بازار مسکن، بهشت سوداگران

پیش از ورود به اصل بحث، به تعدادی از اظهارنظرهای فعالان و کارشناسان مسکن به شرح زیر توجه کنید: اطهاری: در سال های اخیر، سوداگران در بخش مسکن، بیشترین ساخت وساز را داشته اند که حباب مسکن در تهران و شهرهای بزرگ کشور به همین دلیل شکل گرفت. پروین پور: طی سال های اخیر عملکرد سوداگران در بخش مسکن باعث افزایش قیمت های زمین و مسکن شده است، ضمن اینکه اقدام این گروه هیچ تولید و فعالیت اقتصادی در پی نداشته است. پور ابراهیمی، نماینده مجلس: سوداگری در بازار مسکن متأسفانه علاوه بر اینکه به افزایش قیمت مسکن منتهی شده، موجب شده که این حجم نقدینگی از بخش مولد و واقعی اقتصاد کشور جدا شود. بیضایی: در حال حاضر بزرگ ترین تهدید بخش مسکن همین سوداگری و دلالی است. تقوی ،اقتصاددان: عده ای بازار مسکن را در دست دارند که در چند سال اخیر سود سرشاری نصیب آنها شده و همچنان به کار دلالی و سوداگری در بخش مسکن مشغول هستند. بر اساس آنچه در بالا و به نقل از کارشناسان حوزه مسکن ذکر شد، به نظر می رسد می توان عوامل زیر را که در این بخش نقش مهم و حیاتی دارند به شرح زیر دسته بندی نمود. جای خالی نظام اطلاعاتی مسکن اولین عامل مهمی که در امر دلالی و واسطه گری نقش مهمی بازی می کند و شاید به نوعی سرچشمه این معضل محسوب شود، نبود یک نظام جامع اطلاعاتی است. هم اکنون وضعیت به گونه ای است که درباره میزان و تعداد شاخص های رایج حوزه مسکن آمارهای دقیق و قابل استنادی وجود ندارد. به عنوان نمونه به درستی مشخص نیست که عمر مفید ساختمان ها در ایران چقدر است, کارگران ساختمانی چه تعداد هستند، آمار دقیق خانه های خالی چه میزان است؟ تعداد خانه های تولیدی در سال چقدراست؟ سالانه به چه تعداد خانه نیاز داریم؟ و ... بر این اساس باید قبول داشت که در نبود یک نظام جامع اطلاعاتی نمی توان تحلیل درست و دقیقی از وضعیت عرضه و تقاضا در بخش مسکن به دست داد تا بر آن اساس برنامه ریزی لازم صورت پذیرد و در پی آن ثبات و رونق در این حوزه ایجاد شود. محمدرضا پور ابراهیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این مورد می گوید: از ایرادات دولت نبود نظام جامع اطلاعاتی در حوزه املاک است، این در حالی است که مجلس سیستم کارتکس را به عنوان یک سیستم جامع مورد تصویب قرار داد تا در نتیجه آن کارت هوشمند املاک صادر شود، اما نمی دانم چرا بعضی افراد از شفافیت اطلاعاتی شانه خالی می کنند . همه مسکنی شده اند عامل دیگری که به معضل دلالی و واسطه گری سودجویانه در حوزه مسکن دامن می زند، حضور سازمان ها، ارگان ها و مؤسساتی است که حیطه کاری و اشتغال اصلی آنها غیر از بحث ساختمان و مسکن است که بانک ها از جمله عوامل دخیل در این وضعیت هستند. کمال اطهاری کارشناس مسکن دراین باره می گوید: سیستم بانکی کشور با سودهای 100درصدی و رانتی که از طریق مستغلات به دست می آورد بدعادت شده است و این ماجرا به شکلی پیش رفت که در سال گذشته که اقتصاد ایران رشد منفی داشت، تعدادی از بانک ها 100درصد سود داده اند و سؤال اینجاست که این سود را از کجا آورده اند. اطهاری در ادامه اظهار می کند: به همین دلیل است که الآن دولت و مسئولان کشور خواستار همکاری بانک ها با بخش مولد هستند، اما بانک ها تمایلی به این کار ندارند چون این سیستم به رانتی که از بخش مستغلات به دست می آورد، معتاد شده است. با توجه به سودهای نجومی که از این رهگذر نصیب بانک ها می شود سازمان های دیگر هم از این نمد برای خود در پی کلاه هستند. ابوذر ندیمی نماینده مجلس با اشاره به همین مطلب چنین اظهار می کند: متأسفانه در حال حاضر کارخانه هایی نظیر کارخانه های فولاد و پتروشیمی هم در بازار مسکن وارد شده اند و این مشکل است. فردین یزدانی، مدیر گروه بازنگری طرح جامع مسکن وزارت راه و شهرسازی هم معتقد است: ساختار بازار که در دهه گذشته یک ساختار