نظام مهندسی ، معضلی برای نظام فنی

گروه گزارش: یک سال پیش در چنین روزهایی، برای اولین بار، وزیر راه و شهرسازی در نشستی با اعضای هیئت مدیره کانون سراسری پیمانکاران عمرانی ایران با اشاره به ساختار غیرمنسجم مهندسی در کشور، بر لزوم یکپارچه سازی در این حوزه و بازنگری در مفاهیمی مانند صلاحیت و ظرفیت در امور مهندسی تأکید کرد. ازآن پس عباس آخوندی در هر سخنرانی و یا دیداری با فعالان صنعت ساختمان بر پر مشکل بودن ساختار مهندسی کشور، ضرورت تجدیدنظر در آن، ارتقای نظام حرفه ورزی مطابق استانداردهای بین المللی و یکسان سازی مفاهیم اساسی مانند صلاحیت و ظرفیت در نظام فنی اجرایی کشور و نظام مهندسی و کنترل ساختمان تأکید کرده است. این تأکیدات وزیر راه و شهرسازی موجب شد تا در یک سال اخیر کمیسیون ها و کارگروه های یکپارچه سازی امور مهندسی کشور در چند مجموعه مهم و تأثیرگذار بر صنعت ساختمان کشور تشکیل شود. یکی از این مجموعه ها سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور است که چنین کارگروهی را ساماندهی کرده و با حمایت ویژه اکبر ترکان مشغول تدوین ساختارهای موردنیاز جامعه مهندسی کشور است. به منظور اطلاع از میزان پیشرفت کار این کارگروه، به سراغ مهندس کامیار بیات ماکو، رفتیم که ریاست کارگروه مذکور را بر عهده دارد.پیام ساختمان: کـــار یکپارچه کردن نظام مهندسی و نظام فنی و اجرایی کشور را از کجا شروع کردید و الآن در چه مرحله ای است؟ما ابتدا ادبیات این مسئله را مرور کردیم و هر چه توانستیم اسناد، مدارک و متون گیر آوردیم و بررسی و مطالعه کردیم. بعد چون نگران بودیم اندیشیدن به ترتیبات شکلی، ما را از مسائل محتوایی باز بدارد، وظیفه خودمان دانستیم درک خودمان از این نظام یکپارچه را تدوین کنیم که کردیم. یعنی ابتدا منشور کار را تهیه کردیم که بسیار کوچک و شبیه شناسنامه پروژه است، چون در ابتدای هر پروژه ای منشور آن پروژه، که حاوی محدوده پروژه، حامیان، مدیران، ذی نفعان اصلی و درجه دوم و ... است تعریف می شود، ولی خود پروژه بسیار گسترده و بزرگ است و شش مرحله پیدایش و ادامه پروژه، ساختار و فرایندهای مربوطه را شناسایی کرده ایم. البته همه اینها در حدی که خودمان فهمیده ایم، بوده و الآن کار آماده ارائه است. پیام ساختمان: گام بعدی چیست؟ما طرح اولیه نظام یکپارچه را تهیه کرده ایم اما برای ادامه کار باید از وزارتخانه تأییدیه دریافت کنیم. منشور پروژه که قطعی شده به هیئت رئیسه سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور ارائه می شود و بعد از تصویب در شورای مرکزی، به وزارت راه و شهرسازی ارائه خواهد شد. حرف ما در این منشور خطاب به وزارت راه و شهرسازی این است که آیا ما پروژه شما را به خوبی و درستی فهمیده ایم؟ اگر پروژه و تعریف آن و حامیان و ... آن را به درستی و خوبی فهمیده ایم یعنی منشور پروژه کامل است و ما می توانیم کارمان را ادامه دهیم.پیام ساختمان: فکر می کنید پاسخ وزارتخانه چه خواهد بود؟حامی این موضوع، شخص وزیر راه و شهرسازی است که خودش از پایه گذاران قانون نظام مهندسی است. الآن هم ایشان یکپارچگی نظامات فنی، اجرایی و مهندسی کشور و حتی همسان سازی نظام مهندسی های کشور را مطرح کرده تا امور مهندسی قالب ها و قواعد مختلف نداشته باشد. ما این موضوعات را بررسی کرده ایم ولی وزارتخانه نهایتاً باید تصمیم بگیرد تا ادامه کار به چه شکل و توسط چه گروهی باشد؛ چون گروه های دیگری هم روی این موضوع کار می کنند که خیلی خوب است. از طرفی آقای دکتر شیبانی هم اعلام کرده اند که کمیسیون فنی اجرایی شورای مرکزی سازمان، بازوی من در امر