سردرگمی شهروندان در ازدحام نشانه ها

در مسیر اتوبان تهران _ قزوین خروجی بزرگراه کرج به تهران را به سمت ایستگاه متروی «محمد شهر» می پیچم . بعد از چند بار پرس وجو ، به ساختمان بزرگ مترو می رسم و دوست خود را پیاده می کنم . برای بازگشت به سمت تهران می بایست تابلو های بزرگراه تهران - قزوین را دنبال کنم اما بعد از چند بار پیچیدن و نگاه کردن به اطراف، تابلو راهنمایی نمی بینم . گویی تابلو ها ، مسافر تازه وارد به منطقه محمد شهر را ر ها کرده اند و این مسافر بی اطلاع از خیابان های تودرتو و چهارراه های شلوغ در یک منطقه ناآشنا ، از کوچه باغ هایی سر درمی آورد که از گذشته در محمد شهر کرج باقی مانده است . این مرتبه این ساکنان محلی هستند که این مسافر گم کرده راه را به اتوبان تهران رهنمون می شوند . این اتفاق که شاید برای بسیاری از مسافران شهر های ایران رخ داده باشد ، این واقعیت را می رساند که نحوه کارگذاری علائم و نشانه ها و تابلو های شهر ها و چه بسا کلان شهر های ایران ، برای راهنمایی مسافران و گردشگران ایرانی و به ویژه توریست های خارجی مناسب نیست و در کنار بسیاری از مشکلات ریزودرشت شهری باعث سردرگمی بیشتر می شوند . در راه بازگشت به تهران در هر صورت وجود علائم راهنمایی و رانندگی بهتر از نبود آن است؛ چرا که با بازگشت به اتوبان کرج_تهران متوجه می شوم که مسافران در پایان تعطیلات در حال بازگشت به خانه های خود هستند و این موضوع ترافیک سنگینی را در مسیر بزرگراه ایجاد کرده است . به ناچار به سوی جاده قدیم تغییر جهت می دهیم اما این اقدام با مخاطراتی همراه است؛ پیچ های شدید ، نبود نوردهی مناسب و از همه مهم تر نبود علائم راهنمایی در کنار بتن های وسط اتوبان و یا قبل از پیچ برگردان وسط اتوبان خطر تصادف را برای مسافران بالا می برد؛ آن هم در منطقه ای مسکونی - صنعتی که محل تردد هرروزه بسیاری از هم وطنان ما به سمت تهران است . بنابراین تهیه و نصب به جا و کارشناسی شده علائم راهنمایی و رانندگی در مسیر های جاده ای و خیابانی الزامی بوده و به رضایتمندی و رفاه و آسایش هرچه بیشتر شهروندان و همچنین مسافران خارجی خواهد انجامید . آلمانی سرگردان وضعیت مسافران و جهانگردان در پیدا کردن آدرس در کشور ما هم در نوع خود جای تامل دارد . مارون اشنایدر از آشنایان من است که برای نخستین مرتبه از ایران دیدن می کند . او از من می خواهد که آدرس شرکت طرف قراردادش را در یک صفحه کاغذ بنویسم . آدرس بلندبالا به اندازه یک پاراگراف را با نام محله ، میدان اصلی ، کوچه و خیابان می نویسم و به او می دهم . اشنایدر که کارشناس یک بانک معتبر در آلمان است با تعجب به برگه ای که به وی داده ام نگاه می کند؛ به طوری که متوجه شده ام این سومین باری است که از بدو ورود به خاطر مواردی که در ایران دیده تعجبش برانگیخته شده است . دفعه نخست سرعت پایین اینترنت در ایران مسافر آلمانی را متعجب کرده بود ، دفعه دوم تفاوت بین ریال و تومان و این بار نیز نوشتن این همه واژه برای یک آدرس ساده موجب تعجب وی شده است . اشنایدر احتمالا با خود می اندیشد این مردم روش بهتری برای آدرس دادن بلد نیستند . حواسش هست که دیگر از من آدرس نپرسد اما پس از نیم ساعت دوباره به سراغ خودم می آید و می خواهد که تنها اسم خیابان و شماره آدرس را بنویسم . پیدا کردن آدرس در کشور عزیز ما هنر است و تنهـــا از عـهده کســانی بـرمی آید که در آن زندگی کرده اند . شاید اگر نقشه گوگل در