نگاهی به وضیت آموزش در معماری ایران

گروه معماری و دکوراسیون:آموزش خوب و بهینه معماری یکی از موارد مهمی است که می تواند بر پیشرفت معماری در کشور ما تأثیر داشته باشد. در حال حاضر آموزش معماری چه ضعف هایی دارد ، چگونه باید باشد؟ آیا آموزش معماری باید بتواند معماری ایران را نیز متحول کند؟در رابطه با آموزش معماری با چند تن از کارشناسان معماری گفتگویی کرده ایم که در ادامه می خوانید: باتجربه ترین افراد به تدریس معماری بپردازند امیر جوانبخت ،عضو انجمن مفاخر معماری ایران در رابطه با آموزش معماری به خبرنگار پیام ساختمان می گوید: چندبعدی بودن معماری، وظیفه استاد معماری را سخت تر می کند .به قول استاد پیرنیا " یک معمار باید مبحث نیارش که شامل موارد سازه ای می شود را بداند و هندسه و تاریخ و مصالح و زیبایی شناسی را خوب درک کند تا بتواند برای مردم ساختمان خوب بسازد ، معمار باید منطق معماری را بفهمد نه فقط از طاق و قوس تقلید کند " وی تأکید می کند:یک استاد معماری باید در مرحله اول این آگاهی وسیع را از همه این موارد داشته باشد تا بتواند نسبت به راهنمایی دانشجویان به نحو احسن اقدام کند و به همین منظور باید باتجربه ترین و مسلط ترین افراد به تدریس طرح و معماری گماشته شوند . جوانبخت می افزاید:در آموزش معماری باید به دانشجویان گوشزد شود که هر خطی کشیده می شود حاوی یک سری اطلاعات و نشانه ها و بار معنایی است و ما معماران با زبان نقشه با یکدیگر و دیگران حرف می زنیم و باید دقت کنیم که زبان ما از چه فرهنگی نشئت گرفته و فضایی که طراحی می کنیم حاوی چه ویژگی هایی است. این عضو انجمن مفاخر معماری ایران با اشاره به اینکه باید به موارد کمک آموزشی در آموزش معماری شامل فیلم ، اسلاید ، نقشه ها و بازدید از شهرها و بناها و کشیدن کروکی از آنها اهمیت داد، خاطرنشان می کند:بازدید میدانی دانشجویان از شهرهای تاریخی می تواند در درک درست دانشجویان از فضاها مؤثر باشد که متأسفانه حالا کمرنگ شده و بعضی از دانشجویان معماری فارغ التحصیل می شوند اما کاشان و اصفهان را ندیده اند. نیازهای آموزش معماری در ایران بیژن علی آبادی، معمار و عضو انجمن مفاخر معماری می گوید:آموزش معماری نیاز به برنامه ریزی تخصصی دارد که باید شامل تدریس تاریخ هنر و سیر تکامل هنرمعماری در دوران تاریخ ( تئوری و فیلم و اسلاید)تدریس مبانی نظری و مفاهیم و شیوه های معماری جهان از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی،مقایسه چند سبک و یا شیوه معماری با یکدیگر و تشابهات،طراحی پروژه های کوچک و بزرگ با توجه به موضوع و محیط و سرزمین در طول دوران تحصیل است. وی با تأکید بر اینکه هر رشته تحصیلی نیاز مکانی لازمه خود را دارد ، نیازهای مکانی آموزشی رشته معماری را بر شمرده و تأکید می کند: مکان لازم جهت تدریس دروس علمی و تئوری،مکان لازم جهت طراحی با لوازم و تجهیزات لازم برای هر دانشجو و مکان لازم جهت نمایش اسلاید و فیلم و کنفرانس ازجمله این مکان هاست. علی آبادی درباره ویژگی های اساتید خوب معماری می گوید:آموزش موفق هر رشته ای در دانشگاه بستگی به اساتید و دانشیاران و مدرسین مربوط به آن رشته دارد و مشخص است که اساتید و دانشیاران و مدرسین دارای درجه علمی، مناسب تدریس هستند ولی به نظر من فقط داشتن تحصیلات کافی نیست بلکه نیاز به صبرو شکیبایی و دانستن سبک آموزش دارد . اگر درجه علمی استادی بسیار بالا بود دلیل خوب و یا بد بودن آن استاد نیست بلکه نحوه تدریس و انتقال مطالب و ارتباط بادانشجویان بسیار مهم است . این معمار می افزاید : استاد باید دانش جویان را به عنوان پژوهشگر تصور نموده و به دانشجویان حق استفاده از منابع و مرجع در زمان های آزمون داده شود .