نسبتاً رقابتی بود به ساختار قدرت های شبه انحصاری تبدیل شده و این انحصار در بازار زمین می تواند قیمت گذاری و سوداگری را تشویق کند. وی یادآور می شود: شرکت های زیادی هم اکنون زمین ها را خریداری می کنند و با استفاده از نفوذی که دارند آنها را تغییر کاربری می دهند و مجدداً به فروش می رسانند که در این خصوص هم لازم است اصلاح ساختاری صورت بگیرد. چالشی به نام مسکن مهر مسکن مهر بنا به دلایل گوناگون حوزه ساختمان را با چالش های جدی مواجه ساخته است. همین موضوع را جمشید برزگر، رئیس کانون سراسری انبوه سازان کشور به این صورت مطرح می کند: طی چند سال اخیر تولید مسکن با نام مسکن مهر توانسته است چالش هایی فراروی صنعت ساختمان قرار دهد به گونه ای که امروز همکاران ما در سراسر کشور مظلوم واقع شده و در رکود وحشتناکی به سر می برند چراکه نه می توانند تولید خود را بفروشند و نه می توانند تولید دیگری داشته باشند. کارشناسان مشکلات طرح مسکن مهر را در بحث هایی همچون مدیریت تقاضا، مباحث شهرسازی و معماری و بحث عدم توجه به آمایش سرزمین می دانند. مشکل دیگر این طرح بحث آزاد شدن نقل وانتقال آن است که زمینه را برای دلالی در این پروژه فراهم خواهد ساخت. به این ترتیب مسکن مهر توجه عمومی حوزه مسکن را تا حد زیادی معطوف به خود ساخت و به سهم خود باعث اخلال در روند معقول و منطقی عرضه و تقاضای مسکن شد. در حال حاضر نگرانی دولت در بحث آزاد شدن نقل وانتقال مسکن مهر این است که این پدیده نیز دچار دلالی شود. در واقع تمام شروطی که گذاشته می شود و تمامی بحث هایی که انجام می شود ناظر به این مسئله است که مسکن مهر از دست دلالان دور بماند، درحالی که ایجاد ممنوعیت راهکار آن نیست بلکه راهکار آن کنترل سوداگری است.ضمن اینکه ممنوعیت خریدوفروش مسکن مهر مشکلی حل نمی کند. سرانجام به بحث مشاوران املاک می رسیم که این صنف نیز به دلیل عدم نظارت کافی حوزه مسکن و ساختمان را به نوبه خود با مشکلاتی مواجه ساخته اند که بحث دلالی و واسطه گری از آن جمله است. بیت الله ستاریان کارشناس مسکن می گوید: علت اینکه صحبتهایی در مورد مشاوران املاک مطرح میشود این است که نظارت کافی بر فعالیت آنها نمیشود. اگرچه این صنف یک اتحادیه دارند، اما مسئولیت آنها مشخص نشده و مسئولیت را خریدار و فروشنده به مشاور املاک میدهند. حجت الاسلام موسوی لارگانی، نماینده مجلس نیز دراینباره به خبرنگار پیام ساختمان اظهار می گوید: اکثر مشاوران املاک کارشناس این کار نیستند و معمولاً افراد بازنشست های هستند که به این کار می پردازند. به نظر من مشاوران املاک باید ساماندهی و بازنگری شوند و به کسانی که در این زمینه کارشناس هستند، مجوز داده شود تا بتوانند خریدار و فروشنده را راهنمایی کنند تا در حق هیچکدام اجحاف صورت نگیرد. به این ترتیب عدم اطلاع کافی و کارشناسانه برخی بنگاه داران از حوزه مسکن از یک سو، و عدم نظارت کافی بر فعالیت این صنف از سوی دولت توانسته است به سهم خود عرصه را برای برخی فعالیت های کاسبکارانه ضد تولید و مخرب در حوزه ساختمان باعث شود. کلام پایانی البته باید به این نکته توجه داشت که منظور کارشناسان و فعالان بخش مسکن از سوداگری و دلالی صرفاً آن نوع دلالی است که تنها به دنبال سود است و نقشی در تولید و افزایش عرضه مسکن ندارد، و از این منظر نظام عرضه و تقاضا را در این بازار بر هم زده، آشفتگی ایجاد می کند، قیمت مسکن را افزایش داده و مسکن را هرچه بیشتر از دسترس اقشار آسیب پذیر دورتر و دورتر می سازد، وگرنه واسطه گری و دلالی در نظام اقتصادی دنیا امری شناخته شده و منطبق بر قواعد خاص تجاری است و در جای خود از اهمیت بسزایی برخوردار است. بر این اساس اگر کسی یا سازمانی با سرمایه گذاری در امر مسکن موجبات رشد و رونق این بخش را فراهم آورد، این کار نه تنها مذموم نیست بلکه امری پسندیده، انسانی و ارزشمند خواهد بود.