چرا پلاسکو فرو ریخت؟

نماد تجارت تهران فروریخت و داغ عمیقی را بر دل هم وطنان این مرزوبوم گذاشت،بدون تردید،عوامل و دلایل متعددی در بروز این فاجعه اثرگذار بوده است. به گزارش پیام ساختمان،در آخرین روز دی ماه، تهران، فاجعه ای تلخ و سهمگین را تجربه کرد، فاجعه فروریختن ساختمان پلاسکو به عنوان یکی از نمادهای تجارت پایتخت آن چنان تأسف آور و غیرمنتظره بود که بعد از گذشت روزها و ساعت ها از آن حادثه نامیمون،مجال کمتری برای پرداختن به زوایای پیدا و پنهان این رخداد و تحلیل و بررسی عوامل مؤثر در بروز این فاجعه حاصل شده است. فارغ از خسران مادی،اقتصادی ایجادشده و فراتر از آن شهادت جمعی از مأموران خدوم آتش نشانی،حزن و اندوهی که این حادثه بر دل هم وطنان گذاشت،قطعا با نگاهی کارشناسانه و البته کسب تجربه هر چه بیشتر می توان از بروز مجدد رخدادهای این چنینی پیشگیری کرد و حداقل اینکه عمق خسارات مالی و جانی احتمالی در حین حادث شدن چنین وقایعی را به حداقل ممکن کاهش داد. امین کرم زاده،کارشناس ارشد رشته شهرسازی، در تشریح عوامل مؤثر در بروز این رخداد تلخ(فروریختن ساختمان پلاسکو)اظهار داشت:آتش و انفجار دو عامل اصلی و اساسی در ریزش این بنای عظیم به شمار می رود و به تبع با ارتقای ضریب استحکام و مقاومت بنا در برابر حرارت می توان،ضریب بروز و تحمیل چنین خساراتی را به میزان قابل توجهی کاهش داد و حداقل اینکه،مدت زمان حادث شدن چنین ریزش و تخریب هایی را در مواقع بحرانی به تأخیر و تعویق انداخت. وی افزود:تجهیز ابنیه ،به سیستم های اطفای حریق خودکار یکی از موارد حائز اهمیت در جلوگیری از بروز خسارات این چنینی محسوب می شود و در مرتبه بعد آنچه در این عرصه مؤثر و تعیین کننده به نظر می رسد به استحکام بنا و مقاومت سازه ها در برابر حوادث غیرمترقبه معطوف می شود. کرم زاده عنوان کرد:به واقع،با تأمین مقاومت سازه و بنا در برابر رخدادهایی همچون آتش سوزی،حتی در صورت عدم فعال شدن سیستم های اطفای حریق خودکار نیز فرصت بیشتری برای مانور نیروهای امدادی و مدیریت بحران در راستای رفع و پیشگیری از تشدید دامنه خسارات مهیا خواهد شد. وی افزود:به واقع،در ساختمان پلاسکو نیز،ذوب شدن زودهنگام سازه و اتصالات،زمان مناسب را برای اطفای حریق و خروج آتش نشانان از بنای مذکور سلب کرد که درنهایت نیز این نارسایی به فاجعه ای غیرمنتظره منتهی شد. دانش آموخته رشته شهرسازی گفت:متأسفانه حرارت بالا،باعث تضعیف سازه های پلاسکو شده و به تبع عدم وجود توان کافی و استحکام لازم برای تحمل وزن طبقات فوقانی،باعث فروریختن این بنای تجاری نسبتا قدیمی در پایتخت شد. کرم زاده گفت:به واقع یکپارچگی سازه ها از دیگر مواردی است که باعث تخریب و ریزش سهمگین بنا شد و تواَم شدن این موارد با قدمتی که از حیث عمر بنابراین سازه گذشته،شرایطی را ایجاد کرد که جز تلی از خاک و فولاد،در حال حاضر چیز دیگری از این بنا باقی نمانده است. *عدم توجه کسبه به موارد و اصول ایمنی طاهره نودهی،کارشناس مدیریت بحران ،با اشاره به لزوم توجه به استانداردها و توصیه های ایمنی و نقش آن در پیشگیری از حوادث و رخدادهای این چنینی عنوان کرد:بر اساس اخبار و گزارش های منتشرشده،مکررا اخطارهای لازم در خصوص عدم ایمنی کافی این بنا صادر و ابلاغ شده،اما متأسفانه توجه چندانی به این موضوع نشده و برخی سهل انگاری ها نیز مزید بر علت شد تا درنهایت این رخداد تلخ،بسیاری از خانواده های ایرانی را در حزن،ماتم و اندوه فروبرد. وی افزود:اساسا پیشگیری از وقوع چنین مخاطرات و تهدیداتی مستلزم مجموعه ای از اقدامات سخت افزاری و نرم افزاری است و امید آن می رود با درس گرفتن از این واقعه،تلاش شود موارد لازم در خصوص دیگر بناهای موجود در پایتخت و دیگر کلان شهرهای کشور مدنظر قرار گیرد. نودهی گفت:به نظر بنده در آسیب شناسی این