فریاد تشنگی زمین

گروه تأسیسات: کشور ایران سال های سختی را به خاطر بحران آب می گذراند. پس از13 سال خشکسالی، افزایش جمعیت و تراکم شهرهای بزرگ که بیشتر در مناطق نیمه خشک کشور قرارگرفته اند، افزایش بی رویه بهره برداری از سفره های آب زیرزمینی ، مسئولان کشور را به چاره اندیشی در مورد راه های جایگزین برای آب شرب، صنعتی و کشاورزی وا داشته است. تجربه تاریخی به ساکنان این فلات نیمه خشک شیوه های بهره وری بهتر از آب را آموخته بود و هراز چندی یکی از این تجربیات در قالبی دیگر رخ می نماید که چگونه می توانند مددکار انسان باشند آن هم در عصری که راه های صرفه جویی به جای تولید افزون تر از اهمیت بیشتری برخوردار می شوند. داستان قنات ها و آب انبارها در اکثر مناطق ایران حکایتی آشنا است. وجود دستگاه پیچیده آب شیرین کن در بندر سیراف بوشهر که مربوط به سه هزار سال پیش است نشان از این دارد که انسان آن زمان همانند همنوعان امروزی خود به منبع عظیم آب دریا برای مصارف شرب و کشاورزی نظر داشته است. اکنون اما به دلایل متعددی در ساخت و تجهیز مناطق خشک جنوبی به دستگاه های آب شیرین کن از همسایگان جنوبی خود عقب افتاده ایم، به گونه ای که کشور عمان، اکثریت آب شرب خود را از این منبع به دست می آورد و کشورهای عربستان و امارات متحده عربی دستگاه های بسیار بزرگ آب شیرین کن را در مناطق خشک و کم آب شمالی خود و در کنار خلیج فارس کار گذاشته اند. مدیریت آب و تشویق مردم سید سعید حیدری طیب، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی شیرین کردن آب دریا را به صرفه نمی داند. نماینده مردم کرمانشاه تنها راه مقابله با کم آبی را مدیریت مصرف و تشویق مردم به بهتر مصرف کردن می داند. وی گفت: به نظر بنده این کار هزینه زیادی دارد و به صرفه نیست . آنچه برای ما اهمیت دارد، مهار آب های مرزی است که در حال حاضر از کشور خارج می شود. حیدری تصریح کرد: برای جبران کمبود آب ناشی از خشکسالی ها باید علاوه بر کنترل آب های سطحی نسبت به نحوه مصرف و ابزار آبیاری زمین ها توجه ویژه داشته باشیم. بحران آب جدی تر از همیشه اظهارات این نماینده مجلس بیراهه نیست چرا که بیشتر متخصصان شیرین سازی آب نیز به هزینه بسیار بالای تولید، نصب و بهره برداری از دستگاه های آب شیرین کن از دریا برای مصارف شرب اذعان دارند. آرزو ولی زاده کارشناس آب می گوید: در مناطق جنوبی کشور از دستگاه های آب شیرین کن استفاده می شود ولی نه برای مصارف شرب به این صورت که به منازل لوله کشی شود بلکه به صورت صنعتی و برای مصارف کارخانه هایی که به آب نیاز دارند. ولی زاده معتقد است: هزینه اولیه نصب دستگاه های آب شیرین کن بسیار بالاست و با توجه به بودجه شهرداری ها هیچ کدام از آنها این هزینه را متقبل نخواهند شد اما اگر این طرح اجرایی شود برای اهالی هم از نظر سلامتی و هم از نظر محیط زیستی بسیار خوب خواهد بود.» وی به اشتغال نه چندان جدیدی به نام آب فروشی در مناطق جنوبی کشور اشاره می کند و می گوید: شاید برای اهالی دیگر مناطق کشور دور از ذهن باشد ولی مشکل آب باعث شده در مناطقی از کشور ساکنان آنجا آب شیرین را خریداری کنند. بدون شک اگر دستگاه های آب شیرین کن در این مناطق نصب شود حتی با قیمت بالای نصب آن ، در نهایت به سود مشترکانی است که هم اکنون آب را دو برابر قیمت می خرند. ولی زاده مشکل اصلی شیرین کردن آب دریای جنوب را TDS بالای خلیج فارس می داند و می افزاید: TDS به معنی میزان جامدات محلول در آب است (Total Dissolved