ابهام زدایی از حادثه پلاسکو

ماجرای پلاسکو کماکان در شورای شهر تهران خبرساز است. بعد از گزارش هیئت ویژه دولت از علل حادثه این بار گزارش ابعاد فنی، مدیریتی و حقوقی حادثه پلاسکو در صحن شورای شهر تهران توسط حمزه شکیب به نمایندگی از کمیته تخصصی تشکیل شده توسط این شورا ارائه شد. محتمل ترین سناریوی فروریزش پلاسکو در سه مرحله عضو کمیته هماهنگی و ویرایش متن نهایی گزارش حادثه ساختمان پلاسکو گفت: با توجه به تحلیل های انجام شده بر مدل سه بعدی سازه ساختمان پلاسکو که صحت آن در مقایسه با فیلم ها و عکس های حین فروریزش تأییدشده است، محتمل ترین سناریوی فروریزش ساختمان پلاسکو شامل سه مرحله فروریزش جزئی، فروریزش پیش رونده محدود و فروریزش پیش رونده کلی ساختمان است. فروریزش کلی ساختمان با تخریب یک تیر اصلی و بخشی از سقف طبقه یازدهم در چشمه جنوب شرقی شروع شده است. با تخریب این قسمت از سطح و افتادن آن با ضریب ضربه دینامیکی بر روی سقف طبقه دهم، اتصالات دو تیر اصلی این سقف که براثر حرارت دچار افت مقاومت شده بودند، در اطراف چشمه جنوب شرقی دچار شکست شده و درنتیجه دو تیر مرتبط با آن ها و نهایتاً سقف های متکی بر آن ها تخریب می شود. حمزه شکیب ادامه داد: پس از گسیختگی 4 سقف ساختمان، تغییر شکل های بزرگی در اثر کمانش ستون های که تکیه گاه جانبی خود را ازدست داده بودند، ایجاد می گردد و درنتیجه سقف های طبقات بالای یازدهم نیز در چشمه های اطراف این ستون ها تحت تأثیر قرارگرفته و شروع به فروریزش می کنند. با تخریب قسمت های شرقی، جنوبی و مرکزی ساختمان، در پلان و ارتفاع، ستون ها و سقف های اطراف ضلع غربی و ضلع شمالی نیز به سمت داخل ساختمان کشیده شده و به دلیل این نیروهای زیاد به وجود آمده در اثر تغییر شکل های بزرگ، این قسمت ها نیز ایستایی خود را ازدست داده و سرانجام کل ساختمان تخریب می شوند. کاستی های ساختمان پلاسکو از منظر تأسیسات برقی عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران در خصوص کاستی های ساختمان پلاسکو از منظر تأسیسات برقی افزود: ساختمان پلاسکو در خصوص موارد اساسی مانند سیم کشی خارج از ضوابط افزایش مصرف کننده ها بدون در نظر گرفتن کلید و هادی متناسب، سیستم اعلام حریق، برق اضطراری مناسب و چراغ های خروجی ایمن دچار مشکل بوده است. همچنین افزایش ظرفیت ترانس ها مستلزم بازنگری کابل های اصلی بالارونده بوده است. شکیب ادامه داد: بخشی از مقررات در زمان اجرای ساختمان پلاسکو و در گذشته الزامی نبوده و بعدها ضرورت اجرای آن بروز کرده و در این زمینه ساختمان پلاسکو نیاز به بازنگری و انجام اصلاحات داشته است. همچنین استفاده احتمالی از لوازم و تجهیزات غیراستاندارد نیز در تأسیسات برقی سبب حادتر شدن شرایط شده است. این عضو کمیته هماهنگی و ویرایش متن نهایی گزارش حادثه ساختمان پلاسکو تأکید کرد: در میان عوامل ذکرشده درزمینهٔ تأسیسات برقی ساختمان پلاسکو مهم ترین موارد تأثیرگذار شامل سیم کشی های غیراستاندارد و خارج از ضوابط، عدم بازرسی و کنترل ساختمان، الزامات مبحث 22 مقررات ساختمان و فقدان سیستم اعلام حریق است. ارزیابی تأسیسات مکانیکی ساختمان پلاسکو وی ادامه داد: بر اساس بررسی های انجام شده، ساختمان پلاسکو دارای یک موتورخانه مرکزی بوده که سوخت ورودی آن از نوع سوخت مایع و گازوئیل بوده و برای تغذیه دیگ های بخار و دیزل ژنراتور ساختمان در طبقه زیرزمین ذخیره می شده است. ساختمان در قبل از زمان حادثه، دارای دو مخزن ذخیره مکعبی و استوانه ای بوده که در زمان حادثه موجودی گازوئیل مخازن حدود 14 هزار لیتر بوده است. برق ورودی نیز تأمین کننده انرژی موردنیاز برای توربوماشین ها و تجهیزات کمکی دیگ بخار و فن مشعل این دیگ بوده است. عضو سابق شورای اسلامی شهر تهران گفت: ساختمان دارای دو دیگ بخار فایرتیوب بوده که انرژی گرمایشی را برای گرمایش و آب گرم بهداشتی تأمین می کرده است. سیستم انرژی سرمایشی در ابتدای ساخت ساختمان بر اساس تفکر سیستم های تمام هوا در سرمایش طراحی شده و پکیج هایی یکپارچه در پاگرد راهروها نصب شده است. اما در سال های بعد و در تابستان ساکنان عمدتاً از کولرهای گازی به عنوان تجهیزات اصلی استفاده کرده اند. بنابراین ساختمان در قبل از حادثه مجهز به سیستم تولید سرمایش عمومی نبوده است. ریشه اصلی ریزش؛ عدم مراقبت و نگهداری شکیب تأکید کرد: بر اساس مقررات مسئولیت