از زمین تهران نشست می کند که با 36 سانتیمتر نشست سالیانه، بین کشورهای جهان رکورددار است. بنابراین دولت هایی که یکی پس از دیگری روی کار می آیند هم باید در نظر بگیرند تنها مدت صدارتشان خوش ندرخشند و فکری طولانی مدت برای آب کشور کنند. پیش بینی ها نشان می دهد که جمعیت ایران در سال 1400 به 97 میلیون نفر خواهد رسید و مقدار آب موردنیاز برابر 130 میلیارد مترمکعب خواهد بود که تأمین این میزان آب از منابع تجدید پذیر آبی کشور امکان پذیر نخواهد بود. چطور ممکن است که از مردم انتظار افزایش جمعیت داشته باشیم درحالی که در همین لحظه کارشناسان مختلفی معتقدند جنگ آب بیخ گوشمان است؟