بافت فرسوده چگونه نوسازی می شود؟

گروه ساخت وساز : «نمی شود با روحیات خاص یک جریان فکری و ذائقه یک مدیر نوسازی کرد . سلیقه ها باید تبدیل به عقیده شود تا فرایند و سیستم شکل بگیرد .» این نظر علیرضا عندلیب ؛ رئیس اسبق سازمان نوسازی شهرداری تهران است که به عنوان استاد دانشگاه کار های تحقیقاتی وسیعی در مورد نوسازی بافت فرسوده انجام داده است . کتاب «اصول نوسازی شهری رویکردی نو به بافت فرسوده» از جمله آثار او به شمار می رود . وی همچنین در تهیه طرح جامع شهر تهران فعالیت های قبل توجهی داشته و چندی پیش شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری نیز از او دعوت کرد تا سلسله نشست های علمی با موضوع بافت فرسوده برگزار کند؛ بنابراین یکی از بهترین صاحب نظران برای پاسخ به سؤالاتی ازجمله اینکه نقش نهاد های دست اندرکار در نوسازی چیست و چگونه بافت فرسوده باید نوسازی شود ، به شمار می آید . به همین منظور گفتگویی با وی ترتیب داده ایم که در پی می آید . پیام ساختمان : بدون مقدمه بفرمایید 76 هزار هکتار بافت فرسوده شهری چگونه باید نوسازی شود ؟ من پاسخ این سؤال را با یک مقدمه شروع می کنم . از هر زاویه ای که بخواهیم نوسازی بافت فرسوده را دوره بندی کنیم ، مخرج مشترک آن نارضایتی مردم است . بنابراین باید پرسید مشکل اصلی کجاست ؟ آیا مشکل در ساختار اقتصادی ، اجتماعی و . . است که پاسخگو نیست یا اینکه مشکل در هماهنگی نهاد هاست ؟ اولین نکته ای که باید موردتوجه قرار گیرد ، آسیب شناسی درست مسئله است که اصلا بفهمیم مشکل کجاست ؟ ما هنوز درک مشترکی از مشکل نداریم ؛ به عنوان مثال زمانی مقیاس کار را بیش ازاندازه بزرگ تعیین می کنیم که نمی توانیم از عهده چشم انداز ها بر بیاییم و گاهی اوقات کار را آن قدر خرد می کنیم که فرایند نوسازی شکل نمی گیرد . نمونه این موضوع نوسازی پلاک ها در بافت فرسوده است . من 10 سال پیش نوشتم که باید واحد محله را به عنوان یک واحد میانی که نه بناست و نه یک پهنه خیلی گسترده ، انتخاب کنیم . بنابراین باید محله محور باشیم . دومین موضوع این است که مشخص کنیم مشارکت در این بافت ها چگونه باید باشد و نقش هرکدام از نهاد های ذی ربط مانند بانک ، مردم ، شهرداری ، دولت و چیست . نکته دیگر این است که باید فرایندی برای نوسازی محله به صورت مشارکتی داشته باشیم . نگاه فرایندی کمک می کند چه اقدامی با چه تقدم و تأخری توسط چه کسی و چگونه انجام شود . از نظر من چهار اقدام باید برای فرایند نوسازی مشارکتی محله محور صورت بگیرد : نخست اقدامات پایه؛ یعنی روشن کنیم در مقیاس محله می خواهیم به چه نقطه ای برسیم . بنابراین چشم انداز ها و اهداف در این مرحله تعریف می شود . گام دوم اقدامات زمینه ای قبل از نوسازی نام دارد که خودش چهار مرحله است : 1 - ظرفیت سازی به این معنا که در برنامه ها و سیاست ها و تخصیص منابع در مدیریت شهری ظرفیت لازم برای توسعه منابع را ببینیم بنابراین در این تعریف نوسازی کالبدی محله به توسعه محله تغییر می یابد 2 - توانمند سازی یعنی اینکه زمینه همه حمایت ها اعم از فنی ، اداری و اجرایی که مردم ، دستگاه ها ، بانک ها ، بخش خصوصی ، فراهم شود ، به عبارتی دیگر توسعه عملی ظرفیت ها اتفاق بیفتد تا اگر کسی کاری انجام می دهد به مانع نخورد . 3 - مرحله سوم نهادسازی نام دارد . در این مرحله دفاتر خدمات نوسازی باید پل ارتباطی مردم و مدیریت نوسازی باشند که به نوعی نهاد میانی نامیده می شوند. 4 - مرحله چهارم ابزارسازی نام دارد؛ یعنی کار ها باید طبق یک نقشه و سند باشد و ما باید یک سند نوسازی محله داشته باشیم . پس از اقدامات پایه و زمینه ای اقدامات بعدی یا گام سوم اقدامات زیرساختی نام دارد بدین معنی که خدمات و زیرساخت های محله توسط دولت و شهرداری تأمین شود و اگر این کار انجام نشود مردم انگیزه ای برای نوسازی ندارند . اقدام چهارم و آخر هم اقدامات توسعه ای نام دارد . بدین معنی که هرگونه اقدامی برای نوسازی و تجمیع پلاک باید آخرین اقدام نوسازی بافت باشد . خطای ما این است که اقدام آخر را اول انجام می دهند . مسلما مردمی که معبر ، زیرساخت ، تأسیسات ندارند دچار مشکل می شوند . همین حالا در بافت های فرسوده شهر تهران 40 هزار پارکینگ کم داریم . متن کامل این گفتگو در نشریه شماره 202 پیام ساختمان به چاپ می رسد.