رواج کم فروشی در ساخت و سازها

طی چند ماه اخیر به دلیل شرایط سخت اقتصادی و در سایه کسب سودهای غیرقانونی همه ما کم وبیش طعم تلخ کم فروشی را در بسیاری از کالاها به ویژه نوع خوراکی آن حس کرده ایم. اما ظاهراً این کم فروشی به عرصه ساخت وسازها هم سرایت کرده و تأثیرات خود را در فرایند تولید واحدهای مسکونی و ساخت وسازهای اخیر گذاشته است. اگرچه این نوع کم فروشی اثرات منفی بر کیفیت اجرای پروژه های ساختمانی داشته است اما بیش از همه این کم فروشی ها خریدار یا همان شهروندان بیش از همه متضرر می شوند. خودمختاری سازندگان غیرحرفه ای و یا مهندس نماها در تهران برای فروش ساختمان موردنظر در هر مقطعی از ساخت و با هر نوع اقلام و مصالح ساختمانی باعث شده معضل کم فروشی در محدوده ساخت وسازها به یک عرف تبدیل شود. به طوری که مجریان ساختمانی با پرداخت مبالغ ریزودرشت به نهادهای متولی ساختمان واحد مسکونی موردنظر را تحت هر شرایطی به یک مرحله ای از ساخت رسانده و پیش فروش می کنند. با این وصف تنها پروژه های دولتی هستند که به یمن وجود دستگاه نظارت مقیم و تحت نظارت آزمایشگاه و کنترل کیفیت از استانداردهای مناسب ساخت بهره مندند. درحالی که به جرات می توان گفت بسیاری از سازندگان شهری که صاحب سرمایه هستند و علیرغم نداشتن مدرک تحصیلی مرتبط و برخی نیز نبود تجربه به ساخت وسازهای فاقد استاندارد و کم فروشی مشغول اند، و شرکت های کاغذی و سازنده های درجه دو و سه در سودای کسب سود از این دسته اند. شاید در گذشته ساختمان ها در مرحله اتمام نازک کاری به فروش گذاشته می شد اما اکنون هر سازنده ای به بهانه های مختلف با جذابیت دادن به نمای ساختمان بدون استفاده از مصالح استاندارد و تجهیز امکانات داخلی آن و به کارگیری مصالح بی کیفیت و نامرغوب، تجهیزات درجه سه در آشپزخانه و سرویس های بهداشتی، نقص تأسیسات گرمایشی و سرمایشی و حتی گچ کاری نامناسب بدون نقاشی حرفه ای، ساختمان موردنظر را وارد چرخه فروش می کنند. این در حالی است که هزینه تمام شده احداث یک ساختمان، کمتر از قیمتی است که سازنده بابت ساخت واحد مسکونی به خریدار تعیین می کند. استفاده از تجهیزات نامرغوب استفاده از تجهیزات نامرغوب که بعضاً پس از یک یا دو ماه نیاز به تعویض پیدا می کند همانند ترکیدگی لوله های آب و سیستم های گرمایش، عدم نصب برخی تجهیزات تکمیلی، دیوارهای نازک که حتی صدای کلید از واحد مجاور شنیده می شود، همه از مصادیق کم فروشی و نتیجه ساخت وسازهای بی حساب وکتابی است که صرفاً برای کوتاه تر کردن زمان ساخت و فروش سریع انجام می شود. اما این موضوع یک روی سکه است و روی دیگر آن، به کارگیری مصالح غیراستاندارد و کاهش نسبی 10 تا 40 درصدی هزینه مصالح از قیمت واقعی مصالح است، و در کنار آن به کارگیری کارگر ارزان فاقد تخصص برای کاهش هزینه های اجراست. بتن از پرکاربردترین مصالح ساختمانی است. دوام نسبتاً زیاد آن در ساختمان ها این ماده را بسیار پرمصرف نموده است اما انگیزه کاهش هزینه منجر به استفاده از بتن غیرقابل استاندارد و عدم تناسب حجم سیمان ، شن و ماسه و سایر تخلفات در تهیه بتن دستی به جای کامیون های میکسر از سوی سازندگانی شده که معتقدند اگر این گونه عمل نکنند هزینه ها دو برابر می شود. همچنین در ساختمان های فولادى که بخش قابل توجهی از ساخت وساز در ایران را تشکیل می دهند، یکی از مهم ترین نکات، کنترل جوشکارى آن از دید مقاومت لرزه ای است. حال