مراقبت و نگهداری ساختمان بر عهده مالک، مسئول نگهداری ساختمان و بازرس ساختمان است. متأسفانه علی رغم ابلاغ مبحث 22 در سال 1392 تاکنون سازوکار عملیاتی شدن الزامات این مبحث جهت مراقبت و نگهداری از ساختمان ها در قالب مبحث 22 به دلایلی مانند تغییرات مدیریتی در ساختار وزارت راه و شهرسازی انجام نشده است و لذا ابهاماتی درروند تعیین مسئولیت ها در حوادث ناشی از عدم تعمیر و نگهداری صحیح ساختمان هایی مانند پلاسکو وجود دارد. بر اساس بررسی های انجام شده هرچند روند اجرایی تعریف شده ای در مبحث 22 مقررات ملی ساختمان خالی از اشکال نیست، اما ایجاد سازوکار اجرایی برای عملیاتی شدن الزامات این مبحث می توانست از فاجعه ساختمان پلاسکو جلوگیری کند. چرایی گسترش سریع حریق در پلاسکو این عضو کمیته هماهنگی و ویرایش متن نهایی گزارش حادثه ساختمان پلاسکو در بخش دیگری از گزارش کمیته فنی و حقوقی شورای اسلامی شهر تهران درباره حادثه ساختمان پلاسکو در بخش ارزیابی نحوه گسترش حریق در این ساختمان گفت: نحوه گسترش حریق و دود در حادثه آتش سوزی ساختمان پلاسکو باهدف بررسی علل گسترش حادثه انجام شد. نتایج این مطالعات نشان می دهد که آتش سوزی ساختمان پلاسکو به واسطه وضعیت نادرست ناشی از بهره برداری و عدم رعایت روابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان پس از شروع، به سرعت توسعه یافته است. در زمان رسیدن نیروهای آتش نشانی به محل حادثه 4 واحد صنفی در ضلع شمال غربی طبقه دهم ساختمان کاملاً درگیر حریق بوده اند که به علت عدم وجود فضای باز در ضلع شمال غربی ساختمان، ناپیوسته بودن راه پله ساختمان، عدم وجود سیستم حفاظت سازه فلزی در برابر حریق و دپوی محصولات قابل اشتعال و کپسول های گاز و مشتقات نفتی، گسترش آتش به کلیه طبقات در طول زمان و ساعت ایستایی ساختمان رخ داده است. سهم مالک از حادثه پلاسکو وی در مورد مسئولیت مالک این ساختمان تأکید کرد: به جهت اطلاع از وضعیت ساختمان که حسب اخطاریه های مکرر این موضوع قابل اثبات هست، از عهده تکلیف اساسی و قانونی نسبت به رفع عیوب معین شده و تجهیز ساختمان برنیامده و موجبات وارد شدن اشخاص غیر و شهادت آتش نشانان شهید و شهروندان شده و از این حیث از بابت خسارت مالی و جانی و مطابق مواد 331 و 333 قانون مدنی و مواد یک و دو قانون مسئولیت مدنی و ماده 492 قانون مجازات اسلامی مفعول می باشد. مسئولیت شهرداری در قبال پلاسکو شکیب در خصوص مسئولیت شهرداری تهران نیز گفت: طبق بند الف ماده 2 قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، پیشگیری عبارت است از مجموعه اقداماتی که باهدف جلوگیری از وقوع حوادث و یا کاهش آثار زیان بار آن، سطح خطرپذیری جامعه را ارزیابی کرده و مطالعات و اقدامات لازم سطح آن را تا حد قابل قبول کاهش می دهد. به موجب بند 14 ماده 55 قانون شهرداری، رفع خطر از بناها و دیواره های شکسته و خطرناک واقع در معابر عمومی و کوچه ها از وظایف شهرداری است. قانون گذاری به موجب این بند قانونی مقرر نموده مقررات یادشده مشمول رستوران ها، پاساژها و امثال آن که محل رفت وآمد و مراجعه عمومی است، نیز می باشد. مسئولیت وزارتخانه های رفاه و راه و شهرسازی وی در خصوص مسئولیت اداره بازرسی وزارت رفاه و تعاون اجتماعی نیز گفت: طبق ماده 96 و 105 قانون کار و مواد 3 و 4 و 5 تصویب نامه هیئت وزیران در خصوص الزام کلیه دستگاه های مقرر به اجرای اقدامات مربوطه در بحث آتش نشانی و امور ایمنی، گزارش های سازمان ها و واحدهای آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری های کشور در خصوص کارگاه های ناایمن شهری در اولویت کاری بازرسی وزارت کار و انجام وظایف و اختیارات در حکم گزارش ضابطین دادگستری ضروری بوده است. این عضو کمیته هماهنگی و ویرایش متن نهایی گزارش حادثه ساختمان پلاسکو در خصوص مسئولیت های وزارت راه و شهرسازی نیز تصریح کرد: بر اساس الزامات قانونی مبحث 22 مقررات ملی ساختمان مالک مکلف به تعیین مسئول نگهداری ساختمان و تعیین بازرس حقوقی جهت کنترل ادواری تأسیسات برقی و مکانیکی، سازه و معماری بوده است که به دلیل عدم وجود سازوکار اجرایی این موضوع، انجام نشده است. با توجه به اینکه وزارت راه و شهرسازی می بایست راسا و یا از طریق سازمان نظام مهندسی ساختمان ساز و کار اجرایی و نظارتی را فراهم می کرد، لذا غفلت دستگاه الزام کننده قانون نیز روشن است.