ارتباط سینما و فضا

فیلم او (Her ) محصول سال 2013 به نویسندگی و کارگردانی اسپایک جونز، داستان زندگی فردی منزوی در آینده است؛ آینده ای که در آن تکنولوژی و محصولات نوین، زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و همچنین فضا را نیز به عنوان محیطی ساخته شده از روابط و اجتماعات دگرگون کرده است. این فیلم هفتاد و سومین فیلم معرفی شده در لیست برترین فیلم های برنامه ریزی شهری IMDB است. در ادامه پیام ساختمان نگاه شمارا به این نکته معطوف می کند که چگونه تغییر در یک عنصر خاص امکان چنین تغییری در فضا را ممکن می سازد. لوفور در کتاب تولید فضا به تعریف فضا و امکان تولیدی اجتماعی بودن آن سخن می گوید و آن را به دو فضای متمایزِ انضمامی و انتزاعی تقسیم می کند. بنا به تعریف وی فضای انضمامی فضای ژست ها و سفرها، بدن ها و حافظه هاست. در این فیلم با بحث انضمامیِ فضا روبرو هستیم. فضای اجتماعی که حاصل تجربه زیسته فرد است عناصری نوین را در خود جای می دهد؛ تا در عین نگه داشتن شیوه ها و شاکله های پیشینِ زندگی بتوانیم با پدیده هایی جدید مواجه شویم که زیست فرد و اجتماع را تحت تأثیر قرار می دهند. بدین سان تعریف ها معنای تازه ای می یابد و کُنش جمعی رنگی تازه به خود می گیرد. به عنوان مثال، رابطه عاطفیِ شخصیت اصلی فیلم تئودور که فردی منزوی است با یک سیستم عامل شکل می گیرد. عشقِ سایبری، عنصری است که به زندگی ها اضافه می شود. نکته قابل توجه باقی ماندن فضاهای شهری فیزیکال به همان شکل سابق است و فیلم اسپایک جونز تغییر چندانی را در سال 2025 به ما نشان نمی دهد (صرف نظر از شمارِ بالای آسمان خراش ها و تهی بودن از فضاهای سبز شهری، همچنان با پلازاها و مکان های عمومی شبیه به شرایط کنونی روبرو می شویم). اما تغییر مدنظر ما و آنچه پیش ازاین به آن اشاره شد چیست و چگونه شکل گرفته است؟ زیمل در مقاله کلان شهر و حیات ذهنی تغییر و شدت محرک هایِ بیرونی و درونی را عامل تحرکات عصبی افراد در شهرها می داند و فرد در مواجه با این وضعیت، برخورد با عوامل بیرونی را با حسابگری همراه می کند و بدین سان نوعی دل زدگی در فرد شهری مشاهده می شود. این وضعیت در بخش های مختلف فیلم در برخوردهای تئودور با افراد و همچنین فضاهای عمومی مشاهده می شود و می توان گفت آن طور که مدنظر زیمل است آینده کلان شهرها دستخوش تغییراتی می شود و فرد دل زده به سوی عنصر جدید روی می آورد و همان طور که گفته شد فضاهای سایبری و مجازی می توانند جایگزینی برای خلأها و برطرف کننده نیازهایِ فضایی فرد برای ارتباط باشند. درصحنه ای از فیلم تئودور بیان می کند که هر تجربه ای که لازم بوده است را کسب کرده و این در حالی است که تاریک ترین صحنه فیلم در مقابلِ تمام صحنه های روشنی که در ذهن وی مرور می شوند ( و همچنین دنیای رنگی مصنوع سال 2025) قرار دارد ؛ به طوری که این گونه به بیننده القا می شود که به دنبال تجربه ای جدید است که می تواند سامانتا یا همان رابطه احساسی با سیستم عامل که به عنوان عنصری اساسی در تغییر شکل فضای زندگی از سوی نویسنده نشان داده می شود باشد. این طور می توان بیان داشت که اسپایک جونز جای خالیِ زندگی آینده را با عنصری منفرد و به دوراز زندگی جمعی پُر می کند و زندگی اجتماعی فرد به دوراز غریبه ها تنها به گذشته وی مربوط و در خاطرات وی موجود است. این گونه فضایی به نام شهر اهمیت خود را از دست می دهد. در طول فیلم با جابجایی زیبایی از سوی کارگردان رودررو می شویم. در قسمت هایی برای نشان دادن دید و نحوه مشاهده سامانتا از فضایی که تئودور در آن قرار دارد ثابت بودن بیننده بر هم می خورد و دیگر به عنوان عنصری خارجی درصحنه ها و فضاها تعریف نمی شود و به عنوان اول شخص فیلم را به پیش می برد . از این نظر فضاهای مقابل که فرد در آن قرار می گیرد نیز دست خوش تغییر می شوند و نوع نمایشی که از فضای شهر در سال2025 شکل می گیرد نیز تمام ابعاد را شامل می شود که بیانی از ارتباط سینما و فضاست.