مسکن مهر ناتمام، مسکن اجتماعی نامعلوم

دولت یازدهم پیش از آن که سکان مدیریت قوه مجریه را به دست گیرد، حل مشکلات و معضلات بخش مسکن را جزو برنامه های خود عنوان کرد و پس از آن، شاید با توجه به بار بزرگ و ناتمام طرح مسکن مهر و با این نیت که شرایطی را برای خانوارها و مستاجران بویژه برای بخش کم درآمدها به گونه ای فراهم کند که هم خانه دار شوند و هم بخش مسکن از معضلات خود خارج شود، طرح مسکن اجتماعی را ارائه کرد. همچنین طرح هایی با رویکرد توسعه بازار مالی مطرح شد تا شرایطی را بوجود آورد که مردم بتوانند از درآمدهای آینده خود مالک خانه شوند. با این اوصاف، آن طور که به نظر می رسد، خبری از اجرایی شدن این طرح ها نیست. دولت در ادامه حمایت های لفظی خود در ابتدا زمزمه تسهیلات مسکن را با رقم 80 میلیونی یا 90 درصد قیمت ملک مطرح کرد سپس آن را به وام 50 میلیونی تقلیل داد که البته همچنان از اجرایی شدن آن خبری نیست. دور از ذهن نیست که در چنین شرایط، سوالاتی در ذهن بسیاری از مردم ایجاد شود مبنی بر این که سرانجام طرح مسکن مهر چه خواهد شد؟ آیا اکنون که طرح مسکن مهر به اینجا رسیده اتمام این طرح نیمه تمام از شروع کردن و به نیمه رساندن آن سخت تر است؟ طرح مسکن اجتماعی چگونه و کی شروع خواهد شد و آیا به اندازه کافی در باره آن حرف زده نشده است تا نوبت اجرا برسد؟ سایر طرح های حمایتی دولت چه زمان اجرایی خواهند شد؟ پول نداریم، نمی شود، صبر کنید!یکی از ویژگی های بارز مدیران عامل شهرهای جدید و متولیان مسکن مهر، داشتن پاسخ های آماده و قاطع است. در حالی که بسیاری از متقاضیان مسکن مهر در شرایط نه چندان مناسب اقتصادی اقدام به ثبت نام در این طرح نموده و به واریز وجوه مورد نظر پرداخته اند، همچنان بخش نه چندان کوچکی از این متقاضیان پشت درهای واحدهای تکمیل و تحویل نشده مسکن مهر مانده اند. پاسخ های متولیان و مسئولان مسکن مهر کشور به متقاضیانی که از افزایش مداوم مبالغ قراردادهای مسکن مهر به ستوه آمده اند چنین چیزهایی است: 1.طرح مسکن مهر، بودجه دولتی ندارد. میزان پیشرفت پروژه ها بستگی به میزان وام و آورده متقاضیان دارد. در حال حاضر میزان پیشرفت پروژه ها از آورده مردم بیشتر است. متقاضیان هم بهتر است به جای این حرف ها بروند و آورده خودشان را تکمیل کنند! (این حرف در حالی گفته می شود که ابتدا شرط تکمیل واحدها واریز 70 درصد مبالغ بود که بعدا به 100 درصد مبالغ افزایش یافت. با این حال حتی ساخت واحدهایی که 100 درصد آورده آنها تامین شده نسبت به دیگر واحدها پیشرفت بیشتری ندارد!).2.بسیاری از واحدهای مسکن مهر آماده تحویل است ولی به علت نبود خدمات زیرساختی و انشعابات آب و برق و گاز، قابل واگذاری نیستند. باید وزارت نیرو و شرکت های خدمات رسان نسبت به نصب انشعابات اقدام کنند. (این سخنان در حالی از وزارت راه و شهرسازی شنیده می شود که گویی وزارت نیرو در درون دولتی دیگر مشغول فعالیت است! وزیر راه و شهرسازی و وزیر نیرو روزانه یکدیگر را در هیئت دولت می بینند و اگر اراده ای برای حل مشکلات باشد فرصت فراهم است!). 3.شهرهای جدید نیاز به کلانتری و درمانگاه و مدرسه و بیمارستان و ... دارند که ساخت آنها بر عهده وزارت راه و شهرسازی و شرکت عمران شهرهای جدید نیست. باید سایر دستگاه ها و وزارتخانه ها در تکمیل طرح مسکن مهر کمک کنند. (سایر وزارتخانه ها نیز زیرمجموعه دولت هستند؛ چرا رئیس جمهور به آنها انجام وظایفشان را یادآوری و تکلیف نمی کند؟).4.ساخت خدمات زیربنایی و روبنایی در شهرهای جدید نیاز به حضور و مشارکت بخش خصوصی دارد چون دولت برای چنین مسائلی نه پول دارد و نه در سیاست هایش چنین اموری دیده شده است. (بر همین اساس نمایشگاه جذب فرصت های سرمایه گذاری توسط شرکت عمران شهرهای جدید برگزار و حدود 60 هزار میلیارد تومان تفاهم نامه منعقد شد. همچنین طرح واگذاری پروژه های عمرانی به بخش خصوصی در درون دولت کلید خورده است.) 5...تا بخواهید از این گونه پاسخ ها و همه گونه توجیه و تحلیل وجود دارد، ظاهرا تنها چیزی که وجود ندارد عمل به انجام وظیفه در تکمیل و تحویل مسکن مهر است!