نورپردازی فضاهای مختلف شهری

هدف از روشنایی فضاهای مختلف اعم از فضاهای داخلی و بیرونی، ایجاد قابلیت دید مناسب و تامین ایمنی و امنیت محیط است. همچنین تامین روشنایی مکان های مختلف داخلی، معابر مختلف، زمین های ورزشی و ورزشگاه ها باید بر اساس داشتن پارامترهای مشخص و مقادیر معینی که در استانداردهای روشنایی مربوط درج شده اند، طراحی شود. به عنوان مثال معمولاً میزان کمینه ی شدت روشنایی فضای های مختلف داخلی بر حسب لوکس (lx)، به صورت جدول هایی در استانداردها و دستورالعمل های طراحی، درج می گردد. در یک طراحی خوب، باید پس از اجرای سیستم روشنایی، میزان شدت روشنایی بر روی سطح کار، از میزان کمینه ی شدت روشنایی در جدول مذکور، کمتر نباشد.

البته لازم به ذکر است که برای دستیابی به حس امنیت، میزان خاصی از روشنایی مد نظر است. چه بسا فضاهایی را چنان ناشیانه روشن می­کنند که بیش از آن­که احساس امنیت را در فرد ایجاد نمایند، احساس تحت نظر بودن را القا می کنند. در این شرایط فضاهای پیرامون با اندک روشنایی که دارند، به خاطر تضاد نوری، تاریک جلوه کرده و حس ترس را القا می کنند. خاطر نشان می شود که در موضوع روشنایی بخشیدن به فضاهای مختلف، دستیابی به شدت روشنایی مناسب با کاربری فضای مورد نظر، تامین ایمنی وبرقراری امنیت محیط مورد توجه طراح است که این امر در ارتقاء کیفیت محیطی فضاهای مختلف امری ضروری ولی ناکافی است. از این رو، زیباسازی فضاهای مختلف و هویت بخشی به فضا، توسط نورپردازی محیط، انجام می شود.

هدف از نورپردازی فضاهای مختلف، ایجاد جلوه ی بصری و تاکید مناسب بر روی رنگ، عمق، فضا و حجم اجسام و المان های مختلف است. نورپردازی می تواند برای فضاهای مختلف، اعم از محیط های داخلی و بیرونی و یا نمای ساختمان های مختلف انجام شود. همچنین نورپردازی می تواند به صورت دایمی یا مناسبتی انجام شود. لازم به توضیح است که به جای واژه ی «نورپردازی» واژه ی «نورآرایی» نیز به کار برده می شود. در این نوشتار به نورپردازی نماها و محیط های بیرونی یا به تعبیری نورپردازی فضاهای شهری، پرداخته می شود ‍. کارکرد مهم نورپردازی محیط های بیرونی و فضاهای شهری، زیباتر دیده شدن بناها در شب و خلق چشم اندازه ویژه ای از شهر متفاوت از روز و مختص به شب است

در گذشته، آنچه از شهر و فضاهای شهری در ذهن شهروندان نقش می­بست، اغلب مربوط به تصویری است که آنها هنگام روز از شهر خود در ذهن داشتند، ولی با نورپردازی اصولی و مناسب شهر و فضاهای آن علاوه بر تشخیص مکان های مهم شهری توسط بیننده، به ایجاد یک تصویر ذهنی روشن از شهر در شب می­توان کمک شایانی نمود. نورپردازی حرفه ای و اصولی در ایجاد یک خاطره ی خوشایند در ذهن بیننده، نقش مهمی را ایفا می کند.

نورپردازی مناسب می­تواند یکی از عوامل هویت بخش یک مکان محسوب شود. با نورپردازی مناسب می­توان بر جذابیت و در نتیجه سرزندگی شهر یا آرامش فضاها افزود و حضور شهروندان را در آن فضا تقویت نمود. هم­چنین نورپردازی مناسب فضاهای شهری موجب افزایش کارایی بیشتر فضا ها در تمام اوقات شبانه­روز می شود و حضور شهروندان در ساعات بیشتری در فضای شهر در شب، باعث رونق اقتصادی بیشتر می شود.

برای طراحی نور یا نورپردازی یک فضای ساده در شهر، طراح نورپردازی باید به چندین سوال کلیدی پاسخ مناسب دهد. از جمله ی این سوالات عبارتند از:

ـ مکانی که مورد طراحی قرار می گیرد، چه نوع مکانی است؟

در این مورد، قدمت، کاربری و موقعیت مکان باید مورد بررسی جامع قرار گیرد.

ـ چه عناصری از آن مکان باید نورپردازی شود؟.

فرم معماری و نوع المان ها، نوع مصالح به کار رفته، نوع بافت مصالح و رنگ آن ها باید مورد توجه قرار گیرد

ـ مخاطبان اصلی نورپردازی چه کسانی هستند؟

ـ نورپردازی به منظور القای چه حسی انجام می گیرد؟.

ـ چه امکانات فنی و وسایل نورپردازی با توجه به بودجه بندی پروژه و پتانسیل تامین تجهیزات وجود دارد؟.

ـ متولی فضا و نگهداری از آن چه کسی خواهد بود؟.

درک سوالات بالا و پاسخ مناسب به آن ها نیازمند تبحر در زمینه ی تاسیسات برقی، معماری وحتی روان شناسی و جامعه شناسی است. لذا طراحی نورپردازی یک تخصص بین رشته ای است و زمانی تاثیر مناسب خود را بر چشم بیننده می گذارد که تدابیر لازم برای تحقق آن اندیشیده شده باشد. همچنین در طراحی روشنایی شناخت انواع لامپ ها و چراغ ها، طیف و دمای رنگ نور، شاخص نمود رنگ، شارنوری، شدت نور، منحنی پخش نور، زاویه تابش، شدت روشنایی، خیرگی و ... از جمله مواردی هستند باید مد نظر قرار گیرند.

