احتمال افزایش ظهور کانون های ناآرام آبی در ایران

بررسی سیستم های موفق مدیریت آب در نقاط مختلف دنیا، به ویژه در مناطقی که از کمبود بارش و توزیع زمانی و مکانی ناموزون آن در رنج هستند، اهمیت مدیریت بهم پیوسته منابع آب و نقش آن در میزان موفقیت در ایجاد تعادل و توازن در عرضه و تقاضای آب و دسترسی پایدار و نظام مند ذی نفعان به منابع آب، ارتقای ارزش آب و در عین حال مقابله با آلودگی ها و فراهم کردن شرایط مناسب برای محیط زیست و توسعه پایدار را روشن می سازد. وزیر نیرو گفت: عزم جدی وزارت نیرو، ادامه مسیر تطبیق ساختار تشکیلاتی خود با جدیدترین استانداردهای جهانی و در راستای مدیریت به هم پیوسته منابع آب در سطح حوضه های آبریز است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو "حمید چیت چیان"در جمع وزیران کشورهای حاضر در هفتمین اجلاس شورای جهانی آب و میزگردی با عنوان "مدیریت به هم پیوسته منابع آب" که در شهر گیانگ جو کره جنوبی برگزار شد، اظهار داشت: برای اینجانب به عنوان وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران مایه بسی خوش وقتی است که در هفتمین اجلاس شورای جهانی آب که با حضور گسترده متخصصان و مدیران از سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی ملی، منطقه ای و بین المللی برای بررسی چالش های مرتبط با آب برگزار شده است، شرکت کرده و مطالبی را درباره مدیریت به هم پیوسته منابع آب ارایه کنم. وی با سپاس از دولت و مردم کشور کره جنوبی، شورای جهانی آب و برگزارکنندگان این گردهمایی بزرگ که در دو شهر دگو و گیانگ جو برگزار شده است، ادامه داد: بی گمان برگزاری این رویداد بین المللی با نظم و سیاق خاص خود نشان گر تلاش بی وقفه و همه جانبه همه نهادها و سازمان های مرتبط بوده که قابل ستایش است. وزیر نیرو در ادامه به پیشینه و لزوم پیاده سازی مدیریت به هم پیوسته منابع آب، چالش ها و اقدام های موردنیاز جهت مقابله و مواجهه با آنها با تاکید بر منطقه غرب آسیا به عنوان یکی از کانون های اصلی و مهم در معرض خطر بحران آب، اشاره کرد و ادامه داد: آب همواره به عنوان یک مولفه مهم در توسعه پایدار مطرح است اما در بسیاری از طرح های توسعه ای، نقش و اهمیت منابع آب نادیده و یا حاشیه ای در نظر گرفته می شود؛ از این رو رویکرد مدیریت به هم پیوسته منابع آب در پاسخ به فشارهای روزافزون بر سامانه های آبی که تحت تاثیر عامل یادشده بوده، پایه گذاری شده است. وی افزود: اگرچه مفهوم مدیریت به هم پیوسته منابع آب از دیرباز وجود داشته است اما توسعه ادبیات فنی آن به اوایل دهه 90 میلادی برمی گردد. در گذشته طرح های توسعه منابع آب، عمدتاً با هدف توسعه محلی یا منطقه ای و بدون یکپارچه نگری و توجه کافی به چرخه آب در کل حوضه آبریز بوده است. عدم به هم پیوسته بودن مدیریت و توسعه منابع آب، چالش های متعددی را برای ایجاد تعادل در سامانه عرضه و تقاضای آب به صورت پایدار به همراه داشته است. چیت چیان با اشاره به پیشینه موضوع مدیریت آب، گفت: مروری گذرا بر مسیر تاریخ تکوین مدیریت آب آشکار می سازد که کشورهای پیشرو در زمینه مدیریت منابع آب با انجام سرمایه گذاری های کلان و ایجاد زیرساخت های لازم توانسته اند مرحله توسعه سازه ای و مدیریت فیزیکی منابع آب را تا حدود زیادی پشت سر گذاشته و با ورود به مرحله مدیریت مصرف و تقاضا ضمن ایجاد ظرفیت های مناسب مدیریتی و نرم افزاری، برنامه های عملیاتی لازم را برای این مرحله از مدیریت منابع آب فراهم سازند. وی ادامه داد: بررسی سامانه های موفق مدیریت آب در نقاط مختلف جهان به ویژه در مناطقی که از کمبود بارش و توزیع زمانی و مکانی ناموزون آن در رنج هستند، اهمیت مدیریت به هم پیوسته منابع آب و نقش آن در میزان موفقیت در ایجاد تعادل و توازن در عرضه و تقاضای آب و دسترسی پایدار و