مبلمان شهری

شهر موجودی است زنده و فعال که با نبض زندگی و نیازهای روزمره مردم در تپش است. این موجود زنده و فعال، باید متناسب با شرایط عصر خود، برای پاسخ گویی به نیازهای جدید به اسباب و تجهیزاتی خاص مجهز شود. هم زمان با این تپش است که شهر و فضاهای مختلف آن بستر و ظرف مناسبی برای انواع فعالیت های فردی یا گروهی شهروندان می شود. در صنعت شهر سازی و زیبا سازی فضاهای شهری اصطلاحی تحت عنوان مبلمان شهری بکار برده می شود که ممکن است کمی ابهام برانگیز باشد سوال این است مبلمان شهری چیست و منظور از بکار بردن این اصطلاح چه می باشد؟
به گزارش پیام ساختمان، شهر نشینی منبعث از هویت و فرهنگ شهروندان است به عبارتی مسئولان و برنامه ریزان شهری سعی می کنند تا با تأسی به آداب، فرهنگ و هویت شهروندان فضاهای شهری خود را طراحی و زیبا سازی نمایند و این کار همان بحث مبلمان شهری است. انسان موجودی زیبا پسند است؛ بنابراین همیشه در پی طرح های زیبا و فضاهای مسحور کننده است. شهرها را به زیبائی طراحی می کند و از فناوریهای پیشرفته در زمینه های نور، صدا و سایر جلوه های بصری برای زیبا تر شدن آنها استفاده می کند تا احساس آرامش بیشتری در شهروندان ایجاد نماید.
دامنه مفهومی و کاربردی مبلمان شهری بسیار گسترده است. مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه ها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می شود که چون در خیابان و در کل فضای باز شهر نصب شده اند و استفاده عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده اند. در واقع، مبلمان شهری متداول ترین عبارت در حوزه مفاهیم کاربردی تجهیزات شهری، در زبان فارسی است؛ و در تعریفی دیگر، به مجموعه اجزایی که در فضاهای شهری چیده می شوند و به استفاده عموم جهت رفع نیازهای زیست محیطی می رسند و منظر و هویت شهری را، تحت شعاع قرار می دهد، مبلمان شهری یا اسباب و اثاثیه شهری می گویند. در مجموع، مبلمان شهری اجزا و امکاناتی هستند که با ویژگی های مختلف خود همچون رنگ، شکل، فراوانی، نوع مکان گیری مناسب و غیره، در ارتقای کیفیت و کمیت محیط، ویژگی های بصری، خدمت رسانی به مردم و رفع نیازهای مختلف آن ها نقشی قابل توجه بر عهده دارند. زمانی این اجزا و امکانات مبلمان شهری تلقی می شوند که اولاً، در فضاهای باز شهری مکان یابی شده و کارکرد عمومی داشته باشند و دوم اینکه، وجود آن ها در فضای شهری نیازی از نیازهای عمومی شهروندان را تأمین کنند. در واقع حذف مبلمان شهری از فضاهای شهری یا نامناسب بودن آن ها، موجب ناکارایی و اختلال در عملکرد نظام شهری می شود و نیازهای متعدد شهروندان بی پاسخ می مانند.
نقش اصلی مبلمان شهری در سطح خیابان ها و فضاهای شهری ایجاد مکانهایی است که زبان ناطق هویت انسان و منظر شهری مطلوب، باشد. مبلمان شهری خود انواع مختلفی دارد که هر کدام، از حیطه طراحی شهری، در راستای هویت شهر و سیمای آن گام بر می دارد و آینه ای از فرهنگ شهر است که از انواع این مبلمان می توان به صندلی ها و نیمکت ها، ایستگاه های اتوبوس، سطل های زباله، بیلبوردها و تابلوهای آگهی، نمادهای شهری و ... اشاره کرد که خصوصیات منحصر به فرد هر کدام از این مبلمان ها نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که با طراحی درست و مناسب هر کدام از آنها با توجه به خصوصیات و نحوه مکان یابی مناسب، می توانند در جهت تأمین نیاز شهروندان و القاء هویت آنها نقش موثری را ایفا کنند. اجزای مبلمان شهری، سه ویژگی اساسی دارند: کارکردی بودن، زیبایی وهویت مند بودن است که در صورت داشتن هر سه ویژگی، می تواند نیاز عملکردی، بصری و هویتی شهروندان را همزمان برآورده سازد. البته این امر، مستلزم در نظر گرفتن مقوله های متعددی در طراحی اجزای مبلمان شهری است که نه تنها رنگ، هماهنگی با محیط پیرامون، دوام، ایمنی و اقتصادی بودن آنها مورد نظر است، بلکه باید از نظر عملکردی، جانمایی مناسبی در سطح شهر داشته باشند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شهروندان باشند.