امروزه با مدد گرفتن از هنر نورپردازی و فن آوری نوین طراحی چراغ های روشنایی نوین، امکان جذب گردشگران برای تماشانی نورپردازی فضاهای شهری، موضوع مهمی است که باید مورد توجه سیاستگذاران حوزه ی شهری قرار گیرد. همچنین تمایز بین کیفیت نورپردازی اماکن و فضاهای مختلف جهت تاکید بر روی برخی فضاها ، امر بسیار مهمی محسوب می گردد. متاسفانه در برخی موارد شاهد بوده ایم که فضاهای پیرامون یک محوطه ی تاریخی یا مذهبی به حدی روشن شده است که هدف نورپردازی به درستی نمود پیدا نکرده است.

به طور کلی، توجه به هدف طراحی، وضعیت بناها و فضاهای هم جوار پروژه و ویژگی های معماری پروژه و مصالح به کار گرفته شده در آن، تاثیر به سزایی در کیفیت نورپردازی دارد. به عنوان مثال در مورد نورپردازی دیوارهای با سطوح ناصاف و یا سطوح آجری بهتر است از روشنایی غیریکنواخت و ایجاد کنتراست (تشکیل سایه-روشن) روی سطح، استفاده گردد. سایه ها سبب می شود که ناصافی سطوح بیشتر دیده شود و بر روی بافت روی دیوار تاکید بیشتری گردد. نورافکن های خطی یا والواشرهای خطی در فواصل مناسب از یکدیگر و با زاویه تابش باریک می توانند چراغ مناسبی برای این نورپردازی باشند. این نورافکن های خطی باید بسیار نزدیک به دیوار نصب گردند و سطح نورگذر آن بر سطحی که نورپردازی می شود، عمود باشد.

متاسفانه بسیار اتفاق افتاده است که چشمک زدن چرا غ های معیوب یا سوختن چراغ ها در ارتفاع های با دسترسی دشوار، نه تنها منجر به ایجاد حس خوبی در نورپردازی محیط شهری نشده است، بلکه مشکلاتی را برای تعمیر و نصب مجدد چراغ ایجاد کرده است. مثالی واضح از این مساله، وجود چراغ های معیوب در نمای برخی ساختمان ها هستند که تعمیر یا تعویض آن ها بدون تعبیه ی داربست و صرف هزینه ی تعویض بالا، ممکن نیست. این چراغ های معیوب با چشمک زدن، نور کم یا خاموش بودن بخشی یا کامل منابع نوری چراغ، چهره ی ساختمان و فضای شهری را بد ریخت می سازند. از این رو، ضرورت توجه به محل نصب مناسب چراغ، انتخاب لامپ ها و چراغ های با کیفیت بالا و دارای طول عمر مناسب و همچنین دارای درجه ی حفاظت (IP) مناسب از موارد حائز اهمیت در طراحی و تامین پروژه های نور پردازی است.

نورپردازی فضاهای شهری طیف وسیعی از پروژه ها را در بر می گیرد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی

• احجام و المان های شهری نظیر مجسمه ها، آبنماها، میدان ها و ...

• نمای ساختمان ها

• پارک ها و فضاهای سبز و...

فعالیت های گروه مهندسی سایلیکس در حوزه ی نورپردازی محیط های شهری

کارشناسان فنی شرکت افراتاب با بهره گیری از دانش روشنایی و تسلط کامل به نرم افزارهای به روز شبیه سازی حوزه ی روشنایی و نورپردازی، موفق به طراحی، مشاوره، تامین محصولات مناسب و با کیفیت و اجرای پروژه های مختلف روشنایی و نورپردازی شده اند. از جمله قابلیت ها و توانایی های گروه مهندسی سایلیکس در نورپردازی و روشنایی محیط های شهری می توان موارد زیر را بر شمرد:

• برگزاری دوره های متعدد در حوزه ی روشنایی و نورپردازی برای اعضای سازمان نظام مهندسی، طراحان نورپردازی و...

• ارائه مقالات مختلف علمی در کنفرانس های بین المللی و ملی روشنایی

• طراحی چراغ های مختلف با در نظر گرفتن نکات مورد نظر برای نورپردازی

• طراحی، مشاوره، تامین و اجرای روشنایی معابر مختلف بر اساس آخرین استانداردها و دستورالعمل های موجود

• طراحی، مشاوره، تامین و اجرای نورپردازی المان های شهری، نمای ساختمان ها، پارک ها، فضاهای سبز و ...

• طراحی، مشاوره، تامین و اجرای نورپردازی و روشنایی محیط های داخلی شامل فضاهای مسکونی، تجاری، اداری، آموزشی، درمانی، صنعتی، انبارها و ...

• رعایت نکات فنی - مهندسی در طراحی و اجرای پروژه های روشنایی و نورپردازی از جمله اصول ایمنی، مصرف بهینه انرژی، انتخاب شاخص های روشنایی مناسب (نظیر میزان شدت روشنایی، دمای رنگ، شاخص نمود رنگ و...)

• توجه به تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی روشنایی و در نظرگرفتن مسائل مهمی نظیر آلودگی نوری، خیرگی و نورهای مزاحم