نخستین مهندس برق ایران کیست؟

در سال 1259 ه.ش برابر 1880 میلادی در شهر ارومیه در یک خانواده طبیب سنتی پسری متولد شد که نقش مهمی را در تاریخ مشروطه و فعالیت های سیاسی چپ ایران رقم زد. مادرش زهرا و نام پدرش حکیم علی اکبر طاری وئردی افشار بود.

به گزارش پیام ساختمان، وی در تاریخ ایران به حیدر خان برقی یا از آن معروف تر به حیدر خان عمواغلی معروف است خانواده از زمانی که او بیش از شش سال نداشت، در اثر فشار اقتصادی که در آن زمان بر ایران حاکم بود راهی قفقاز می شوند و دریکی از شهرهای ارمنستان فعلی به نام الکساندوپل ساکن می شوند.

حکیم علی اکبر طاری وئردی به زبان های ترکی، فارسی، روسی، ارمنی، فرانسوی و عربی تسلط داشت و اهتمام خود را در رشد معنوی و فرهنگی فرزندان خود به کاربست. حیدر به همراه برادر بزرگش عباس در این شهر تحصیلات متوسطه خود را به پایان رسانده، راهی ایروان شد و بعدها تحصیلات عالی خود را در این شهر ادامه داده، وارد دانشکده پلی تکنیک که تنها دانشکده فنی در منطقه ماورای قفقاز بود، شد.

شرایط سیاسی و اجتماعی آن روز قفقاز به گونه ای بود که او از سنین نوجوانی وارد فعالیت های سیاسی و اجتماعی شد. حیدرخان پس از اخذ دیپلم مهندسی برق در اوایل 1901 م به باکو می رود و زیر نظر لئونید بورسییوویچ از همرزمان لنین در تأسیس نیروگاه برق بائیلوف به عنوان مهندس الکترونیک مشغول به کار می شود. او اولین مهندس برق ایرانی الاصل است.

در اواخر سال 1902 در سن 23 سالگی برای نصب و به کار انداختن اولین کارخانه برق که به دستور ناصرالدین شاه قاجار و به مباشرت حاج محمدباقر رضا یوسفی میلانی در جهت روشن کردن آستانه ثامن الحجج در مشهد مقدس که از باکو خریداری شده بود، وارد ایران شد.

نخستین سیم کشی و سیستم روشنایی الکتریکی در آستان امام هشتم متعلق به او است. او ارتباط نزدیکی با رهبر انقلاب سوسیالیستی روسیه، لنین داشت و نیز نظر به هم سن بودن با ژوزف استالین رهبر بعدی اتحاد جماهیر شوروی و نیز تحصیل هر دو در شهر تفلیس آشنایی نزدیکی نیز با وی داشت. نقش مستقیم او در انقلاب مشروطیت ایران انکارناپذیر بود و او از معتمدان ستارخان سردار ملی مشروطیت ایران بود.

او در سال های قبل از جنگ جهانی اول برای تکمیل دانش و تخصص دانش شغلی وارد انستیتوی پلی تکنیک پاریس شد و ادامه تحصیل داد. وی بعد از تمایل دموکراتی های ایران در جنگ جهانی اول برای پیوستن به جرگه آلمان امپراتوری عثمانی و اتریش و دوری از فرقه انگلیس- فرانسه وارد کمیته میلیون ایرانی-آلمانی شد و به مأموریت از همان کمیته در جهت تشکیل سپاهی از انقلابیون عراقی و سربازان فراری هندی و عرب وارد بغداد شد و در آنجا با تشکیل جنبش مقاومت عراق و تدریس در کالج های این کشور در کمتر از یک سال قوای نیرومندی تأمین کرد و به رهبری خود در کنار دولت عثمانی با انگلیس وارد جنگ شد.

اما به دلیل مخالفت با دخالت دولت آلمان و عثمانی در امور داخلی ایران جبهه را ترک کرد و به استانبول رفت. او امور داخلی ایران را مربوط به خود ایرانی ها می دانست. بعد از ترک جبهه، عمواغلی از استانبول به اروپا رفت و در اکتبر 1916 م وارد برلین شد. وی پس از مدتی با شروع انقلاب فوریه روسیه عازم روسیه شد و در کنار لنین در به ثمر رساندن انقلاب اکتبر فعالیت کرد.

او در میدان ها مسکو برای شناساندن اهداف مبارزه ایراد سخنرانی می کرد و تنظیم تعداد زیادی از میتینگ ها را بر عهده داشت. با تأسیس حزب عدالت و به خاطر اوضاع سیاسی نابسامان در ایران او به میهن بازگشته و از 1910 م (1299 ه.ش) فعالیت آزادیخواهانه خود را از سر گرفت. او وارد صفوف انقلابیون جنگل شد و در شاخه چپ آن جزو فعال ترین ها بود در سال 1300 ه.ش که سال اضمحلال داخلی نهضت جنگل در روستای ملاسرا (9 کیلومتری شهر رشت) بود.

توسط عده ای از جنگلی ها دستگیر شد. این زمان مصادف با فرار روستا به روستای سران نهضت جنگل بود و حیدر عمواغلی نیز از مکانی به مکان دیگر جابه جا می شد تا اینکه در یازدهم آذر 1300 ه.ش در دهکده کوچکی به نام «مسجد پیش» واقع در قلب جنگل های گیلان پس از 17 روز دستگیری و بعد از 42 سال زندگی و تنها چند روز قبل از مرگ رهبر نهضت جنگل در سرما، اعدام شد.