میلاد شاخص تهران نیست

گروه معماری و دکوراسیون: نشست تخصصی هنر، معماری و شهرسازی با عنوان "عناصر شاخص و تأثیرگذار در هویت شهر تهران" به میزبانی دکتر محمد مهدی محمودی معمار و استاد دانشگاه برگزار می شود که هر نشست به یکی از مهم ترین مباحث معماری می پردازد، در این شماره بحث پیرامون دو برج -نماد شهر تهران است، ومیهمانان به بیان دیدگاه های خود می پردازند. ساختمان های تأثیرگذار الزاماً بلند نیستند دکتر ایرج اعتصام، اولین سخنران نشست بود؛ وی درباره عناصر شاخص و تأثیرگذار در هویت شهری تهران از دو "برج آزادی" و "میلاد" به عنوان عناصر شاخص و تأثیرگذار مطالبی را ارائه کرد. وی در این زمینه گفت: "ساختمان های تاثیرگذار الزاماً ساختمان های بلند نیستند، همان طور که ما تهران باستان را با "میدان بهارستان" و "سردر مجلس" می شناختیم، این نشانه ها در حد یک غرور ملی و دینی نیز مطرح می شوند که حائز اهمیت هستند. بعضی شهرها با طبیعت آن شهر شاخص می شوند، مثل اصفهان و فلورانس و لندن که دارای رودخانه اند و دارای پل هایی هستند که شاخصه آنها هستند". اعتصام در ادامه گفت :" این نشانه های شهری با احداث ساختمان های بلند همچون "برج ایفل" شروع شد البته با مخالفت هایی نیز روبرو گردید زیرا هیچ هماهنگی و همبستگی با ساختمان های نئوکلاسیک پاریس نداشت. اما ذهن مردم را کم کم آماده کرد که این تضاد و کنتراست را بپذیرند و تا حال نیز ادامه دارد." او همچنین به این موضوع اشاره کرد که: "نشانه های شهری-چه به صورت دینی و چه سیاسی- وابستگی به نوع معماری نیز داشته و دارد، این ساختمان های بلند هم از لحاظ موقعیت شهری و هم معماری، نمودار هویت شهری شده اند. " این معمار در مورد برج آزادی گفت: "در برج آزادی دو چیز در شاخص شدن آن مؤثر است، یکی «معماری» بنا که باقدرت و توانمندی طراحی شده و دیگر «اجرا» آن است" برج میلاد می خواست چشم ها را خیره کند دکتر اسکندر مختاری، معمار بعدی بود که به ارائه نظراتش پرداخت. صحبت خود را با این سؤال آغاز کرد: با تأکیدی که روی عناصر شاخص و هویت شهر تهران است این سؤال برایم به وجود آمد:"آیا ربط دادن و معطوف کردن هویت شهری به این دو برج رواست؟" وی در مقدمه ای در این زمینه مطرح کرد: هویت آن چیزی است که به شناسایی ربط دارد، گفته شده که هویت، حقیقت هر پدیده ای است. بنابراین، یک امر ماهوی است ولی بعضی وقت ها تجلی فیزیکی دارد، یعنی وقتی می گوییم "هویت" منظور معنایی است، ولی برای اینکه این معنا قرائت شود، یک ما به ازای تصویری به ذهن می آید! بحث دیگر، هویت شهری است که یک پدیده جغرافیایی است چون به مکان ربط دارد و موقعیت جغرافیایی معطوف به مکان است و در عین حال معطوف به گذشته هم هست، یعنی بحث زمان را نیز دارد ولی از انسان سر می زند، یعنی به نوعی تعامل انسان و محیط را مطرح می کند. این تعامل همان بحثی است که به شاخصه هویتی می رسد. هویت و اصالت ریشه در خود و درون دارد. پس عناصر شاخص شهری و هویت ساز نیز می توانند تغییر کنند مثل یک مسیر، یک بازارچه و... که می توانند برای شهر هویت بیاورند و یکی از مشکلات ما این ست که شهر مدام در حال تغییر است. ما در مورد نمادهایی که القای هویت می کنند و اشتراک بیشتری در مورد آنها وجود دارد صحبت می کنیم. "این نمادها هستند که عناصر شاخص شهری می شوند" که به دو دسته تقسیم می شوند. یک دسته نمادهای عام (محلات) و یک دسته خاص و این نمادها چون با انسان سروکار دارند دائماً در حال تغییر اند. دکترمختاری، این نمادها را به چند دوره تاریخی تقسیم کرد، یک دوره قبل از مشروطه که شمس العماره و میدان توپخانه شاخص بوده و دوره مشروطه که میدان بهارستان شاخص بوده و دوره رضاشاه، سردر باغ ملی و دوره پهلوی دوم که میدان آزادی شاخص بوده است". وی در مورد میدان آزادی و برج میلاد چنین گفت: " میدان آزادی نماد مدرنیسم در شهرسازی و معماری است و