نمایشگاه صنعت ساختمان در اپیزود توسعه پایدار

مسعود کریمیان، عضو شورای سیاست گذاری انجمن علمی ساختمان های پایدار ایران امروزه نمایشگاه ساختمان کارکرد مهمی در فرایند ساخت وساز کشور ها و حتی در سطح بین المللی دارد. تولید محصولات ساختمانی و فنّاوری های نوین از قبیل فناوری های سازه ای و ساختمانی، نانوتکنولوژی، کنترل مصرف انرژی و انرژی های تجدید پذیر به ویژه کلکتورها و پانل های فتوولتاییک و صدها نوع محصول در عرصه های مختلف که همگی بر اساس طرح مسائل در ابعاد گوناگون صنعت ساختمان و معماری و پاسخ های محققان، پژوهشگران و کارآفرینان می باشد، موجب تسهیل و تسریع فرایند ساخت و بهره وری ساختمان می شود و قطعا نیازمند رهیافتی مستقیم برای ورود به فرایند ساختمان و عرضه به بازار تقاضا است. از طرفی رسیدن به فناوری های به روزتر برای رفع نیازهای مختلف در ابعاد گوناگون ساختمان، همواره مورد انتظار جامعه کارفرمایی و مهندسی است. می توان چنین گفت که ساده ترین و مؤثرترین راه تلاقی این دو محور، نمایشگاه ساختمان است. نمایشگاه ساختمانی در حقیقت بزرگ ترین فرصت بازاریابی و معرفی محصولات جدید برای نیازهای ساخت وساز است. آنچه در نمایشگاه هر کشوری عرضه می شود، به سه عامل نوع درک نیازها از ساختمان، امکانات و تدارکات در دسترس برای رفع آن نیازها در سطح گردش اقتصادی و سرانه ملی آن کشور بستگی دارد. اما سیاست های کلان اقتصادی کشور در موضوع ساختمان نیز تعیین کننده ورود فنّاوری ها به فرایند ساختمانی هستند. به طور مثال، اجبار و الزام در کاهش مصرف انرژی یا کاهش مصرف آب یا استفاده الزام آور از انرژی های تجدید پذیر و در کل حرکت از ساختمان های سنتی به سمت ساختمان های سبز و معماری پایدار، عامل مهمی درحرکت فرایندهای ساختمانی به سمت فنّاوری های نوین خواهد بود. این نیاز، بازار را برای ورود و معرفی محصولات جدیدتر و به روزتر در عرصه ساختمان بازخواهد نمود. اصل اساسی بازار این است که تا نیازی احساس نشود، تقاضایی نیز برای پاسخ دهی به آن نیاز به وجود نخواهد آمد و بدون تقاضا، کالایی معرفی نخواهد شد یا در صورت معرفی به دلیل فقدان احساس نیاز و عدم تقاضا برای آن کالا، با شکست مواجه خواهد شد. یکی از مسائل و در حقیقت مصائب بزرگ صنعت ساختمان در کشور ما، بی برنامگی بودن رشد موازنه های عرضه و تقاضا و ورود و خروج کالاهای ساختمانی به بازار ساختمان است. تنها عامل بزرگ این هرج ومرج در صنعت ساختمان، فقدان یک نقشه راه منسجم و منظم برای عمران و معماری در کشور ماست. در سطح جهان طی بیست سال اخیر از کنفرانس ریو در سال 1992 تا امروز صنعت ساختمان دچار تحولات عظیمی شده است به ویژه پس از ابلاغ اهداف توسعه پایدار سازمان ملل در سال 2015 ، تمام کشورهای توسعه یافته، نقشه راه منظمی برای تثبیت معماری و ساختمان پایدار تنظیم نمودند که به نقشه راه 2030 با عنوان ساختمان بدون هیچ گونه پِرت یا ضایعات صفر (Zero ission) معروف بوده و بر مبنای توسعه فناوری های نوین و پیشرفت فنّاورانه تمام عناصر سازه ای و معماری استوار است. درصورتی که مهندسی ساختمان در کشور ما به یک رخوت سنگین فناوری دچار است و هنوز هم جامعه مهندسی و کارفرمایی برای حرکت به سمت فناوری های نوین دچار مشکلاتی هستند. سیاست های کلان وزارت راه و شهرسازی نیز فاقد هر نوع گونه گرایشی برای ایجاد این حرکت چه در برنامه های ابلاغی ساخت وساز از طرف خود و چه در جهت تشویق و ترغیب جامعه مهندسی و کارفرمایی برای این حرکت است. اما در خصوص نوع کارکرد نمایشگاه باید اذعان نمود در حقیقت، نمایشگاه یک ترجمه اشتباه از واژه Exhibition است. این واژه در حقیقت مفهومی بسیار گسترده تر از نمایش در واژه فارسی را دربر می گیرد. نمایش به عنصر بصری دلالت دارد درحالی که Exhibition معنایی گسترده تر از قوه باصره را در برمی گیرد. این واژه در حقیقت به معنای ارائه می باشد و ارائه مفهومی بسیار گسترده تر از ارتباط با یک یا دو حس را دارد. برای دست یابی به این مفهوم، غیر از ارائه محصولات به صورت مارکتینگ، به معرفی