آنکه گران تر بودن هزینه اجرا از عللی است که سازنده ترجیح می دهد در سایه نبود نظارت اصولی و دقیق بر اجرای جوش کاری تنها به منفعت خود فکر کند. به طوری که بسیاری از سازندگان تدابیر لازم برای مقابله با زلزله را موضوعی زائد می دانند و تلاش می کنند تا کمترین هزینه را صرف این کار کنند. با سرهم بندی اتصالات جوشکاری و پوشاندن معایب آن، به جای صرف هزینه کنترل، آزمایش و نیروی متخصص آن، سرنوشت تخریب پس از وقوع هر حادثه برای آن دور از انتظار نیست. در کنار این اجرای نادرست سازه، استفاده از مصالح نامناسب و سنگین از دیگر مواردی است که صرفاً جهت صرفه جویی در ساخت و کمتر کردن هزینه جایگزین مصالح استاندارد و سبک می شود. دام فروشندگان مصالح غیراستاندارد در گفت و گو با شماری از سازندگان عرصه ساخت وساز آنچه بیش از همه توسط آن ها مطرح می شود، ناهماهنگی مصالح ساختمانی در ساختمان سازی است. احمدوند یک سازنده ساختمانی می گوید: در حال حاضر مصالح غیراستاندارد به خاطر ارزان بودن به راحتی مورداستفاده قرار می گیرد. به خصوص اگر سازنده ای حرفه ای نباشد و بخواهد با سرمایه ای پایین و بی کیفیت ساختمان سازی انجام دهد به طورقطع در دام یک از فروشندگان مصالح غیراستاندارد می افتد. برخی نیز معتقدند: با توجه به اینکه توان مالی متقاضی این روز ها ضعیف است، درنتیجه زیاد توجهی به تکمیل واقعی واحد ها و یا به کارگیری نوع مصالح ندارند و تنها به فکر دریافت تخفیف هستند. فیاض، سازنده دیگری می گوید: به دلیل گرانی قیمت مصالح و افزایش حامل های انرژی و یا دستمزد بالا رفته سازندگانی که ریسک ساخت را می پذیرند، برای جبران افزایش هزینه های ساخت به راحتی پارامترهای مهم داخلی ساختمان را حذف و یا تعدیل کیفیت می کنند تا هزینه های نهایی ساخت کمتر شود. وی می گوید: درست است که سازنده از چه مصالحی استفاده می کند ولی نکته مهم تر چگونگی استفاده از این مصالح است که معمولاً مشکلات بیشتر از این بعد ناشی می شود. این سازنده با بیان اینکه فونداسیون و اسکلت ساختمان از مواردی هستند که پس از نازک کاری پوشیده می شوند، تأکید می کند: خریداران می توانند هنگام خرید از نظرات متخصصان ساختمانی استفاده کنند که دراین باره باید گزارش های نتایج آزمایشگاهی تست بتن برای ساختمان های اسکلت بتنی و تست جوشکاری برای ساختمان های اسکلت فلزی مدنظر قرار بگیرد. جالب آنکه درنتیجه سوءاستفاده سازندگان اغلب فاقد صلاحیت، کم فروشی به عنوان شیوه ای جدید در ساخت وساز رسمیت یافته است! به هر ترتیب، فارغ از مسائل نظارتی مهندسان ناظر، بر اساس قانون نظام مهندسی، شرکت های کنترل و بازرسی ساختمان وظیفه نظارتی دارند اما در سال های اخیر که کمی سازی در اولویت قرار گرفته ، این شرکت ها به حاشیه رانده شدند و تحت این شرایط سازندگان عرصه ساخت وساز با کم فروشی سودهای کلانی به جیب می زنند و شاید به جرات بتوان گفت آیتم «هزینه ساخت» اولویت اول این نوع سازندگان است. حال آنکه در بسیاری از نقاط دنیا مهندسان ناظر جای خود را به فعالیت شرکت های کنترل و بازرسی ساختمان داده اند و حفظ حقوق بهره بردار یا خریدار در اولویت قرار دارد. اما دغدغه بسیاری از شهروندان متقاضی واحدهای مسکونی این است که استراتژی متولیان در رسیدگی به کم فروشی های ساختمانی چه خواهد بود و یا تخلف کم فروشی و جریمه آن در قانون چیست و آیا اعلام موارد کم فروشی در ساخت وسازها قابلیت پیگیری قانونی دارد.