سه شهر، یک شهردار و سه فرماندار

علی دشتی/ حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه بعد از چندین سال کشمکش، زمزمه های تغییر نام شورای اسلامی شهر تهران به شورای شهر تهران، ری و تجریش به گوش می رسد. یکی از اعضای شورای شهر هم خبر از توافق استانداری و شورای شهر در این خصوص داده بود. باید دید که این توافق تا چه حد صحیح و قانونی است و تهران و ری و تجریش چگونه اداره می شوند تا تصمیم بهتری گرفته شود. به لحاظ تقسیمات کشوری شهر تهران در شهرستان تهران قرار دارد، شهرری در شهرستان ری و شهر تجریش در شهرستان شمیرانات . تقسیمات سیاسی این سه شهرستان از هم جدا و هرکدام دارای فرماندار به عنوان نماینده عالی دولت هستند. به عبارتی به لحاظ اداری و امور محلی از هم متمایز و هرکدام به عنوان یک شهرستان مستقل در نظر گرفته می شوند. تهران هم همان ییلاق خوش آب وهوای واقع در شمال ری است که به واسطه گسترش بی حدومرز اطراف واکنافش بزرگ و بزرگ تر شده است و در طول سالیان گذشته به کلان شهری تبدیل شده است که همه انواع معضلات اجتماعی، زیست محیطی، فرهنگی و... را در خود دارد. تهران از جنوب، شهرری را فراگرفته و از شمال تجریش را. ازاین رو درحالی که شهرری یک شهر است جزئی از منطقه 20 شهرداری تهران است و شهر تجریش هم در محدوده شهری منطقه یک تهران واقع شده است. نگاه توسعه طلبانه و بی برنامگی محض در تهران مشهود است. سر و دم و یال و شکمش به هر طرف کشیده شده است؛ از غرب سعی در تسخیر کرج دارد و از شرق و جنوب و شمال هم توسعه ناهمگون و نامتوازنی داشته است. هنر مسئولان شهری هم طی سالیان گذشته آن بوده که در مقابل توسعه بی برنامه شهر، خط حریم و محدوده را تا به آنجا که توانسته اند گسترش داده اند و تهرانی بزرگ درست کرده اند. همین است که حد تقسیمات جغرافیایی ما با تقسیمات سیاسی ما باهم نمی خواند؛ در سه شهر یک شهردار داریم و سه فرماندار. مورد تهران بهترین نمونه برای عدم انطباق خطوط فرضی سیاسی بر تقسیمات واقعی جمعیتی و اجتماعی و سیاسی و جغرافیایی و درنتیجه عدم برنامه ریزی صحیح است. گویی مسئولان وزارت مسکن و شهرسازی، کشور، جهاد کشاورزی، شورا، شهرداری و... در طول سالیان گذشته از هم بیگانه بوده اند که شهری این چنین شکل گرفته است. به لحاظ انتخابات و رأی گیری نیز اوضاع همین گونه است. درحالی که مردم تهران، ری و تجریش در انتخابات شورای شهر، شورای شهر تهران را انتخاب می کنند، انتخاب نمایندگان مجلس تهران محصول رأی گیری از مردم تهران، ری، اسلامشهر، شمیرانات و پردیس است، یعنی مردم این 5 شهرستان 30 نماینده در مجلس دارند. چگونه ممکن است در انتخاب 30 نماینده مجلس، مردم 5 شهرستان دخالت داشته باشند و در انتخاب 21 عضو شورای شهر مردم قسمتی از شهرستان های تهران، ری و شمیرانات و بعد هم شورای شهری که تشکیل می شود نامش شورای شهر تهران باشد و شهرداری هم که وجود داشته و دارد شهرداری تهران باشد. جالب است بدانید که برای اداره کلان شهر ها در دنیا معمولا قوانین ویژه ای وجود دارد و اداره این شهر ها با سازوکار خاصی صورت می گیرد. البته در دهه 70 طرحی با عنوان مجموعه شهری تهران برای اداره بهتر تهران آماده شد و حتی در هیئت دولت هم به تصویب رسید اما هیچ گاه اجرایی نشد. به یقین تغییر نام شورای شهر تهران را نمی توان اقدامی در راستای مدیریت بهتر نامید و باید در حد یک تغییر نام از آن انتظار داشت. اگر آنچه اعلام شده است، عملی شود و نام شورای شهر تهران هم تغییر یابد، جهش مدیریتی خاصی اتفاق نمی افتد. تمام سربرگ های شهرداری و شورای شهر تغییر می یابد، سردر ها و تابلوهای شهری تغییر می کند، دیوارنوشته ها و ماشین نوشته ها اصلاح می شوند و از این به بعد به جای نام مختصر شورای شهر تهران یا شهرداری تهران نام طولانی شورای شهر تهران، ری و تجریش نوشته می شود. در مجامع جهانی هم که سخن از شورا یا شهرداری پایتخت ایران به میان می آید، به جای نام مختصر و بامسمای تهران باید نام جدید را بگویند. البته مزیتی هم که دارد این است که مردم شهرری و تجریش که در انتخابات به اعضای شورای شهر رأی داده اند، اثر گذاری خود را تا حدودی احساس می کنند و از این باب کمی قابل توجیه است. اما باید دید که چاره کار تغییر نام شورا و شهرداری تهران است یا اصلاح نحوه برنامه ریزی و درک شرایط واقعی این پهنه جغرافیایی. آنچه در این زمان باید بیشتر موردتوجه قرار گیرد این است که برای اداره شهر تهران و حتی کلان شهرها و مراکز استان ها باید طرحی نو درانداخت و به جای آنکه اصلاحات عبارتی در عنوان شورا را در دستور کار قرار دهیم، باید مدل جدیدی از اداره و مدیریت شهری را جایگزین مدل های سنتی و درهم پیچیده موجود کنیم. باید در این خصوص کمی هم به قانون توجه کنیم و ببینیم که قانون برای نام شورای شهر تهران چه می گوید. تبصره ماده 12 قانون شوراها اصلاحی سال 27/01/92 مقرر کرده است که: در محدوده شهری تهران، ری و تجریش فقط یک شورای اسلامی شهر تشکیل می شود. برخی به استناد همین قانون تغییر نام شورای شهر تهران را به شورای شهر تهران، ری و تجریش ضروری می دانند، حال آنکه تبصره ماده 7 قانون شوراها که مؤخر بر قانون قبلی و اصلاحیه 20/02/95 است در مقام بیان نام شورای شهر در تهران و تعداد اعضای آن نام این شورا را شورای شهر تهران و تعداد اعضای آن را بیست و یک نفر عضو اصلی و یازده نفر عضو علی البدل می داند پس بدیهی است آن گونه که در اخبار و مصاحبه ها آمده است تغییر نام شورای شهر تهران با موافقت و توافق استاندار و شورای شهر قابل تغییر نیست و صرف نظر از مفید بودن یا نبودن تغییر نام، این اقدام ضرورتا باید به موجب قانون مصوب و توسط مجلس صورت پذیرد. امید است که به جای تفکر و وقت گذرانی در خصوص نام و عنوان شورای شهر و شهرداری چاره و علاج کار را در بهبود نظام های مدیریتی و قانون گرایی ببینیم چراکه به یقین از این رهگذر مردم منفعت بیشتری خواهند برد.