محصولات به صورت فنی و مهم تر از ارائه محصول، کارگاه های آموزشی برای استفاده از محصولات هستند. اگر نگاه تخصصی به مفهوم ارائه داشته باشیم، باید گفت، شرکت های ارائه دهنده محصولات، باید پس از عبور از فیلتر بسیار مهم استاندارد، قبل از معرفی محصول خود به بازار، به ارائه محصول به مهندسین و در حقیقت آموزش جامعه مهندسی نسبت به محصول خود اقدام نمایند. به هرحال راهبر فرایند ساخت مهندسین معمار و سازه و تأسیسات هستند که کارفرما عمدتاً با نظر آن ها اقدام به انتخاب می نماید. در نمایشگاه های ما این قسمت بسیار کم رنگ و در حقیقت بدون توجه باقی می مانند و شرکت ها پس از ارائه محصولات خود به بازار، هنوز در پشت سد سازمان نظام مهندسی و شهرداری ها باقی می مانند. بخش دولتی و در حقیقت وزارت راه و شهرسازی و نهادهای ذی ربط آن، مهم ترین عامل برنامه ریزی برای صنعت ساختمان هستند. نتیجه این برنامه ریزی ها که در سیاست های کلان کشوری، قوانین و آیین نامه های اجرایی تخصصی و قانون بودجه هرسال مشاهده می شوند، تعیین کننده خط و مشی های بازار و موازنه های عرضه و تقاضا و حرکت به سمت استفاده از فناوری های نوین و افزایش بهره وری هستند. در طول 20 سال گذشته مانند انقلابی که در قانون بودجه 86 با حمایت جناب سعیدی کیا وزیر وقت راه و شهرسازی به وجود آمد، شاهد بوده ایم هرزمانی که وزارت راه و شهرسازی، برنامه منظمی در افزایش بهره وری داشته است، تأثیر مثبت مستقیمی در بازار درحرکت به سمت فناوری های نوین و رشد فنّاوری در کشور ایجاد کرده است و هرزمانی که با بی توجهی از کنار این مسئله عبور کرده است، تأثیر منفی آن به سرعت در بازار خود را نشان داده است. برنامه ریزی های کلان مانند ترسیم نقشه راه، تدوین آیین نامه ها، تأسیس آزمایشگاه ها و ترغیب پژوهشگران و تشویق سرمایه گذاری اهرم هایی هستند که بخش دولتی مانند وزارتخانه های ذی ربط از قبیل راه و شهرسازی، نیرو، صنعت معدن و تجارت می توانند در جهت رشد و توسعه صنعت ساختمان در پیش گیرند. اما در مرحله برگزاری، نمایشگاه را باید از حالت غرفه هایی که مانند دکان داری در یک بازار سرپوشیده چیده شده اند، یک مرحله فراتر گام نهاد و به عرصه رویارویی های تجاری و رایزنی ها و مذاکرات مؤثر اقتصادی و برندینگ مبدل نمود. این گام با تبادل آرای هیئت های تجاری میسر می شود. نمایشگاه باید عرصه ای برای چالش های بزرگ تر تجاری در سطح ملی و بین المللی باشد تا بتواند تأثیری مستقیم در افزایش سرانه درآمد ناخالص ملی ایجاد نماید. رساندن محصولات به بازارهای منطقه ای و فراملی، یکی از مهم ترین کارکردهای اصلی نمایشگاه ها در جوامع توسعه یافته عصر حاضر به شمار می روند. همچنان که پیشرفت های رخ داده در داخل کشور مدیون این انتقال بازار از نمایشگاه های بین المللی به کشور ما بوده است، باید عکس همین موضوع نیز اتفاق بیفتد و این تبادل بازار از طرف کشور ما در سطوح فراملی نیز رخ بدهد. مسلماً گردش اقتصادی داخل کشور محدود است و نمی تواند نیازهای رشد بازار را فراهم نماید. اما باز شدن عرصه صادرات محصولات و خدمات صنعتی و مهندسی به بازارهای فراملی موجب دسترسی اقتصادهای گسترده تر به تولیدکنندگان داخلی و افزایش درآمد ارزی خواهد بود. این ها همگی در شرایطی میسر هستند که نمایشگاه به بستری سهل الوصول برای مذاکرات و چانه زنی های هیئت های تجاری ملی و فراملی تبدیل شوند. این که شرکت های خارجی شرکت کننده در نمایشگاه های ما تولیدکننده فناوری هستند یا تولیدکننده محصول، تفاوت بسیار عظیم و تأثیر بسیار عمیقی در نقش نمایشگاهی و اقتصاد داخلی ما می گذارد. هم اکنون نمایشگاه ما متأسفانه نقشی متناقض با این ایده را ایفا می نماید. به جای این که شرکت های تولیدکننده فناوری خارجی در نمایشگاه های ما حضور یابند، شرکت های تولیدکننده محصولات چینی به نمایشگاه های ما سرازیر می شوند و هیئت های تجاری آن ها وارد مذاکرات با بخش سرمایه گذاری داخلی ما می شوند و این مسئله به خروج ارز از کشور و ضربه به بخش اقتصادی و تولیدکننده های ما منتهی می شود.