گردشگری سلامت

ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻮرﯾﺴﻢ درﻣﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از حوزه هایی اﺳﺖ ﮐﻪ می تواند ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺴﺰا در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی اﯾﻔﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و دامنه ای ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده را ﺷﺎﻣﻞ می شود. توریسم درمانی یا گردشگری سلامت چیست؟ برای توریسم درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم سلامت و یا گردشگری سلامت نام برده می شود، تعاریف گوناگونی بیان شده است. سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را چنین تعریف می کند: استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آب های معدنی، آب وهوا یا مداخلات پزشکی) منجر می شود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد – که بیش از 24 ساعت است – به طول می انجامد. مقوله ی گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آب های گرم و معدنی و لجن درمانی همراه با امکانات طبیعی نیز شامل مقوله ی گردشگری سلامت است. شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد کشور های جهان اول یا پیشرفته و قیمت ها و هزینه ها در حد کشور های درحال توسعه و جهان سوم است. چشمه های آب معدنی شواهد و آثار فراوانی از اهمیت آب های معدنی و گرم نزد ایرانیان وجود دارد. به ویژه دسته بندی های بوعلی سینا که این مناطق را به آسایشگاه های معنوی، چشمه های درمانی و آب های گرم تقسیم کرده و نحوه استفاده از هر دسته را موردبررسی قرار داده، نشان از اهمیت علمی این گونه مناطق نزد ایرانیان است. پیش از آن نیز یادگارهای باقیمانده در شهر نیشابور نشان دهنده نظام کانال کشی سنگی برای انتقال آب چشمه معدنی به نزدیکی معبد آناهیتا است. این وضعیت یادآور موقعیت چشمه قدیمی مرانو در ایتالیا با قدمتی پنج هزارساله است. چشمه های معدنی مناطق مختلف ایران دارای بیش از 30 عنصر معدنی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سولفور، کلسیم و غیره هستند و برخی از آن ها خواص رادیواکتیویته دارند. در طول زمان، گردشگری مبتنی بر استفاده از آب های معدنی مفهوم وسیعی یافت به طوری که استفاده از ویژگی های طبیعی مانند هوای سالم نیز جزو گردشگری سلامت محسوب می شود. باگذشت زمان مفهوم گردشگری سلامت از این هم فراتر رفته و شامل مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی شد. موضوع اخیر (مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی) نسبت به انواع دیگر گردشگری سلامت، جدید است. گردشگری تندرستی در این نوع سفر، گردشگر به دنبال آرامش است و برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدیدقوا، بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می شود. معمولاً این گردشگران بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره مندی از طبیعت شفابخش و دوری از شلوغی ها، تنش ها و آلودگی های زندگی شهری هستند. یکی از جاذبه ها و امتیازات ایران برای گردشگری درمانی در حوزه ی آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر بیش از 1000 چشمه آب معدنی شناسایی شده است. از دیگر جاذبه های گردشگری تندرستی در ایران، وجود هتل ها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی و یا کوهستانی است؛ که افراد می توانند در آرامش کامل در محیط زیست پاک تندرستی خود را بهبود بخشند. گردشگری سلامت در ایران گردشگری سلامت در ایران باوجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گام های نخست را طی می کند. درحالی که دولت بر اساس برنامه ریزی های خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30 درصد از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند. در این میان ایران رقبای مهمی نیز در منطقه دارد. ازجمله رقبای مهم ایران در حوزه خلیج فارس می توان اردن و دبی را نام برد. کشور اردن سالانه 500 میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد. دبی از چند سال پیش شهرهای سلامت را راه اندازی کرده و با برخی از دانشگاه های معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد بسته است. ظرفیت های گردشگری سلامت در ایران ایران ازنظر جاذبه های گردشگری طبیعی جزو 10 کشور برتر جهان است اما از بازار توریسم و گردشگری سهم شاخصی نبرده است. این درحالی که است که از گردشگری سلامت به عنوان صنعت سوم جهان نام برده می شود و برخی کشور ها نظیر اسپانیا از طریق این صنعت امرارمعاش می کنند. امروزه با صنعتی شدن کشورها و بروز دردهای مختلف در روح و بدن انسان ها و روی آوردن به عمل های جراحی زیبایی به صورت چشم گیر، بحث توریسم درمانی یکی از بخش های روبه رشد صنعت گردشگری در جهان و ایران به شمار می آید. بااین وجود در کشورمان این دغدغه وجود دارد که آیا این بخش از توریست به شکوفایی می رسد یا علی رغم تشکیلاتی که برای آن در نظر گرفته شده است فراموش می شود؟ درزمینهٔ توریسم درمانی و جذب گردشگران سلامت همواره باید به چهار آیتم اساسی در این زمینه توجه داشت. توانمندی های شاغلان حرفه پزشکی، تکنولوژی های روز و استانداردهای جهانی، اقتصاد درمان و هزینه های درمانی و مقررات داخلی کشور ها از عوامل مهم گردشگری سلامت هستند. ایران در هر چهار مورد ذکرشده نسبت به کشورهای همسایه و خاورمیانه از توانمندی های بهتری برخوردار است؛ که باید نهایت استفاده از پتانسیل موجود را کرد؛ اما متأسفانه تبلیغات مناسبی برای شناسایی توانمندی های پزشکی و گردشگری ایران در خارج صورت نگرفته است و رسانه های دولتی و سفارت خانه ها در این زمینه نقشی مؤثر دارند. امروزه صنعت توریسم درمانی در جهان بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار دارد. این صنعت کم هزینه و پردرآمد است. در بخش توریسم درمانی فقط به جذب گردشگر توجه نمی شود بلکه فراتر از آن می تواند موقعیت و جایگاه ایران را ازنظر علمی، سیاسی، اجتماعی و منطقه ای تقویت کند. درحالی که توریسم درمانی در بسیاری از کشور ها نقش مهمی در ارزآوری دارد و هرساله 40 تا 50 میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای اروپایی و آمریکا می شود اما در ایران این صنعت جایگاه خود را بازنیافته و گام های نخستین را طی می کند. اهداف گردشگری سلامت در ایران ناباروری دندان پزشکی جراحی قلب، چشم و جراحی پلاستیک بیماری های مرتبط با سرطان گردشگری در آب های شفابخش کشور های مبدأ گردشگری سلامت به ایران گردشگران سلامت بیشتر از کشور های جمهوری آذربایجان، عراق، ترکمنستان، افغانستان، کویت، سوریه، لبنان، بحرین و ترکیه هستند و ایران طی یک دهه ی گذشته پیشرفتی 20 تا 25 درصدی در حوزه ی گردشگری سلامت داشته است. مهمترین استان های ایران در حوزه ی گردشگری سلامت استان یزد شهر تاریخی یزد جدا از جاذبه های میراثی و تنوع آب و هوایی خود، شهری مناسب برای گردشگران در حوزه درمانی هم به شمار می رود. وجود 545 پزشک متخصص، 915 پزشک عمومی، 300 دندان پزشک و همچنین 15 بیمارستان دولتی درزمینه ی ارائه ی خدمات پزشکی در کشور شاخص است. همین ظرفیت و پتانسیل باعث شده که در طول سال مراکز درمانی استان یزد از گوشه و کنار کشور به خصوص از استان های هم جوار میزبان هزاران گردشگری باشد که روزانه به این شهر تاریخی سفر می کنند. البته در این میان، درمان ناباروری و جراحی قلب علاقه مندان خاص خود را برای استان یزد داراست. خیلی ها توریسم درمانی یزد را با مرکز ناباروری یزد می شناسند چراکه این مرکز اولین مرکز درمان ناباروری در ایران و خاورمیانه است و بیمارانی حتی از کشور های دیگر هم به این مرکز برای درمان به یزد سفر می کنند. استان مازندران استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی و جغرافیایی خود و با شاخصه های طبیعی متمایز در میان استان های کشور ازجمله آب وهوای بسیار مطبوع در فصل بهار و تابستان، داشتن آب های معدنی گرم و سرد، طبیعت بکر و جذاب و محیطی آرام ازنظر فرهنگی و اجتماعی به عنوان یکی از استان های ویژه در گردشگری سلامت محسوب می شود. به علت شرایط خاص ازلحاظ زمین شناسی در دامنه های البرز به ویژه اطراف قله ی دماوند، آب های معدنی با خواص مختلف درمانی وجود دارد که مهم ترین مجموعه ی جذاب آب گرم را پدید آورده است. آب های معدنی استان مازندران که در حال حاضر مورداستفاده ی گردشگران داخلی و بومیان قرار دارد به دو بخش فصلی و غیر فصلی تقسیم می شوند. آب های گرم معدنی غیر فصلی حدوداً 84% از کل را تشکیل می دهند که فقط در فصل تابستان و روزهای تعطیل سال مورداستفاده قرارگرفته و تعداد آن ها تقریباً 60 مورد است. همچنین استان های تهران، گیلان، خراسان رضوی، اردبیل و فارس نیز جزو استان های برتر درزمینه ی گردشگری سلامت در ایران هستند.