آیا می توان زلزله را پیش بینی کرد؟

محققان مدت هاست به این باور رسیده اند که زلزله ها به طور ذاتی غیرقابل پیش بینی هستند. اما یافته ای جدید از دانشگاه نورث وسترن، پایه های این تفکر قدیمی را به لرزه درآورده است. یک تیم تحقیقاتی متشکل از متخصصان رشته های مختلف، اخیرا کشف کرده است که " زمین لرزه های آهسته" که طی مدت چند ساعت تا چند ماه، انرژی آزاد می کنند، به طور بالقوه به " زلزله های منظم" هدایت می شوند. این یافته می تواند به زلزله شناس ها کمک کند که بتوانند برخی از زلزله های شدید را، پس از مدت زمان خاص بررسی زمین لرزه های آرام، پیش بینی کنند و هشدارهای لازم و دیگر آماده سازی ها که موجب نجات جان افراد می شود را ارائه دهند. بنا به گفته یکی از محققان، اگرچه وجود فشار و تنش در پوسته زمین کاملا قابل پیش بینی است، اما آزادسازی این تنش به وسیله ایجاد زلزله، طبیعتی کاملا نامنظم دارد و به همین دلیل پیش بینی زمان رخداد آن بسیار سخت می شود. بااین حال بیشتر تحقیقات اخیر نشان داده است که زلزله های بزرگ و شدید پس از حرکاتی ملایم در مناطق فرورانش( که دوپوسته از زمین به سمت یکدیگر حرکت کرده و یکی از پوسته ها به زیرپوسته دیگر می لغزد) و پیش لرزه ها به وجود می آید. محققان در تایوان که دارای تقریبا 100 ایستگاه لرزه ای است، به بررسی زلزله پرداخته و به مدت چند سال مستمر، حرکات زمین را ثبت کردند و در همان جا بود که این تیم تحقیقاتی متوجه نوعی زلزله آرامی شدند که روزها تا هفته، پیش از ایجاد زلزله شدید، به طور دائم رخ می دهد. بنا به گفته محققان، لرزش های عمیق به کوچک ترین تغییرات و تنش موجود در زمین حساس اند. بنابراین آن ها با استفاده از دستگاه های سنجش، حرکات و تنش های ایجادشده در نواحی مختلف زمین و آزادسازی این تنش به وسیله زلزله های شدید را بررسی کردند. آن ها برای انجام چنین سنجشی از مجموعه ای پیچیده از الگوریتم ها استفاده و داده های جمع آوری شده از 10 ایستگاه لرزه ای تایوان را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که لرزش های موجود در عمق زمین از حدود دو ماه قبل از رخ دادن یک زلزله 4/6 ریشتری، شروع می شوند. به طور مثال مدت زمان لرزش تا قبل از وقوع زلزله شدید، 2 برابر افزایش می یابد و پس ازآن نیز همچنان ادامه دارد. این محققان در بررسی های خود از لرزش های عمقی، متوجه شدند که افزایش در مدت این لرزش ها نشان دهنده وقوع قریب الوقوع زلزله ای شدید است. محققان با این یافته، امیدوارند که بتوانند با بررسی داده های به دست آمده از این لرزه های بسیار کوچک موجود در عمق زمین و مدت زمان آن، وقوع زلزله های شدید پس ازآن را پیش بینی کنند. زلزله و نقش انسان در ایجاد آن بنا به گفته کارشناسان پایگاه داده های زلزله های ناشی از فعالیت های انسانی، تاکنون حدود 730 زلزله، براثر فعالیت های انسانی رخ داده است. پروژه های معدن کاری( 37%)، جمع کردن آب پشت سدها (23%) متداول ترین دلایلی است که منجر به زمین لرزه شده اند اما پروژه های استخراج نفت و گاز که از شکست هیدرولیکی استفاده می کنند، در حال حاضر بیش از دیگر فعالیت های انسان، زلزله به بار می آورد. هر عملیات موفق شکست هیدرولیکی، به دلیل اینکه در ساختار سنگ، ایجاد شکست می کند، موجب لرزه های بسیار ریز در اعماق زمین می شود. در سال های اخیر تعداد این حفاری های ایجادشده با روش شکست هیدرولیکی بسیار افزایش داشته و به دنبال آن میزان لرزش های ریز زمین نیز بیشتر شده است. این مسئله ازآن جهت اهمیت دارد که وجود لرزه های ریز در زمین باعث می شود گسل های زمین که از پیش وجود داشته اند، دوباره فعال شوند. سایر فعالیت های انسان درزمینهٔ استخراج های غیر سنتی و بهروش های جدید نیز موجب ایجاد زلزله می شوند. از این فعالیت ها می توان به پروژه های دفع زباله های جامد و مایع اشاره کرد که موجب زلزله های متعددی شدند. این نوع زلزله اخیرا در آمریکا بسیار مشاهده شده است. محققان در بررسی اثر فعالیت های انسانی در ایجاد زلزله، انواع مقالات علمی، رسانه ای و گزارش های صنعتی و دولتی را بررسی کردند و شواهد علمی نشان داد که فعالیت های اخیر انسانی موجب زلزله های پی درپی شده است. بیشتر بزرگی این زلزله ها بین 3 و 4 ریشتر بوده است. اما بزرگ ترین زلزله ای که براثر این فعالیت ها رخ داد، زلزله 9/7 ریشتری ونچوان در چین بود که فقط چند کیلومتر با مرکز اصلی شوک ایجادشده در زمین فاصله داشت. البته محققان می گویند، این زلزله ها منشأ طبیعی دارند اما فعالیت های انسانی آن ها را تحریک و فعال می کند. این محققان می گویند در گذشته از اینکه انفجارهای هسته ای و یا ساخت آسمان خراش های سنگین، موجب زلزله می شد، ما را به تعجب وامی داشت اما با درکی که الآن پیداکرده ایم، دیگر از اینکه فعالیت های انسانی منجر به زلزله شود ما را متعجب نمی کند. تمام این فعالیت ها- مثلا با برداشتن یا افزودن توده های خاک از زمین- نیروهایی به پوسته زمین اعمال می کنند و زمین، درنتیجه این تغییرات، به شکل زلزله واکنش نشان می دهد. بنا به گفته محققان به دلیل وجود پروژه هایی برای دسترسی به منابع انرژی وابسته به حرارت مرکزی زمین و همچنین ذخیره کردن انتشارهای دی اکسید کربن در زمین، فعالیت های انسانی در آینده افزایش هم خواهد داشت. علاوه بر آن استخراج معادن وسیع تر و عمیق تر و مخازن ذخیره آب نیز گسترده تر هم می شود که بتواند پاسخگوی نیاز جمعیت و تقاضای روزافزون منابع باشد. این محققان فقط امیدوارند، بشر روزی بتواند بین خطرات زمین لرزه و تقاضای منابع، تعادلی برقرار سازد.