بشر از زمانی که خود را شناخت، سعی کرد تا با روش های مختلف، محل زندگی خود را به بهترین شکل ممکن آراسته کند و وسایل رفاه و آرامش را برای خود مهیا سازد.
به گزارش پیام ساختمان، در ابتدا غار، سپس کپرهای حصیری، کلبه های چوبی، ساختمان هایی با آجر و رفته رفته برج هایی که سر به آسمان می ساید، روال تکامل این حس درونی بشر را به خوبی نشان می دهد؛ اما وجود یک بنای قدرتمند و زیبا، تنها راهِ به آرامش رسیدن بشر نبود. زمستان های سرد، طاقت او را برید و گرمای تابستان عرق او را درآورد. شاید به تنگا آمدن بشر اولیه از وضع موجود، پای تاسیسات ساختمان را به میان کشید؛ از همان زمانی که سعی داشت تا در غار خود آتشی بیفروزد تا خود را از سرما در امان دارد!
امروزه صنعت تاسیسات ساختمان به یکی از مهمترین بخش های طراحی یک پروژه معماری تبدیل شده است. شاید بتوان تاسیسات ساختمانی را به مثابه رگ های یک انسان تشبیه کرد که در تمام اندام او در حال اکسیژن رسانی است. بدون شک تاسیسات یک ساختمان نیز باید بتواند تا روح زندگی را در درون پاره ای از مصالح ساختمانی بدمد.
یک روز گرم تابستان و یا یک روز سرد زمستانی را در نظر بگیرید که خسته از کار روزانه وارد محیط خانه می شوید، اگر دما و رطوبت مناسبی برایتان مهیا باشد، بدون شک حس مطبوعی خواهید داشت.
در واقع تاسیسات ساختمان استفاده مطلوب از تمام امکاناتی چون آب، برق، گاز، دستگاه های تهویه مطبوع، ایجاد سرمایش و گرمایش مناسب، شیوه صحیح انتقال و تخلیه فاضلاب، حمل و نقل بین طبقات مختلف و هر عملکردی است که برای راحتی انسان در ساختمان انجام می شود.
رعایت نکات دقیق مهندسی و دقت در اجرای تاسیسات ساختمان نه تنها آرامش و راحتی را به ارمغان می آورد، بلکه می تواند باعث ماندگاری هر چه بیشتر بنا شود.
نگاهی دقیق تر به تاسیسات ساختمان
اصولا تاسیسات ساختمان به دو بخش کلی تاسیسات مکانیکی و تاسیسات الکتریکی تقسیم می شود و هر کدام از این دو بخش اصلی خود دارای شاخه های مختلفی خواهد بود. در ادامه هر کدام را به طور مختصر بررسی خواهیم کرد.
تاسیسات مکانیکی ساختمان
تعاریف متعددی برای تاسیسات مکانیکی ساختمان وجود دارد؛ اما شاید به طور کل تاسیسات مکانیکی را بتوان علم مبارزه با شرایط مختلف طبیعت دانست. تولید گرما در شرایط آب و هوایی سرد، فراهم کردن هوایی خنک در گرمای تابستان، بالا بردن آب خلاف نیروی جاذبه زمین و دمیدن هوایی تازه در مکان های در بسته، همه و همه نشان از مبارزه در برابر عوامل طبیعت است.
تاسیسات مکانیکی ساختمان شامل بخش های زیر است:
تاسیسات گرمایی
تاسیسات سرمایی
تاسیسات تهویه مطبوع
تاسیسات بهداشتی
تاسیسات آتش نشانی
تاسیسات گازرسانی
تاسیسات استخر
تاسیسات آسانسور و پله برقی
البته تاسیسات مکانیکی در شاخه های مختلفی نیز دسته بندی می شود؛ شرایط طراحی برای شاخه های مختلفی چون صنعت، ساختمان های مسکونی، اماکن ورزشی و بیمارستان ها و مراکز درمانی مختلف خواهد بود.
همانطور که گفته شد، تاسیسات مکانیکی یکی از دو بخش مهم تاسیسات ساختمان است. بخش عمده دیگری که در تاسیسات ساختمانی باید به آن توجه ویژه ای بشود، تاسیسات الکتریکی ساختمان است.
تاسیسات الکتریکی ساختمان
علم طراحی و بکارگیری سیستم های سیم کشی برای مباحثی همچون برق رسانی، روشنایی، آنتن مرکزی، سیستم اعلام حریق، شبکه رایانه ای، دوربین مدار بسته، منبع تغذیه اضطراری برای اماکن مسکونی و صنعتی را تاسیسات الکتریکی گویند.
البته شاید در حالت عمومی تر، تاسیسات الکتریکی همان سیم کشی برقی ساختمان در نظر گرفته شود. نصب و راه اندازی کلیه امکانات برقی برای رسیدن به مصرف کننده نهایی در ساختمان، به جزئیات زیادی نیاز دارد. کابل کشی ها، دستگاه هایی چون سوئیچ، تابلوهای توزیع برق، تاسیسات برقی مرتبط با آسانسور، پریزها و لوازم روشنایی از چیزهایی است که اجرای دقیق آنها تنها با دانستن پاره ای از معلومات میسر نخواهد بود. در این صنعت تجربه یکی از چیزهایی است که می تواند در طول عمر تاسیسات برقی و استفاده بهینه از آنها، کمک شایانی کند.
تاسیسات الکتریکی و تاسیسات مکانیکی ساختمان دقیقا به مانند دو بال اصلی برای تاسیسات ساختمانی هستند. این دو به معنای واقعی کلمه در هم تنیده شده اند.
در طراحی و اجرای تاسیسات ساختمان باید نکات بسیاری در نظر گرفته شود؛ اقلیم های مختلف و شرایط آب و هوایی متعدد، ساز و کارهای مختلفی را می طلبد و البته به جز اجرای دقیق تمامی سیستم ها، مبحث تعمیر و نگهداری نیز بخش مهمی از تاسیسات ساختمانی به شمار می رود.
جالب است که در معماری و ساختمان سازی، همه چیز کاملا به هم مرتبط است و البته این موضوع کاملا طبیعی است. “خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می رود دیوار کج” این ضرب المثلی است که همه ما در شرایط مختلف از آن بارها استفاده کرده ایم و این دقیقا همان چیزی است که در اجرای درست یک پروژه معماری اتفاق می افتد.
نه تنها تاسیسات ساختمان (تاسیسات مکانیکی و تاسیسات برقی) بلکه تمامی ارکان مربوط به یک بنا، به یکدیگر گره خورده اند و اجرای صحیح آنها به اولین قدم در معماری یعنی طراحی پلان اولیه مربوط می شود. نقشه معماری ساختمان اولین و مهمترین قدم در ساخت یک بنای مقاوم و زیباست.
اجرای درست نقشه معماری با در نظر گرفتن تمام شرایط اقلیمی و منطقه ای چیزی است که علاوه بر هنر و تجربه شرکت های ساختمانی، به علم و دانش مهندسین معمار آن سازمان نیز باز می گردد. در مباحث آتی بیشتر از طراحی پلان و نقشه معماری ساختمان خواهیم گفت؛ موضوعی که به استخوان بندی یک بنا مربوط است.