یکپارچگی نظام فنی و اجرایی است. اگر وزارتخانه کار ما را بپسندد، می توان آن را باز کرد. یعنی اگر بر کلیات کار صحه گذاشته شود آن وقت باید برویم سراغ ترتیبات شکلی و اینکه چه کسانی، با چه تفکری، با چه ساختار و سازوکاری، چه کاری را انجام دهند که البته باز هم تصمیم با وزارتخانه است. در طرح ما، 60 تا 70 درصد فرم و شکل کار مشخص شده است. ترتیبات محتوایی را ما تهیه کرده ایم و از این به بعد برای ترتیبات شکلی وزارتخانه باید تصمیم بگیرد. الآن این ماشین آماده حرکت است چون هم بدنه و هم موتور دارد.پیام ساختمان: فکر می کنید یکپارچه شدن نظام فنی و مهندسی کشور چه قدر طول خواهد کشید و چه زمانی اجرایی خواهد شد؟به نظر من تصویب در شورای مرکزی حدود دو هفته زمان می برد و در وزارت راه و شهرسازی هم امیدواریم ظرف یک ماه در دستور قرار بگیرد. اگر اینها به موقع انجام شود و به فرض موافقت اصولی با آن؛ زمان بندی ادامه کار بسته به این است که تا چه سطحی بخواهند کار را باز کنند؛ مثلاً می توان تا سطحی آن را باز و تبدیل به قانون کرد و بقیه آن را به دستورالعمل ها، آیین نامه ها و شیوه نامه ها بسپارند. بعضی از قوانین ما این گونه است؛ چیزی مثل قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان. در این حالت نتیجه کار چیزی حدود 40 تا 50 ماده می شود و امیدواریم تا حدود نیم قرن جوابگوی نیازهای ما در صنعت ساختمان باشد. از این منظر، رساندن کار به سطحی که بعدازآن با شیوه نامه و آیین نامه ادامه داده شود بین سه تا شش ماه بیشتر طول می کشد.پیام ساختمان: تصویب مجلس چی؟نهایتاً نتیجه کار باید به مجلس برود و تبدیل به قانون شود که روال خودش را دارد و ما فعلاً زمان تصویب در مجلس را در نظر نگرفتیم. اما آیین نامه های مربوطه، پس از مصوب شدن قانون در مجلس، مصوبه هیئت وزیران را می خواهد. چیزهای دیگری مثل مبحث دوم مقررات ملی هم باید متحول و مبدل شود به مبحث دوم مقررات ملی برای نظام فنی و اجرایی کل کشور و مباحث دیگر هم همین طور. یعنی اگر قانونی اختصاصاً برای ساخت وساز شهری باشد باید پردازش جدیدی شود برای نظام یکپارچه که این کارها طول می کشد و بستگی دارد کدام بخش از نظام فنی و اجرایی کشور؛ گروه هایی مثل انبوه سازان، مجریان، سازندگان و مهندسان محاسب و .. کدام بخش را در دست بگیرند، وقت بگذارند، توسعه بدهند، پیش ببرند و مصوبه آیین نامه های مورد نیازشان را از مراجع و مبادی ذی ربط بگیرند. این بخش به اصحاب حرفه مربوط است و خیلی به حامی اصلی مربوط نیست.پیام ساختمان: پس تا آخر امسال اجرایی نمی شود؟با توجه به اینکه هنوز این شورای مرکزی دوام دارد و دولت تدبیر و امید بر سرکار است؛ اگر تلاش کنیم ان شاءالله ظرف مدت تقریباً دو سال؛ کار به سرانجام می رسد. من بسیار به این طرح امیدوارم چون می تواند خیلی اثرگذار باشد و مشکلاتی که در نظام مهندسی با جدایی منطقی، ولی ناقص و ناقضِ هدف اولیه از نظام فنی و اجرایی کشور به وجود آمد، برطرف می شود. ما در نظام مهندسی، اگرچه روی کاغذ همه چیز درست است، ولی مشکلات و معضلات بسیاری مثل طرح ارجاع کار به ویژه در عرصه عمل داریم. ضمن اینکه نظام مهندسی به معضلی برای نظام فنی و اجرایی هم بدل شده و دارد آن را از نیروهای ماهر خالی می کند. قبلاً نیروهای فنی و مهندسی کار را از کارگاه ها شروع می کردند و آن قدر کار می کردند تا تجربه کسب می کردند ولی نظام مهندسی عنصری شده برای شهرنشینی و رفاه! چون مسلماً در شهر ساکن بودن راحت تر است تا سر پروژه در فلان مکان دورافتاده توی بیابان یا لای کوه ها بودن، جایی که تلفن و برق و آب نداشته باشید.