در نشان دادن آرمان­هایش بسیار موفق است. و برج میلاد که فکرش بعد از انقلاب شروع شد با این موضوع که چشم­ جهانیان را خیره کند مراحل ساخت آن با تفکر بود". مختاری تأکید کرد: به نظر من "برج میلاد" روحیه زمان خودش را نشان می­دهد. نمادها هویت و اصالت خود را از افکار عمومی مردم به عاریت می­گیرند و نقشی را می­گیرند که مردم به آنها می­دهند این چیزی است که اهمیت دارد. برج میلاد شاخص شهر تهران نیست دکتر محمد مهدی محمودی، نیز در این رابطه به سخنرانی پرداخت. وی در ابتدا با اشاره به اینکه شهر تهران دارای المان هایی طبیعی از جمله "شیب" و کوه های "البرز" و "دماوند" است، توضیحاتی را درباره شهر تهران، قدمت و هویت آن مطالبی را ارائه داد و از جمله به تهران قدیم اشاره داشت که دارای هویتی بوده با تکنولوژی زمانه خود، و در دوره­های بعدی، معماری­ها و شهرها با معماری­های قبلی خود ارتباط داشتند و آنها باهم هماهنگ بودند. محمودی در رابطه با برج آزادی گفت: میدان آزادی از نظر مکان درست انتخاب شده و از معماری­های قبل از خود گرفته شده و طی 30 ماه ساخته شده است. این میدان فقط یک المان زیبا نبوده، بلکه مشکلات ترافیکی را نیز حل می­کرده، تاریخ معماری گذشته ایران و تکنولوژی زمانه خودش را نشان دهد، ولی هنوز هم شناخته نشده است. این بنا از نظر معماری، دوران ساسانی و سلجوقی را که فراموش شده بود، مطرح کرد. وی در ادامه گفت: "برج میلاد در حال حاضر به عنوان عنصر شاخص شهر تهران معرفی می­شود". محمودی در ادامه برنامه، فیلمی را در مورد طرح توسعه برج میلاد نمایش داد و مواردی را در این رابطه مطرح کرد و گفت: من اعتقاددارم که شاخص­های شهری بعد از شمس العماره، بهارستان، سپس باغ ملی و در ادامه ساختمان برج آزادی بوده است. اما در آینده شاخص شهر تهران برج میلاد نیست. من اعتقاددارم طرح خانم "زاها حدید" برای توسعه برج میلاد می­تواند شاخص شهر تهران امروز باشد. برج میلاد اثری روی بیننده ندارد دکتر سیمون آیوازیان استاد دانشگاه تهران نیز در ادامه به سخنرانی پرداخت. وی مواردی را در ارتباط با برج آزادی و میلاد مطرح کرد و اشاره به این داشت که برج میلاد به عنوان شاخص، هیچ اثری روی بیننده نمی­گذارد. و فقط آن را یک نوع تکنولوژی قلمداد کرد. وی در مورد شاخص شهری اشاره به این موضوع کرد که شاخص شهری دارای یک نوع معنی و مفهوم است و در مورد برج آزادی و برج میلاد هیچ محوری آنها را به هم وصل نمی­کند و ارتباط نمی­دهد و برج میلاد یک برج مخابراتی است در حالی که می­توانستند ساختمانی با ارتفاعی کمتر روی تپه ای بسازند که پاسخگوی عملکرد مخابراتی باشد. برج هایی که تاثیری بر هویت تهران ندارند مهندس یزدان هوش ور، معمار دیگر حاضر در جلسه در ادامه گفت: نتیجه ای که از سخنرانی گرفتم این بود که این دو برج هیچ تاثیری در هویت تهران نداشته اند." من معتقدم این دو برج برای خودنمایی ساخته شده و در خارج از کشور جزء هویت ما به حساب می­آید و در آنها مقداری از عناصر معماری گذاشته­مان منعکس شده و موضوعی که مطرح می شود، این است که برای حفظ میراث تهران چه باید بکنیم و برای حفظ و نگهداری از لحاظ فیزیکی و روانی نیز فکری کنیم. آزادی و میلاد نباید باهم مقایسه شوند ایرج اعتصام در انتها گفت: برج آزادی و برج میلاد نسبت و رابطه ای باهم ندارند و نباید باهم مقایسه شوند. برج میلاد برجی است به سبک همه برج­هایی که درجاهای مختلف دنیا ساخته شد و برج آزادی دروازه شهر است و دارای معماری جالبی است و بحث ساختمان­های خانم زاها حدید را اگر بخواهیم بازکنیم جلسه دیگری برای آنالیز و تجریه و تحلیل آن نیاز است. بحثی که در این جلسه مطرح شد بحث هویتی بود و نتیجه­ای که گرفته شد این است که:" باید توجهی روی مسئله هویت شهر تهران شود به خصوص از نظر کریدورهای بصری، و اگر بتوانیم در این زمینه­ها بحث کنیم این عناصر تأثیرگذار را شناخته ایم."