رخداد تلخ،نمی توان دستگاه یا نهاد مشخصی را به تنهایی،مقصر جلوه داد و تمامی دستگاه ها و ارگان های ذی ربط به طور مستقیم و غیرمستقیم در این ماجرا سهیم هستند و قطعا با نقش آفرینی تمامی مجموعه های مرتبط،چه از حیث اداری و چه در عرصه های مردمی(متولیان و مالکان واحدهای تجاری)امکان پیشگیری از تکرار چنین حوادث تلخی دور از دسترس نخواهد بود. *فرهنگ نگهداری صحیح از ابنیه،ضعیف است بهاره نوش آبادی،استاد دانشگاه،با اشاره به نقش مؤثر استانداردها و الزامات سخت افزاری در پیشگیری از وقوع چنین رخدادهایی گفت:با همه این اوصاف،باید به مؤلفه های فرهنگی و مسائل آموزشی در جامعه نیز توجه هر چه بیشتری لحاظ شود. وی افزود:متأسفانه در جامعه ایران،فرهنگ نگهداری صحیح از ابنیه،ضعیف به نظر می رسد و نمی توان صرفا با اتکای به قدمت 54 ساله ساختمان پلاسکو،دلایل و عوامل تأثیرگذار در این حادثه را تحلیل کرد. نوش آبادی گفت:در حال حاضر،بسیاری از ابنیه در کشورهای توسعه یافته از قدمتی بالغ بر 4 تا 5 قرن برخوردارند آیا همه آن ها می سوزند و فرومی ریزند؟ این استاد دانشگاه یادآور شد:فرهنگ توجه مضاعف به اصول ایمنی و تلاش برای بهسازی و نوسازی ابنیه قدیمی از مؤلفه هایی است که باید به نحوی ویژه و دقیق به آن پرداخته شود و با در نظر گرفتن این ضروریات، قطعا در آینده احتمال بروز این حوادث به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت،در غیر این صورت بازهم باید شاهد فروریختن پلاسکوهایی دیگر در این مرزوبوم باشیم. چند ماه پس از حادثه پلاسکو، برج گرنفل لندن هم دچار آتش سوزی مشابهی شد ولی این ساختمان همانند پلاسکو فرونریخت پس ازآن در شبکه های اجتماعی و گروه های تلگرامی بحث گسترده ای به راه افتاده دربارۀ اینکه چرا ساختمان گرنفل لندن باوجود حریق گسترده و طولانی فرونریخت؟ همچنین بحث از این گزاره به گزارۀ دومی مبنی بر مقایسه با پلاسکو و تردیدها در علل فروریختن آن رسید. در پاسخ به این سؤال و مقایسه مذکور، باید گفت، مکانیسم خرابیِ هر سازه ای در آتش و حرارتِ زیاد، بستگی دارد به مشخصاتِ فنی سازه شامل: نوع قاب ، نوعِ اتصالات، مشخصات مصالح، شیوۀ عایق بندی سازه در برابر آتش، نوعِ سیستم های اطفاء حریق (آبپاش ها)یی که در ساختمان نصب شده و نهایتا جنسِ مواد قابل اشتعالی که در ساختمان برای سوختن موجود است. لذا صِرفِ مقایسه کلی دو ساختمان با همدیگر ، و بدون پرداختن به جزئیاتِ مذکور ، امکان مقایسه را از ما می گیرد. سؤال مشخصی که بیشتر بدان پرداخته می شود اینکه چطور این سازه مدت طولانی (چند ساعت) در آتش سوخته و فرونریخته ولی پلاسکو، بعد از سه-چهار ساعت فروریخته است؟ نمونه هایی از ساختمان هایی که چندین ساعت سوخته اند ولی خرابی پیشرونده در آن ها رخ نداده مانند برج آدرس در دبی در زمان جشن شب سال نو میلادی 2016 آتش گرفت و به دلیل ترافیک آن ساعت دبی ، آتش نشان ها دیر به محل رسیدند و تمام برج، در عرض ده دقیقه در شعله ها قرار گرفت. ولی به دلیلِ کار کردنِ #آب_پاش های درون ساختمان، آتش در بیرون باقی ماند و به درون، گسترشِ جدی پیدا نکرد و حدودِ صبح آتش خاموش شد. یا مثال دیگر در #اسپانیا و برج ویندسور که بعد از حریقِ شدید ، فرونریخت (البته بعدها به خاطر نگرانی از کاهش مقاومت، خود متولیان ساختمان خرابش کردند). طی چندین سری تست که در آزمایشگاه آتش دانشگاه میشیگان انجام شده ، اُفت مقاومتِ اعضای فولادی بعد از حدود 500 درجه سانتی گراد بسیار شدید است درحالی که در مواردی در قطعاتِ بتنی حتی تا حدود 700 درجه سانتی گراد هم افت جدی شاهد نبودیم. لذا مقایسه سازۀ فولادی در آتش ، با سازۀ بتنی در آتش بسیار مقایسه سختی است (علاوه بر همه این ها، اتصالات سازه ای ضعیف و حجم بسیار زیاد مواد قابل اشتعال در پلاسکو، سناریوی حریق را کاملاً متأثر می کند).