چرا به فضاهای سبز نیازمندیم

نیمی از مردم جهان در حال حاضر در نواحی شهری زندگی می کنند که این موضوع باعث می شود بر سر منابع رقابت شکل بگیرد و فشار مضاعفی بر فضاهای سبز محدود فعلی وارد شود. بسیاری از نواحی شهری هنوز هم در حال از بین بردن فضاهای سبز خود هستند. برای معکوس کردن این جریان و اطمینان از اینکه از مزایای چندگانه ی فضای سبز به درستی درک شده است ما باید فوراً به سمت اقدامات عملی و روی زمین حرکت کنیم. هیچ دستورالعمل واضحی برای تبدیل دانسته ها به عمل در مورد فضای سبز وجود ندارد؛ اطلاعات محدودی در دست است که با استفاده از آن ها بتوان کنشگران فضای سبز را در پاسخ به این سؤالات که چه مقدار فضای سبز کافی است؟ یا چطور باید فضای سبز را مدیریت و نگهداری کرد راهنمایی کرد. هم چنین دستورالعمل مشخصی درباره ی اینکه چگونه به مزایای چندگانه ی فضای سبز با استفاده از منابع محدود دست یابیم وجود ندارد.گزارش اخیر سازمان سلامت جهانی (WHO) بر آن است تا دستورالعملی برای غلبه بر عدم قطعیت های فراهم کردن چنین فضاهایی به دست دهد. شواهد محکمی وجود دارد که نشان می دهند فضای سبز برای ما خوب است. فضای سبز منافع بسیاری برای سلامت جسمی و ذهنی دارد که شامل کاهش بیماری ها و مرگ ومیرها، استرس و چاقی و طیفی از نتایج مثبت اجتماعی، محیطی و عدالت گستر می شود. بنابراین ایجاد فضای سبز کافی درون نواحی شهری مان در اولویت است. ما باید فضاهای سبز موجود را محافظت کنیم و بهبود بخشیم و علاوه بر این فضاهای سبز جدید را هم به وجود بیاوریم. چارچوب های سیاسی مختلفی نیاز به این فضاها را در شهرها برجسته کرده اند. مثلاً در دستور کار شهری جدید برافزایش فضاهای عمومی باکیفیت و سبز، ایمن، فراگیر و در دسترس تأکید شده است. همچنین دستور کار توسعه ی پایدار 2030 مقرر کرده است: ایجاد دسترسی همگانی به فضاهای سبز و عمومی ایمن، فراگیر و در دسترس برای همه به خصوص برای زنان و کودکان و افراد سالمند و معلول. حرکت به سوی اقدام و عمل گزارش WHO مروری نظام مند بر مدارک منتشرشده در خصوص مداخلات فضای سبزی انجام داده است. یافته های این گزارش انواع مختلفی از مداخلات را مشخص می کند که توانسته اند نتایج مثبتی درزمینه ی سلامت، اجتماعی و محیطی به بار آوردند. این مدل های مداخله هم شامل فضاهای سبز کوچک تر مانند درختان خیابان و باغ های محلی می شوند وهم فضاهای بزرگ تر و به هم پیوسته تر مانند پارک ها و سبز راه ها می شود. این نشان می دهد وقتی پای نیاز روزافزون به فضای سبز در میان جمعیت در حال افزایش به میان می آید باید به چیزی فراتر از پارک های شهری سنتی فکر کنیم. یافته ی دیگر گزارش سازمان جهانی سلامت نشان می دهد وقتی مداخلات فضای سبز علاوه بر بهبودهای فیزیکی فضا با مشارکت اجتماعی هم همراه می شود نتایج مؤثرتری خواهند داشت. این یافته بر اهمیت شناخت گروه مخاطب مداخله تأکید می کند. لازم است زمان و منابع کافی برای درگیر کردن مخاطب اختصاص یابد. این مشارکت طلبی باید هم در مرحله ی طراحی و هم در اجرا و هم بعد از اتمام مداخله صورت گیرد و ارتقا یابد. آموختن از دیگران گزارش WHO مطالعات موردی ای را از مداخلات فضای سبز از سرتاسر اروپا جمع آوری کرده و درس های مشترکشان را استخراج کرده است. طیفی از یافته ها از این گردآوری به دست آمده است مثلاً اینکه تشویق به همکاری های بین رشته ای و بین بخشی هنگام برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی یک عامل کلیدی برای ساخت یک فضای سبز موفق است. یافته ی کلیدی دیگر فهم این نکته است که فضاهای سبز شهری درواقع سرمایه گذاری های بلندمدت هستند؛ بنابراین لازم است فضای سبز در راهبردها و چارچوب های توسعه ی محلی گنجانده شوند مانند طرح های جامع، سیاست های حمل ونقل و راهبردهای پایداری و تنوع زیستی. یکی از مثال هایی که به عنوان مداخله ای موفق در گزارش سازمان سلامت جهانی آمده مربوط به فضای سبز کونس واتر در ایرلند شمالی است. این پروژه از رویکردی پایین به بالا و مشارکت اجتماع محلی استفاده کرده است. مشارکت عمومی ای که از ابتدای شروع پروژه جلب شده بود این اطمینان را به وجود آورده که نیازهای اجتماع محلی به درستی شناخته شده است. طراحی این فضای سبز پاسخی است به این نیازهای شناسایی شده. همراه شدن این فهم محلی با آخرین تفکرات در باب اقدام مؤثر موجب شده این پروژه به مثال خوبی از یک طراحی شاهد-مبنا (evidence-based design) و پاسخی مناسب به زمینه ی محلی باشد. این پروژه همچنین به عنوان یک سرمایه گذاری بلندمدت شناخته می شود. یک برنامه ی مدیریت و نگهداری چهل ساله برای این فضای سبز تهیه شده است. گزارش سازمان جهانی سلامت یک گام مهم روبه جلوی مهم است. روندهای نگران کننده ای درزمینه ی بیماری های روانی، چاقی، انزوای اجتماعی، نابرابری در بهره مندی از خدمات سلامت و زوال محیط زیستی در سرتاسر جهان در حال رشد هستند. نیاز مبرمی به اجرای راهکارهای عادلانه وجود دارد و فضای سبز نقشی کلیدی در این زمینه ها ایفا می کند. مداخلات فضای سبز شهری می توانند سلامت و مزایای اجتماعی و محیطی را برای همه ی گروه های اجتماعی به خصوص آن دسته از مردم که وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین تری دارند به ارمغان بیاورند. هیچ اقدام دیگری درزمینه ی سلامت نمی تواند همه ی این دستاوردها را باهم به وجود آورد.