Solids) که در مورد خلیج فارس عدد بالای 42 هزار است. البته ما برای مصارف صنعتی در کنار آب خلیج فارس آب شیرین کن ساخته ایم و هرچند هزینه های اولیه بالاست،اما دیگر هزینه ها بسیار ناچیز است. همه چشم ها به جنوب است مهدیه مصطفوی کارشناس آب می گوید: در مناطق جنوبی کشور مانند جزایر خلیج فارس منابع آبی شرب دیگری نیست و به ناچار باید به این سمت حرکت کرد. وی می افزاید: بحران آب جدی است و سطح آب های سطحی و چاه ها کم شده است به گونه ای که کارخانه ها نیز پسابشان را تصفیه کرده و به سیستم بازمی گردانند. مصطفوی به گفته های مسئولان وزارت نیرو در مورد جیره بندی آب اشاره کرده و می گوید: وقتی حرف از جیره بندی است و این گمانه حتی در مورد تهران وجود دارد باید آب دریا یا آب فاضلاب را تصفیه کرد و برای مصارف صنعتی و حتی شرب مورد استفاده قرار داد. وی در مورد ورود شرکت های خصوصی به این پروژه ها معتقداست: اگر به صورت BOO (تأسیس و بهره برداری) باشد حتماً باید شرکت هایی باشند که بتوانند سرمایه گذاری بالایی انجام دهند و شرکت هایی اقدام به این کار کنند که طولانی بودن دوره بازگشت برایشان مهم نیست. این روش احتمالاً بازدهی بالاتری نیز خواهد داشت چون در درازمدت قیمت آب را بالاتر برده و سود زیادی خواهد داشت. باز هم تحریم ها مسئله تحریم ها ایران گویا به لوازم و قطعات آب شیرین کن هم رسیده است. علیرضا محجوبی کارشناس آب می گوید:«از آنجا که ایران تولیدکننده این قطعات نیست و قطعات فقط مونتاژ می شود مجبور هستیم آنها را از خارج وارد کنیم که بعضی از آنها مشمول تحریم هستند و این موضوع مشکلاتی ایجاد کرده است. اما از نظر ساخت، استفاده و بهره وری هیچ مشکلی نداریم.» محجوبی در مورد هزینه این طرح ها می گوید: این دستگاه ها هزینه هایی بالایی در بر دارد . دستگاه های تصفیه ظرفیت های متغیری دارند و از 10 مترمکعب در روز تا هزار مترمکعب در روز آب تصفیه می کنند و هرچقدر حجم این دستگاه ها بزرگ تر باشند نیاز به هزینه های بیشتری دارد است.در بسیاری از نقاط دنیا شرکت های آب و فاضلاب سرمایه گذاری اولیه را در اختیار متقاضیان قرار می دهند . چشم مسئولان به منابع آبی خلیج فارس در تماسی که با شرکت آب و فاضلاب کشور داشتیم از مسئولان مربوطه سؤال شد که با توجه به نگاه مثبت آقای حمیدرضا جانباز به دستگاه های آب شیرین کن، برنامه های این سازمان برای بهره از این منبع بزرگ بخصوص برای مناطق جنوب کشور چیست؟ مسئول مربوطه که نخواست نامش ذکر شود به تعداد زیاد آب شیرین کن هایی اشاره کرد که تاکنون در مناطق جنوبی کشور احداث شده و تعداد آنها رو به افزایش است و گفت: «یک قالب قراردادی داریم به نام BOO و یک ردیف اعتباری به نام خرید تضمینی دایر کرده ایم که کمک دولتی است و به سرمایه گذار تضمین می دهد تا آب شیرین کن را خریداری کند.» وی ادامه داد: تأکید شرکت آب و فاضلاب کشور بر جذب سرمایه گذار و انجام پروژه ها به صورت مشارکتی است. پروژه های ما هم چه در زمینه آب و فاضلاب و چه در زمینه آب شیرین کن رو به افزایش است این مقام مسئول در مورد پروژه های انجام شده گفت:در خیلی از جزایر خلیج فارس -مانند جزیره هنگام- برای اینکه آب آشامیدنی آنها تأمین شود باید دستگاه های آب شیرین کن نصب کرد. این دستگاه ها نیز منطقه ای هستند و آب توسط لوله هایی به مناطق مسکونی منتقل می شود. همچنین در حال حاضر از احداث پروژه های کوچک به سمت پروژه های بزرگ که 100 هزار مترمکعب در شبانه روز تولید می کند، حرکت می کنیم.