دو مشکل اساسی ساخت و ساز بی کیفیت

گروه ساخت وساز: نعمت حسنی، دارای مدرک تحصیلی دکترای عمران با گرایش سازه از دانشگاه کوبه ژاپن و استادیار دانشگاه شهید بهشتی تهران است. وی علاوه بر مقالات متعدد، حدود 11 عنوان کتاب به چاپ رسانده که ازجمله آنها می توان به «ژاپن چگونه ژاپن شد»، «اصول و مبانی طراحی مراکز مدیریت بحران»، «وجوه انسانی بلایای طبیعی» و «زلزله در آلبوم تجربه» اشاره کرد. پیام ساختمان به منظور بررسی وضعیت عوامل دخیل در ساخت وسازهای شهری به سراغ دکتر حسنی رفته است. پیام ساختمان: نقش طراحان را در افت کیفیت ساخت وساز چگونه ارزیابی می کنید؟ مهندسان طراح ممکن است در اثر عدم آشنایی با توانمندی های نیروی کار و مواد و مصالح موجود در بازار طرح هایی ارائه دهند که اگرچه ازنظر علمی درست و استاندارد است ولی در عمل به خاطر نبودن نیروی انسانی ماهر و مواد و مصالح با کیفیت در نظر گرفته شده در طراحی، باعث افت کیفیت ساخت وساز شوند. یا ممکن است در انتخاب نوع سیستم باربر یا محاسبات مربوط به المان های مختلف دچار اشتباه شوند که به طور غیرمستقیم باعث افت کیفیت سازه می گردد. پیام ساختمان: نقش مجریان به ویژه مجریان سنتی چگونه است؟ مجری به عنوان عامل اصلی در کیفیت ساخت وساز باید باور و انگیزه داشته باشد تا بخواهد که خوب بسازد (فرهنگ خواستن)، باید علم داشته باشد تا بداند چگونه خوب بسازد (دانستن)، باید تجهیزات و فناوری ها و مواد مصالح مناسب داشته باشد تا بتواند خوب بسازد (توانستن) و بالاخره اینکه باید به ضوابط و مقررات مسلط بوده و بر کار مدیریت داشته باشد. مجریان سنتی ازآن جهت که وجدان کاری (فرهنگ مبتنی بر ارزش های والای سنتی) دارند از امتیاز خوبی برخوردارند و درعین حال تجربه زیاد از دیگر امتیازات آنهاست. آشنایی مجریان سنتی با مصالح بازار نیز به آنها قابلیت اعتماد بیشتری می دهد. در مقابل مجریان تازه کار از جنبه های فوق کمتر قابل اعتماد هستند ولی گرایش آنها به کاربرد مواد و مصالح و فناوری های نوین از ویژگی های خوب آنهاست. لذا ترکیبی از مجریان سنتی و نو می توانند کیفیت بهتری از ساخت وساز را ارائه دهند. دانش و فناوری های نوین در کنار ارزش های سنتی می تواند ترکیبی پست مدرن از سنت و مدرنیته را در ساخت وساز به نمایش بگذارد. پیام ساختمان: نقش مهندسان ناظر را چگونه می بینید؟ بعد از مجری باید مهندس ناظر را عامل کلیدی در کیفیت ساخت دانست. قصد و هدف ناظر و همچنین رعایت اخلاق حرفه ای در انجام درست کار نظارت بسیار مؤثر است. اینکه ناظر خود را مسئول بداند و درک کند که سهل انگاری او همه را به عقوبات جبران ناپذیر دنیا و آخرت مبتلا خواهد نمود و کوچک ترین سهل انگاری او باعث افت کیفیت ساخت می گردد. درعین حال دانش روزآمد، آشنایی با روش ها و فناوری های مختلف و مناسب، منطق و ابزار او در عیب یابی ساخت، و برنامه ریزی و مدیریت او در امر نظارت تأثیر بسزایی بر کیفیت نهایی ساخت وساز دارد. پیام ساختمان: شهرداری چقدر به وظیفه خودش عمل کرده است؟ شهرداری با تنظیم فرایندهای کنترلی مختلف خدمات زیادی ارائه می نماید ولی این خدمات دارای عمق زیادی نیست. درعین حال عوامل شهرداری بعضاً دچار لغزش و ضعف اخلاق حرفه ای شده و همین ضوابط موجود را نیز نادیده گرفته و زیر پا می گذارد. ایراد بزرگ شهرداری فروش تراکم و مشکل آفرینی جدی در همه ابعاد برای شهرها، به ویژه شهرهای بزرگ است. پیام ساختمان: عملکرد نظام مهندسی را چگونه ارزیابی می کنید؟ نظام مهندسی روزبه روز برخورد با مسئله ساخت وساز را بهبود می بخشد. در کنار نظام مهندسی باید به نظام کاردانی اشاره کرد که در ساخت وساز بیشتر از نظام مهندسی تأثیر دارد زیرا کاردان ها عمدتاً در بخش اجرایی انجام وظیفه می کنند درحالی که مهندسان به طور عمده در حوزه های طراحی و نظارت مشغولند. به نظر می رسد هسته های اصلی نظام های مهندسی هنوز هم نیاز به افراد متخصص تری دارد. این ضعف ها در همین اجلاس اخیر نظام مهندسی در سالن اجلاس سران مشخص بود. پیام ساختمان: وزارت راه و شهرسازی در رابطه با ساختمان های بی کیفیت تا چه اندازه مقصر است؟ حوزه استانداردها و آئین نامه های طراحی و ساخت بیشتر تابع نظرات این وزارتخانه می باشد. در این حوزه درمجموع عملکرد قابل قبولی ارائه شده و درعین حال در هسته های تدوین مقررات ملی ساختمان نیازمند متخصصین و خبرگان بیشتری هستیم. پیام ساختمان: مقررات ما چقدر در به وجود آمدن ساختمان های بی کیفیت مؤثر بوده اند؟ نبود قوانین مربوط به اعطای مجوز به مجریان صلاحیت دار از اهم این کاستی هاست. نبود مجازات متناسب برای متخلفین امر ساخت وساز از دیگر موارد نقص قوانین کشور است. از نظر فنی، نبود راهنماهای اجرایی بسیار دقیق و ریز که به کوچک ترین جزئیات عملیات اجرایی ساخت همراه با دیتایل های دقیق می پردازد یکی از دیگر نقاط ضعف مقررات فنی- اجرایی کشور است. از مشکلات قانونی بسیار مهم دیگر نقش پائین ترین قیمت برای انتخاب مجری و پیمانکار است که باعث می شود شرکت های سطح پائین با قیمت های کم و بعضاً با ارتباطات خلاف قانون در مناقصات انبوه سازی برنده شده و در نهایت برای جبران قیمت کم داده شده، با روش های مختلف از کمترین کیفیت با کمترین هزینه برای مواد و مصالح استفاده نماید. اعطای آسان مجوز برای تأسیس شرکت های ساختمانی بدون پیش زمینه های سخت گیرانه و عدم مجازات متخلفین ساخت وسازهای بی کیفیت با مصالح غیراستاندارد از دیگر عوامل نزول کیفیت ساخت وساز در کشور می باشند. پیام ساختمان: چقدر از بی کیفیتی ساختمان ها سهم تشکل های صنعت ساختمان است؟ اتحادیه ها، دارای قدرت آنچنانی در کشور نیستند. درعین حال اتحادیه هایی که به نحوی به صنعت ساختمان مربوط می شوند آنطور که شایسته است به طور علمی مدیریت نمی شوند. اعضای این اتحادیه ها بعضاً با پرداخت حق عضویت، مورد تائید و حمایت این تشکل ها قرار می گیرند و همین امر باعث می شود که علاوه بر دخالت شرکت ها و افراد حقیقی و حقوقی بی صلاحیت در امر ساخت وساز، به نوعی مورد حمایت تشکل و اتحادیه ای که عضو آن هستند نیز قرار گیرند. با تمام این اوصاف تشکل های صنعت ساختمان در مقایسه با سازندگان بی نام ونشان وبی صلاحیت متفرقه، ساخت وسازهای بسیار باکیفیت تری ارائه نموده اند. پیام ساختمان: مردم و مالکان چقدر مقصرند؟ عدم آشنایی مردم با قوانین مشارکت در ساخت وساز، اعتماد نادانسته به واسطه ها و بنگاه های معاملات باعث می شود تا آنها فریب مجریان بی صلاحیت که معمولاً هم با بعضی بنگاه های املاک در ارتباط تنگاتنگ هستند را بخورند. اکثر مالکان بر اساس ناآگاهی و اعتماد به بنگاه های معاملات ملکی قراردادهایی را در ساخت وساز امضاء می نمایند که به طور یکطرفه به نفع مجریان و پیمانکاران تنظیم شده و علاوه بر کاهش کیفیت ساخت وساز، مشکلات و معضلات قانونی بسیار زیادی برای آنها به وجود می آورد. درعین حال مالکان بعضاً برای سودجویی رو به تخلفات آورده و مهندس ناظر را تهدید و یا تطمیع می نمایند تا تغییرات غیر مهندسی را در ساخت وساز به وجود آورند که در نهایت منجر به کاهش بسیار زیاد کیفیت ساخت وساز می گردد. این از عوارض پدیده شوم بسازوبفروشی در کشور است پیام ساختمان: اگر صحبت خاصی دارید، بیان بفرمایید. اساس مشکل ساخت وسازهای بی کیفیت دخالت عوامل بی صلاحیت به ویژه تعداد قابل ملاحظه ای از بنگاه های ملکی و سازندگان بی صلاحیت است که به طور عمده با هم دوستی و ارتباطات خلاف قانون دارند . درعین حال دامن زدن به قیمت مسکن توسط همین عوامل باعث سودآوری زیاد ساخت وساز می شود که همین امر هرکسی را وسوسه می کند تا پا در عرصه ساخت وساز نهاده و به راحتی و با تکیه بر پول خود و زد و بندهای خلاف قانون به ساخت پیاپی ساختمان هایی بی کیفیت و ضعیف بپردازد، درحالی که ساخت وساز، حرفه ای بسیار تخصصی است که عواقب عدم انجام درست آن بسیار خطرناک تر از سایر مشاغل نظیر پزشکی و مکانیکی و نظایر آنهاست. لذا در اعطای مجوز به شرکت های ساختمانی باید بسیار سخت گیر بود. در مورد فارغ التحصیلان دانشگاه نیز ، آنها که دارای معدل های پائین می باشند نبایستی اجازه دخالت مستقیم در امور مربوط به طراحی و ساخت وساز داده شود. باید به موازات و حتی خیلی بیشتر به جای روی آوردن به تربیت کارشناس ارشد و دکتری که به طور عمده به حوزه های تحقیقاتی و نوآوری مربوط می شوند، به تقویت و گسترش آموزش های دقیق و کاربردی پرداخت. همچنین به هر فردی اجازه کارگری در ساختمان داده نشود مگر آنکه آموزش های عملی مناسبی در این زمینه دیده و موفق به اخذ مدرک مهارتی شده باشد. در نهایت بایستی همه و همه اخلاق حرفه ای را در کار خود رعایت کرده و خدا را ناظر و حاضر بر آنچه می کنند، بدانند. بیش از هر چیز حق مردم در خطر پایمال شدن در این صنعت است که نیازمند قوانین بسیار متقن و اجرای بسیار جدی قوانین می باشد.