شاه بیت مقابله با تنش آبی

گروه تاسیسات: در نمایشگاه آب و فاضلاب سال 92 بود که مدیران صنعت آب و فاضلاب در جمع خبرنگاران حضور پیدا کرده و هشدار دادند که: پس از 13 سال، خشکسالی دامنگیر کشور شده است. در آن نشست خبری از مردم خواسته شد برای مقابله با تنش آبی در کشوری که بر روی خط بیابانی قرار دارد بسیج شوند و میزانی از مصرف خود بکاهند. در آن زمان گفته می شد با 10 درصد صرفه جویی می توان با همین حجم آبی، کشور را از تنش آبی نجات داد. سال های بی آبی سال 1392 سال خوبی از نظر بارش نبود؛ در این سال بارش ها در 16 استان کشور کمتر از بارش سال آبی گذشته (که آن هم سال آبی خوبی نبود) گزارش شد. تا جایی که در استان سمنان با 47 درصد کاهش در بارش مواجه بودیم. این موضوع بر حجم آب سدهای کشور تأثیر زیادی گذاشت و بعضی از سدها تا 70 درصد از حجم آبی خود را از دست دادند. طبق گزارش های سازمان آب و فاضلاب، سدهای کشور با 47.4 میلیارد مترمکعب آب تنها 55 درصدشان پر است. این موضوع به همراه کاهش حجم روان آب ها (به میزان 48 درصد) باعث شده ستار محمودی، قائم مقام وزیر نیرو،اعلام کند 24 استان کشور در وضعیت قرمز آبی قرار دارند و منابع آبی آنها کاهش محسوس داشته است. کلانشهرهای در معرض تنش به گفته رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا،تهران و 10 کلانشهر اراک، اصفهان، شیراز، قزوین، قم، کرج، کرمان، مشهد، همدان و یزد در معرض تنش آبی قرار دارند؛ مضاف بر این، طبق گزارش ها 517 شهر کشور در معرض تنش آبی قرار دارند که با احتساب جمعیت کلانشهرها، حدود 37 میلیون نفر یعنی 50 درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از بی آبی قرار دارند. در بسیاری از شهرها مصارف و منابع قابل تأمین به نقطه سر به سر رسیده، در صورتی که قاعده بر این است که برای حصول اطمینان از تأمین آب مورد نیاز منابع باید تا 25 درصد بیش از نیاز شهر باشد. این موضوع موجب شد که در 5 هزار روستای کشور، آبرسانی به طور سیار صورت بگیرد و در شهر جنوبی چابهار آب آشامیدنی جیره بندی شود. مصرف سرانه 220 لیتری موضوع آب به یکی از مسائل اصلی کشور تبدیل شده است، به گونه ای که رئیس جمهور به بازدید وزارت نیرو می رود تا از تأمین آب و برق کشور در سال 93 اطمینان حاصل کند، و معاون اول رئیس جمهور بر لزوم برنامه ریزی لازم برای رفع مشکل آب تأکید کند. تأمین آب کشور با رشد فزاینده جمعیت، مصرف بی رویه خانگی، صنعت غیر بهینه، و نیز کشاورزی سنتی، با چشم انداز امیدوار کننده ای روبه رو نیست. تأکید مسئولان در نشست ها و همایش ها بر روی آب شرب بوده است، زیرا طبق آمارها، مصرف سرانه هر نفر در دنیا روزانه 75 لیتر است؛ حال آنکه در کشور ما این میزان به طور متوسط 220 لیتر است و در برخی شهرها مثل تهران مصرف سرانه هر نفر روزانه به 350 لیتر نیز می رسد. البته این میزان مصرف 6 درصد آب مصرفی کشور را شامل می شود؛بخش پرمصرف آب، کشاورزی است که 92 درصد آب مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است. متوسط جهانی مصرف در بخش کشاورزی 70 درصد است و برخی از کشورها توانسته اند آن را به 50 درصد نیز کاهش دهند. کشاورزی سنتی، استفاده از روش های آبیاری غرق آبی و بهره نبردن از شیوه های به روز و بهینه دنیا، باعث شده هم مصرف آب کشور بالا و بازده بسیار پایینی داشته باشد. مدیریت مصرف آب مسئولان دولتی نیز هر چند گاهی در نشست ها و برنامه های تلویزیونی و حتی تبلیغات، مردم را به مصرف کمتر رهنمون می کنند که با 10 تا 20 درصد کاهش در مصرف آب احتمال جیره بندی منتفی خواهد شد. هشدارها و رهنمون هایی که تا کنون بی ثمر بوده است. شرایط ویژه کشور و مصرف بالا باعث شده حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور از تدابیر ویژه این شرکت برای تأمین آب شرب در تابستان جاری سخن بگوید و تکمیل سامانه های آبرسانی، تمرکز بر طرح های نیمه تمام و پیش بینی طرح های اضطراری، در اولویت قرار گرفته است. آنچه از شواهد پیداست تابستان امسال سال آسوده ای برای مسئولان آب کشور نخواهد بود؛ اما در مقابل همه این طرح ها و برنامه ها شاه بیت این برنامه های وزارت نیرو، مدیریت مصرف آب است که به طرق مختلف در سال های گذشته از تریبون های عمومی عنوان شده است. راهبردی که جنبه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مختلف دارد و با اعمال سیاست های اصولی و منظم بر خلاف شیوه تأمین آب و فروش یارانه ای آن نتایج بلندمدتی خواهد داشت. هدف مدیریت مصرف آب کنترل و کاهش مصارف غیرضروری است. این رویکرد به مقابله با این دیدگاه رایج می رود که آب فراوان و تقریباً رایگان است. رعایت الگوی مصرف نه تنها کم اهمیت نیست، بلکه بار زیادی از دوش منابع محدود آبی برمی دارد که به دلیل فعالیت انسان دچار اختلال شده است. بافت های آبرفتی فشرده شده و سفره های زیرزمینی به دلیل بهره برداری زیاد از چاه ها، تخلیه و حجم روان آب ها 48 درصد کاسته شده است. موضوعاتی که خود را در سفره های آبی ارومیه، هامون، سرخس، خلیج فارس و دریای خزر نشان می دهد. رویکرد اصلی که از جانب متولیان امر عنوان شده افزایش قیمت و جریمه مشترکین پرمصرف است. به موجب قانون مزبور، به شرکت های آب و فاضلاب اجازه داده شده است در ازای مصارف مازاد بر الگوی مصرف، حداکثر تا دو برابر قیمت های مصوب از مشترکین شبکه های آب شهری اخذ، و درآمد حاصل از آن با نظارت سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور صرف بازسازی شبکه های فرسوده و حمایت از مصرف کنندگان زیر الگوی مصرف گردد. تأمین آب محوطه های عمومی و پارک ها خارج از محیط شبکه آب شهری، اطلاع رسانی از طریق تلویزیون برای ایجاد حساسیت نزد مخاطبان و مشترکین، اصلاح و تولید تجهیزات به نحوی که مصرف آب را کاهش می دهند، اصلاح مبحث 16 مقررات ملی ساختمان، از دیگر فعالیت هایی است که ذیل مدیریت مصرف، تقسیم بندی می شوند و در الحاقیه یک بند و دو تبصره ای به ماده 133 قانون برنامه سوم توسعه، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.