نظام مند ذی نفعان به منابع آب، ارتقای ارزش آب و در عین حال مقابله با آلودگی ها و فراهم کردن شرایط مناسب برای محیط زیست و توسعه پایدار را روشن می سازد. وزیر نیرو تصریح کرد: ظهور کانون های ناآرام آبی بیشتر در مناطق خشک و نیمه خشک جهان که ایران نیز در آن قرار گرفته، محتمل تر است. راه حل اساسی، گذر از دوران مدیریت عرضه آب به مدیریت تقاضا است که خود به ابزارها و امکانات گسترده ای نیاز دارد که امروزه از مجموعه عناصر آن به عنوان مدیریت به هم پیوسته منابع آب نام برده می شود. از این رو، تدوین برنامه های مدیریت به هم پیوسته منابع آب در کل حوضه آبریز برای یافتن راه حل هایی برای مقابله با چالش های پیش رو از اهمیت ویژه ای برخوردار است. وی با بیان اینکه چالش های متعددی در مسیر مدیریت به هم پیوسته منابع آب به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک وجود دارد، ادامه داد: کمبود شدید منابع مالی برای توسعه زیرساخت ها برای تامین نیازهای پایه، بهره وری بسیار کم منابع آب تامین شده و سرمایه گذاری های به عمل آمده و به طور کل پایین بودن ارزش اقتصادی آب، کمبود آمار و اطلاعات، آلودگی گسترده منابع آب، بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و ضعف سامانه های پایش منابع و مصارف از نکته های قابل ذکر در این‎باره است. وزیر نیرو افزود: وقوع پدیده های خشک سالی و سیلاب که با بروز تغییرهای اقلیم دامنه و ابعاد خسارت های جهانی و مالی ناشی از آنها روز به روز سیر صعودی دارد نیز می تواند حرکت در مسیر مدیریت به هم پیوسته منابع آب را کند نماید. موضوع های دیگری نظیر رودخانه های مرزی و آب های مشترک نیز نیازمند توجه جدی در مدیریت به هم پیوسته منابع آب است. وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای پیشینه طولانی در زمینه مدیریت آب که قنات یکی از نمونه های آن است، در زمینه ابعاد و مولفه های مختلف مدیریت به هم پیوسته منابع آب با تهیه و تدارک و اجرای برنامه های لازم توانسته است گام های ارزشمندی را طی سالیان اخیر طی کند که در صدر این اقدام ها می توان به جایگاه محوری بخش آب در توسعه پایدار ایران اشاره کرد که تصویب سیاست های درازمدت، نتیجه ملموس و تجلی محسوس چنین اقدامی درواقع عزم مسئولان سیاسی کشور را برای تقویت بنیان های مدیریت آب آشکار می سازد. وی ادامه داد: به طور مثال، در این راستا وزارت نیروی جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد اصلی متولی آب در ایران، به اجرا و عملیاتی کردن مدیریت به هم پیوسته منابع آب در سطح شش حوضه آبریز اصلی ایران اقدام کرده و در این راستا اصلاح های سازمانی و اداری لازم را به عمل آورده است تا با در نظر گرفتن ارزش اقتصادی آب و ملاحظه های اجتماعی، سیاسی و نیازهای زیست محیطی این ماده حیاتی به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه پایدار، با مدیریت کمی و کیفی منابع و مصارف آب، نسبت به عرضه آب سالم و کافی اقدام کند و عزم جدی وزارت نیرو، ادامه مسیر تطبیق ساختار تشکیلاتی خود با جدیدترین استانداردهای جهانی و در راستای مدیریت به هم پیوسته منابع آب در سطح حوضه آبریز است. وزیر نیرو با اشاره به سرمایه گذاری گسترده در ایجاد زیرساخت های مربوط به آب رسانی شهری، روستایی، ایجاد سامانه های فاضلاب شهری و روستایی، احداث سدهای مخزنی و نیروگاه های برق آبی، شبکه های آبیاری و زه کشی، آموزش و ظرفیت سازی، توجه به روش های غیر سازه ای و ارتقای نظام مدیریتی و برخورداری از نظام تخصیص پیشرفته منابع آب که از اولویت های اصلی و مولفه های مهم حکمرانی آب را تشکیل می دهد، ادامه داد: رشد سرمایه گذاری در این باره در طول سال های اخیر بی سابقه بوده است، به طوری که منابع مالی هزینه شده در طول برنامه پنجم توسعه که از سال 2010 آغاز شد