گوشی های هوشمند موجود نبود مشکلات مسافران فرنگی بیش از اینها بود . بنابراین بهینه تر کردن روش یافتن آدرس می تواند توریست های داخلی و خارجی را به درستی و با کمترین پرس وجو به محل موردنظر هدایت کند . گم شدن نشانه ها شهر های ایران پر از شعار ها ، دیوارنوشته ها و حتی تبلیغات شهری است که بنا بر هویت خود می باید شکل محور باشند و در لحظه عبور بتوان آنها را خواند ، این در حالی است که برای خواندن این نوشته ها می بایست توقف کرد . پیام های بصری شهری یکی از مشخصه های زندگی در شهر های مدرن هستند که متاسفانه در شهر های ایران به گونه ای که شایسته آن است مورد توجه قرار نمی گیرد . راننده ها از جلوی نوشته عبور می کنند درحالی که یک نشانه یا یک طرح گرافیکی که در علائم و تابلو های شهری نمود زیادی دارد به سرعت با ذهن مخاطب و بننده ارتباط برقرار می کند . جای این نشانه ها که ترکیبی از هنر را به پیکر شهر منتقل می کنند و تصاویری که پیام های زیادی را انتقال می دهند ، در شهر های ما خالی است . خارج از اهمیت راهنمایی کننده علائم راهنمایی و رانندگی و دیگر علائم و نشانه های تصویری ، عنصر زیبایی شناسی در نصب این علائم نیز اهمیت دارد . بهتر این است که تابلو ها به دیوار نصب شود و یا در پس زمینه آنها فضای سبز قرارگرفته باشد تا جلوه زیباتری پیدا کنند . یا اینکه تابلو ها در ارتفاع پایین نصب شوند تا محسوس تر باشند . این علائم می باید درخور فضای معماری پیرامون خود باشند تا ترکیبی نامتجانس ایجاد نکند . مثل تابلوی راهنمایی و یا یک بنر بزرگ . این ها همه آن چیزی است که در نصب تابلو ها و نشانه ها در شهر ها بایستی بیشتررعایت شود . نه راهنمایی به درستی صورت می گیرد و نه حساسیت زیبایی شناسی جایی دارد و به بیانی می توان گفت در ازدحام نشانه ها و نوشته های شهری شهروندان به نوعی دچار سردرگمی شده اند . انواع علائم راهنمایی و رانندگی علائم راهنمایی و رانندگی به علائم اخباری ( اطلاع دهنده ) ، اخطاری ( هشداردهنده ) و انتظامی ( حکم دهنده ) تقسیم بندی می شوند . تابلو هایی که پنج وظیفه مهم هدایتگری ، شناسایی و نام گذاری ، کنترل ترافیک ، آگاهی دهی در مورد تاریخ و اتفاقات ، اعلام تشریفات و آیین ها را انجام می دهند . در این میان هستند پلاکارد ها و نشانه های تبلیغاتی نیز که در معابر ، بیلبورد ها و سردر فروشگاه ها نصب می شوند . ازنظر استاندارد ها ، بسیاری از این پلاکارد ها و علائم با معیار های جهانی مطابقت دارند اما آنچه گاه مورد سردرگمی است مکان و فاصله نصب این علائم است . در قانون راهنمایی و رانندگی در مورد فاصله ها و جا های نصب این علائم هیچ ابهامی وجود ندارد ، اما در زمینه اجرای این قوانین باید حساسیت لازم وجود داشته باشد و دقت موردنیاز صورت بگیرد . این عمل معمولا با توجه به سرعت استاندارد وسایل نقلیه صورت می گیرد . مثلا در خروجی شهر کوچکی مانند نظرآباد که در حاشیه اتوبان کرج به سمت قزوین واقع شده است می باید در فاصله 10 تا 15 کیلومتر قبل از شهر علائم خروجی گذاشته شود؛ اصلی که در بسیاری از موارد مخصوصا داخل شهر ها رعایت نمی شود . البته می بایست به آن تغییر نام جا ها و حتی مکان های تاریخی را افزود . تقریبا همه خیابان ها ، کوچه ها ، میادین و بزرگراه های کشور نام مخصوص خود را دارند و در مورد کوچه ها از اعداد می توان استفاده کرد . یا اینکه دلیلی ندارد یک خیابان بلند در جایی بعد از چهارراه تغییر نام پیدا کند .