نباید انتظار داشت که مطالب تئوری را همچون دوران دبیرستان و یا دبستان حفظ کنند. وی همچنین با اشاره به نورگیری و نورپردازی در بنا ادامه داد:با توجه به اینکه هر بنائی به تأمین نور جهت بهره برداری نیاز دارد که مهم ترین آن نورپردازی به طور طبیعی و در صورت لزوم استفاده از نورهای مصنوعی (نورهای خورشیدی - نورهای الکتریکی - نورهای تابشی و ...) به عنوان یکی از پارامترهای لازم در طراحی است ، تدریس آن به دانشجویان ضروری به نظر می رسد . علی آبادی شناخت و آموزش سازه و تأسیسات مکانیکی و برقی و جایگاه آنها در پروژه را برای معماران از ضروریات دانسته و می گوید:بارها مشاهده گردیده که به دلیل عدم اشراف مهندسان معمار به مسائل سازه و تأسیسات، اجرائی نمودن طرح ها با مشکلات بسیار روبه رو می شود و برخی اوقات به دلیل کمبود اطلاعات فنی ( سازه ای وتاسیساتی ) طرح غیرقابل اجرا می شود .ازاین رو تدریس کلی ایستائی و سازه و همچنین تدریس تأسیسات مکانیکی و برقی ساختمان با ذکر نمونه و مدل سازی باعث ارتقای طرح معماری خواهد شد . همچنین شناخت از تکنولوژی نوین می تواند راهگشای مصالح و موارد لازم در طرح خواهد بود . کاردانشجو در حال حاضر راحت تر شده است نسیم ایرانمنش، معمار وشهرساز در رابطه با آموزش معماری می گوید:صاحب نظران و اندیشمندان مقایسه بین دو نسل را توصیه نمی کنند و ویژگی های هر نسل را متعلق به زمان خودش می دانند ولی باز هم تفاوت زیادی که بین دانشجویان رشته معماری نسل قبل با نسل جدید پیش آمده همواره باعث تعجب و افسوس می شود! وی می افزاید:دانشجویان ده سال اخیر دارای امکانات بسیار قوی ، سریع و ارزانی هستند به نام اینترنت که ما در دوره دانشجویی از آن بی بهره بودیم ، این وسیله ارتباط سریع و ارزان هرکسی را به انواع و اقسام موارد تسهیل می کند که در مقایسه با دوران قدیم که گاهی ارتباط یا دستیابی به فلان سازمان( چه ملی چه بین المللی) جزو خیالات به شمار می آمد واقعاً جهش بزرگی است . ایرانمنش معتقد است:استفاده از انواع نرم افزارها در ترسیم و تجسم نیز جزو تکنیک ها و ابزارهایی است که دانشجوی حال حاضر را قادر به ترسیم انواع طرح ها در دو بعد و سه بعد و پردازش آنها به واقعی ترین حالت برای تجسم بخشیدن به طراحی می نماید . وی می گوید: با وجود این دو پیشرفت عمده در زمینه جمع آوری اطلاعات و پردازش و ترسیم طرح ها، فکر می کردم این نسل ابرمعمارانی به وجود خواهد آورد که دستاوردهای آنها در معماری ایران تحولی اساسی ایجاد خواهد کرد ، درحالی که اینگونه نیست . این معمار با اشاره به اینکه دانشجو با این امکانات راحت تر شده نه ورزیده تر اظهار می دارد:دانشجو دیگر سراغ کتاب و کتابخانه و خواندن منابع مکتوب نمی رود چون کتاب یافتن و کتاب خواندن برای او دشوار است و او دیگر با ترسیم دستی کاملاً بیگانه است چراکه با توجه به امکانات نرم افزاری آن را اتلاف وقت می داند ! دانشجو دیگر سراغ دیدن فضاهای واجد ارزش معماری نمی رود چون در فضای مجازی دیدن بسیاری از این فضاها از مانیتور رایانه میسر است! ایرانمنش تأکید می کند:نتیجه این نوع آموزش وابستگی کامل و بسنده کردن به یک سری اطلاعات غلط و پراکنده در اینترنت بدون اینکه صحت مطالب در منابع قابل استناد مکتوب بررسی شود ،است. نتیجه آن استفاده از یک سری طراحی های آماده که باز از طریق وب سایت ها قابل دسترس است و بررسی سرسری بعضی از معماری های ارزشمند فقط از طریق بعضی عکس های اینترنت می باشد که نمی تواند اطلاعات ارزشمندی را منتقل کند. وی با بیان اینکه توانایی های دستی طراحی در بسیاری از دانشگاه ها در حال فراموشی است،می افزاید: این جمله که "معمار یک نقاش هنرمند نیز هست " به جمله بامزه ای تبدیل شده است . دانشجوی امروز عموماً خط و سطح و رنگ و حجم را از طریق کامپیوتر و پرداخت ماشینی درک می کند نه از طریق وسایل دستی و چالش با ابزارهای سنتی مثل انواع رنگ ها و قلم ها ! این معمار در پایان با تأکید بر اینکه با ادامه این روند نتیجه درستی در جامعه معماران به بار نخواهد آمد،گفت:آموزشی که بیشتر در فضای مجازی و ماشینی شکل گرفته و به راحتی سرسری و شتابزده می تواند به پایان برسد معمارانی پخته و ورزیده تحویل نخواهد داد.