مسکن اجتماعی با مدل «شهر منطقه» در حالی که طرح مسکن مهر با هزاران متقاضی آن به حال خود نیمه کاره رها شده و انواع تسهیلات حرفی دولت همچنان بلاتکلیف مانده اند، به تازگی در خبرها از مدل «شهر منطقه» برای تامین مسکن هم سخن به میان آمده است. بر این اساس، اعضای طرح جامع مسکن در جلسه ای به میزبانی معاونت مسکن وزارت راه و شهرسازی و با حضور استادان معماری و شهرسازی دانشگاه تهران و دانشگاه علم و صنعت دور هم جمع شدند تا درباره مکان و محل اجرای برنامه های ساخت و تامین مسکن گروه های کم درآمد و عرضه زمین مورد نیاز برای احداث مسکن در قالب مجموعه «شهر منطقه» را بررسی کنند و شیوه تامین و واگذاری زمین به عنوان اولین و مهم ترین ابزار مورد نیاز ساخت و سازهای حمایتی را تغییر دهند. از قرار در سیاست های جدید بازار زمین، قرار است محل اجرای طرح های تامین مسکن، در محدوده «منطقه شهری» مکان یابی شود و از تکرار رویه های گذشته دولت ها که در یک دوره، تامین مسکن کم درآمدها صرفا در داخل شهرهای اصلی دنبال می شد و در دوره ای، در فاصله ای دورتر از محدوده اصلی (شهرهای جدید) به اجرا درمی آمد، پرهیز شود. در شکل جدید، با عبرت از تجربه نافرجام دوره های گذشته، شهر اصلی و شهرهای اطراف به صورت مجموعه واحد، در نظر گرفته می شود.خیرالامور اوسطها!مدل منطقه شهر، به عنوان طرحی برخاسته از کارهای کارشناسی وزارت راه و شهرسازی نه اسکان گروه های کم درآمد در درون شهر را تجویز می کند و نه با فاصله زیاد از شهر را. به این شکل که باید گروه های کم درآمد را در حد وسط «دل شهر و بیرون شهر» مستقر کرد! جالب آن که در همان جلسه کارگاه تشریح سیاست های بهینه بازار زمین در طرح جامع مسکن، گفته شد: در طرح های جامع شهری، همواره تصور بر این بوده که جمعیت را در جایی که دولت تصویب می کند، می توان ساکن کرد، اما در طول این سال ها تجربه نشان داده بعد از تصویب طرح های شهری و تعیین محدوده برای شهرها، گروه های کم درآمد چون توان تامین مسکن در داخل شهر را نداشتند ناگزیر به خارج از محدوده شهرها رو آورده اند و در واقعیت، جمعیت متقاضیان مسکن بدون رعایت محدوده، در نقاط مختلف اطراف و حریم شهر، سکونتگاه هایی غیررسمی برای خود دست و پا کردند. پنبه شهرهای جدید زده شد!در کارگروه مذکور پنبه شهرهای جدید نیز زده شد: در 30 سال گذشته بیش از 400 میلیون مترمربع زمین دولتی برای تامین مسکن گروه های کم درآمد در شهرهای جدید و دیگر نقاط واگذار شد اما بهره وری این واگذاری ها چون با طرح های شهری و شرایط اقشار هدف هماهنگی نداشته، پایین بوده است به طوری که در فاصله سال های 57 تا 90، شهرهای جدید، بدون در نظر گرفتن ضوابط مجموعه شهری، در فاصله زیادی از شهر اصلی تشکیل شدند و کلا 13درصد از جمعیت سرریز و افزایش یافته را جذب خود کردند. ظاهرا با کسب تجربه از دو وضعیت قبلی، قرار است انحصار دولت در زمینه احداث مجموعه شهرک های مسکونی و شهرهای جدید از بین برود و زمین های دولتی جهت شهرک سازی یا توسعه مناطقی که بتواند در «نزدیکی شهرهای اصلی» به اسکان جمعیتی مرکب از طبقات مختلف جامعه منجر شود واگذار شود. اگر چه مدل «شهر منطقه» جدیدترین راهکار دولت برای تسهیل در امر خانه دار شدن مردم است اما مردم بیش از انتظار برای روئیت طرح های جورواجور، منتظر عملی شدن طرح های دولت برای خروج از رکود مسکن و خانه دارشدن هستند. از طرفی هم گویا دولت ترجیح می دهد از اجرای طرح های شتابزده جلوگیری کند و هر چه این طرح ها به تاخیر می افتد، به تعبیر دولتمردان، نشان از بررسی های بیشتر کارشناسی بر روی طرح ها است. اما اعلام نمونه های متعدد از این گونه طرح ها شاید نه به معنای وجود روش های متعدد برای خانه دار شدن که به تعبیر برخی از مردم به معنای نداشتن راهکار حساب شده برای مسکن است. بدیهی است که معضل مسکن سالیان سال است به عنوان دغدغه خانواده های ایرانی مطرح بوده و همچنان هم به قوت خود باقی است؛ دولت بالاخره لازم است با گذشت یکسال از فعالیت خود طرح های مسکنی خود را اجرایی نماید.غلامرضا خراسانی