سندرم ساختمان بیمار

گروه تأسیسات: یکی از پیشنهادهای سازمان هواشناسی در روزهای آلوده سال این است که کودکان خردسال و افراد کهن سال از خانه خارج نشوند، اما برخی از خانه ها هستند که نه تنها در این روزها بلکه در روزهای عادی نیز وضعیت مناسبی ازنظر میزان ذرات معلق در هوا و دیگر آلودگی ها ندارند. مصالح به کاررفته در ساخت ساختمان ها، برخی از انواع عایق ها، و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی آلوده کننده جزو مهم ترین دلایل آلودگی در منازل است. تراکم ساختمان ها در شهرهای بزرگ و همچنین میزان بالای ساخت وساز در تمام محلات شهرها نیز بر سهم آلودگی داخل خانه ها افزوده است. این موضوع وقتی اهمیت بیشتری می یابد که بدانیم 80 تا 90 درصد اوقات ما در داخل ساختمان ها (اداری یا مسکونی) می گذرد. بخصوص اگر بدانیم بیماری هایی مانند آسم، سردرد، تنگی نفس، تحریک غشای مخاطی، آلرژی و غیره و برخی دیگر از نشانه های کلینیکی دیگر از پدیده ای به نام سندرم ساختمان بیمار به وجود می آید. آلاینده های داخل ساختمان برخلاف هوای بیرون ساختمان که در بیشتر روزهای سال در گردش است هوای داخل ساختمان ها راکد و ایستاست. امروزه نسبت به گذشته از مواد شیمیایی بیشتری برای عایق بندی ساختمان ها استفاده می شود و حجم هوای ورودی برای تأمین هوای مطبوع به دلایل اقتصادی و بحران انرژی کاهش یافته است. علاوه بر این عوامل، تراکم آپارتمان های کوچک در کنار هم بر میزان عوامل آلوده کننده داخل ساختمان افزوده است. در بین منابع آلاینده داخل ساختمان می توان سنگ و بتن، روکش ها و مواد چوبی، عایق بندی، مواد شیمیایی ضد حریق و تعویق حریق، رنگ، تأسیسات و تجهیزات تأسیساتی، سیستم های گرمایش و آشپزخانه ها را مثال زد. جز این دستگاه های تهویه و فعالیت های انسانی مانند استعمال دخانیات، تمیزکاری و کارهای هنری نیز برحسب نوع کار به میزان آلودگی داخل خانه به میزان بالایی می افزاید. در اثر این منابع آلاینده ترکیبات آلی، پشم شیشه، آزبست، میکروارگانیسم ها، الیاف، مونواکسیدکربن، دی اکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق وارد محیط ساختمان می شوند. البته به جز این مواد شیمیایی و فعالیت های فیزیکی، سندرم ساختمان های بیمار تحت تأثیر فاکتورهای دیگری مانند گرما، سروصدا و روشنایی و همچنین فاکتورهای روانی نیز هستند. اقدامات کنترلی در ساخت بر اساس تجربه، بیشترین مشکلات مربوط به آلودگی محیط داخلی مرتبط با اشتباه طراحی و ساخت ساختمان است و فاکتورهای انتخاب محل، طرح معماری، انتخاب مواد و مصالح ساختمانی و سیستم های تهویه و هواسازها در محیط داخل در کاهش یا افزایش آلایندگی تأثیر دارند. دوری و نزدیکی محل انتخاب برحسب نزدیکی و دوری به منابع آلاینده خارجی مانند کارخانه ها، وسایل نقلیه، تأسیسات الکتریکی نزدیک به ساختمان و ذرات هوای ناشی از منابع گوناگون از اهمیت برخوردار است. آلودگی های خاکی در جوار کارخانه ها می تواند با نفوذ از موانع «نیمه تراوا» وارد ساختمان شود. بهترین راهکار در این زمینه استفاده از امکانات پیمایش خاک توسط شرکت سازنده است. همچنین اطلاعات مربوط به شرایط جوی و اطلاعات باد نیز رصد شده و نسبت به قرارگیری سازه در جوار مراکز آلوده کننده مانند کارخانه ها و بزرگراه ها و سایر مراکز تصمیمات مقتضی گرفته شود. در مرحله طراحی و معماری بنا به جز معیارهایی مانند مقاومت مصالح می باید موضوع تحمل رطوبت، جابه جایی هوا، تشعشعات، عوامل شیمیایی و بیولوژیک و همچنین بلایای طبیعی دیده شده و اقدامات مؤثر کنترلی در ورودی ها و خروجی های ساختمان مدنظر باشد. مانند اینکه ورودی ها نباید در جهت جریان غالب باد قرار گیرند. هنگامی که ورودی ها در جهت عوامل دودزا و سیستم های تهویه نیز در کنار ورودی قرار دارند سیستم تهویه به گونه ای تنظیم می شود که با ایجاد فشار مثبت از ورود دود و آلودگی جلوگیری کند. وظیفه دیگر شرکت سازنده زهکشی و نصب مجاری فاضلاب در مناطقی است که با آلودگی خاک همراه است. کنترل آلودگی با تهویه مطبوع تهویه مطبوع در فضاهای بسته یکی از منابع کنترل آلودگی هواست. در این مکان ها منابع آلودگی در اثر فعالیت های انسانی و سایر منابع می تواند کنترل و یا حتی تشدید شود. روش معمول برای کنترل رقیق سازی و حذف آلودگی ها است. البته نکات زیادی در طراحی و جایگذاری این سیستم ها می بایست رعایت شود که از آن جمله است: کیفیت هوای بیرون، اقدامات خاص برای آلاینده های معین با منابع تولید آن و نگهداری پیشگیرانه سیستم تهویه که باید در طراحی سیستم تهویه به منظور حفظ کیفیت محیط داخل ساختمان ها مدنظر قرار گیرد. در سال های اخیر استاندارد مقادیر هوای بیرون که باید وارد دستگاه تهویه شده و بعد از تصفیه و رسیدن به شرایط مطلوب در داخل به گردش دربیاید افزایش یافته است. علیرغم این تغییر هنوز مقادیر هوای لازم برای کنترل مؤثر آلودگی ها کافی به نظر نمی رسد، زیرا این مقادیر فقط برحسب تعداد ساکنین تدوین شده و آلودگی های دیگر نظیر آلودگی های ناشی از مواد ساختمانی، وسایل و اثاثیه داخل ساختمان و کیفیت هوای ورودی به ساختمان را در نظر نگرفته است. به جز کیفیت هوای بیرون باید در سیستم های ورود و خروج سیستم تهویه دقت کافی را مبذول داشت تا از ورود دوباره آلودگی ها به ساختمان جلوگیری شود.