و تا مارس سال 2015 ادامه داشت، به رقم قابل ملاحظه 25 میلیارد دلار رسیده است. وی افزود: در سایه تلاش ها و اجرای برنامه های مختلف پنج ساله هم اکنون بیش از 99 درصد از جمعیت شهری و حدود 80 درصد از جمعیت روستایی ایران زیرپوشش آب شرب سالم و بهداشتی قرار دارد و حدود 40 درصد از جمعیت شهری زیرپوشش شبکه های آب و فاضلاب پیشرفته قرار داشته که به سرعت در حال رشد است و حجم مخازن سدهای در دست بهره برداری کشور به 48.8 میلیارد مترمکعب و تولید انرژی برق آبی به حدود 12 هزار مگاوات در سال رسیده است. افزون بر این، مساحت زمین های زیرپوشش شبکه های آبیاری و زه کشی پیشرفته در ایران حدود دو میلیون هکتار برآورد شده که این رقم به سرعت در حال رشد است. وی با تاکید بر اهمیت برگزاری مجمع جهانی آب که هفتمین دوره آن در شهرهای دگو و گیانگ جو برگزار می شود، ادامه داد: هم اکنون این مجمع به مهم ترین و فراگیرترین رویداد بین المللی درباره آب و مدیریت آن تبدیل شده و پارادایم حاکم بر نحوه سازمان دهی و اجرای آن به نحوی است که در طول هفت دوره برگزاری آن، توانسته است انگیزه های مشارکت در آن را از بالاترین سطح سیاسی گرفته تا اقشار مختلف و جوامع بومی به نحو قابل توجهی ارتقا دهد. وزیر نیرو ادامه داد: از این نظر، برگزاری اجلاس های جهانی شورای جهانی آب فرصت بی نظیری را جهت توسعه مفهوم مدیریت به هم پیوسته منابع آب فراهم می کند تا تمام عوامل و عناصر اثرگذار و تاثیرپذیر در مدیریت آب به مبادله افکار، اندیشه ها، تجربه ها و دانش اقدام کنند. به عنوان نمونه، می توانم به رونمایی از مجموعه راهنماهای مدیریت به هم پیوسته منابع آب در پنجمین اجلاس شورای جهانی آب اشاره کنم که بر اجرای گام به گام و حرکت تدریجی (Spiral Model) به سمت مدیریت به هم پیوسته منابع آب با مشارکت تمامی ذی نفعان تاکید می کرد. چیت چیان در بخش پایانی سخنرانی خود با ارایه دو پیشنهاد درباره عملیاتی کردن مدیریت به هم پیوسته منابع آب به ویژه برای مناطق دارای اقلیم خشک، ادامه داد: همان گونه که در پیش نویس بیانه وزیران هفتمین اجلاس شورای جهانی آب اشاره شده است، عملیاتی کردن راهکارهای پیشنهادی اهمیت زیادی دارد و امیدوارم تاکید بر اجرایی کردن راهکارهای پیشنهادی یکی از نقاط قوت اجلاس هفتم باشد. چیت چیان درباره پیشنهاد نخست خود گفت: در پیاده سازی کارآمد مدل مدیریت به هم پیوسته منابع آب باید به تنوع شرایط اقلیمی و به ویژه مسایل خاص اقلیم خشک و نیمه خشک نظیر کمبود منابع آب و کمیابی آن، فقدان آمار و اطلاعات کافی، عدم تعادل شدید بین نیازهای مختلف بخش های شرب، کشاورزی، صنعت و محیط زیست و منابع آب در دسترس توجه داشت. مهم ترین عامل در پیاده سازی موفق مدیریت به هم پیوسته منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک، وجود اراده و عزم سیاسی و اجتماعی و نیز وجود ساختارهای اداری توانمند برای اجرا و تداوم این برنامه بوده که خود مستلزم توجه به اهمیت و نقش ظرفیت سازی و توسعه نیروی انسانی و ادبیات فنی مناسب است. وزیر نیرو در توضیح پیشنهاد دوم خود، گفت: مایلم بر اهمیت موضوع مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی و نقش و اهمیت آن در مسیر دست یابی به مدیریت به هم پیوسته منابع آب تاکید کنم. لازم است موضوع منابع آب سطحی و زیرزمینی و توسعه مفاهیم و دستورالعمل های موردنیاز به منظور در نظر گرفتن توامان منابع آب سطحی و زیرزمینی در مدیریت به هم پیوسته منابع آب، بیش از پیش موردتوجه قرار گیرد و در این زمینه جمهوری اسلامی ایران آماده است تا با در اختیار قرار دادن تجربه های خود و با سایر کشورها و سازمان های علاقمند همکاری کند. وی در پایان تصریح کرد: اینجانب قصد دارم تا نتایج حاصل از این اجلاس را توسط همکارانم در یک نشست ویژه در کشور خود ارایه کنم.