یکی از ویژگی های مهم اجزای مبلمان شهری، وابستگی آنها به فرهنگ است؛ یعنی از فرهنگ و هویت شهر که متأثر از فرهنگ و هویت شهروندان است نشأت می گیرند. امروزه در طراحی شهرها، نحوه مبلمان فضاهای شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار است به عنوان مثال روشنائی معابر شهری و خیابانها، نصب علائم راهنمائی و رانندگی، جاگذاری و مکان یابی مناسب سطل های زباله، طراحی مدرن فضاهای سبز، طراحی مناسب میادین و بلوارها، نمادها، پارک ها و فضاهای عمومی و... همه باید متناسب با بافت فرهنگی و هویتی شهر و شهروندان و استعدادها و ظرفیتهای منطقه باشد.
گستردگی عناصر مبلمان شهری، تقسیم بندی های متعددی را به همراه داشته است. در یک تقسیم بندی، این عناصر در یازده دسته از هم منفک شده اند:
- عناصر جهت نما و اطلاع رسانی: تابلوهای راهنما، پلاک ها، ساعت و تابلوهای تبلیغاتی
- تابلوها و کنترل کننده های ترافیکی: تابلوهای راهنمایی و رانندگی و پارکومتر
- کیوسک ها و اتاق های شهری: کیوسک روزنامه فروشی، گل فروشی و سرویس بهداشتی
- مخازن شهری: سطل زباله، مخازن شهری و مخازن شن و ماسه
- صندوق های شهری: صندوق های پست و صندوقهای صدقات
- موانع، راه بند و حفاظ: نرده و حصار، راه بند، دریچه و پا درختی
- پایانه ها و ایستگاه های شهری: ایستگاه های اتوبوس و ایستگاه پارک دوچرخه
- وسایل بازی و ورزشی: وسایل بازی کودکان و وسایل ورزشی فضای باز
- تأمین نور و روشنایی: پایه چراغ، تیر برق و تجهیزات روشنایی
- خدمات رفاهی: نشیمن، نیمکت، باربیکیو، آلاچیق و آبخوری
- عناصر تزیینی: گلدان فواره، آب نما و پرچم
در تقسیم بندی دیگری، این عناصر به صورت کلی تر در چهار دسته تقسیم بندی شده اند:
الف(مبلمان خیابانی ب) مبلمان پارکی ج) مبلمان ترافیکی د سازه های اطلاع رسانی و تبلیغاتی
مبلمان شهری از اثر گذارترین عوامل در فضاهای شهری در ذهن شهروندان هستند تا حدی که معمولا ساکنین و حتی گردشگران، مناطق مختلف یک شهر را با مبلمان و زیبایی های مخصوص به آن می شناسند. مبلمان به لحاظ موقعیت، ابعاد، تناسب، رنگ، فرم، شکل و حالت در فضاهای شهری تأثیرگذار هستند. تا در عین توجه به ابعاد زیبا شناختی شهر، پاسخ گوی نیازهای استفاده کننده از آن باشد. از طرف دیگر، انسان انتظار دارد در مواجه با فضایی خاص نسبت به مکان در او بوجود آید و ادراک مبلمان یک خیابان، باید تأثیری روانی و عاطفی بر افراد در معرض آن گذارد و احساسات آنان را برانگیزد، احساس هویت، تعلق خاطر و انبساط خاطر نسبت به شهر را در شهروندان زنده سازد.