ذخیره انرژی ؛ اولویت معماری سنتی ایران

کاشان با سه شهر جهان خواهرخوانده است: شهر اومئا سوئد ، شهر کازانلیک بلغارستان ،سبزوار ایران؛ از بناهای تاریخی مهم کاشان می توان به مناره زین الدین،آرامگاه سلطان عطابخش، حمام فین، مسجد جامع، مدرسه سلطانی، مسجد آقابزرگ، قلعه جلالی، حمام سلطان امیراحمد و کاروانسرای امین الدوله اشاره کرد. از میان نوزده عمارت تاریخی ثبت ملی کاشان، پیام ساختمان معماری خانه بروجردی ها را به عنوان یکی از نمونه های بی بدیل که در آن مبحث «ذخیره انرژی» به درستی به کارگرفته شده است، مورد واکاوی قرار می دهد. کاشان شهر گرمسیری است و معماران این شهر برای «ذخیره انرژی» و جلوگیری از هدر رفت آن باهدف جلوگیری از گرما و سرمای شدید و رساندن دمای خانه تا حدی که برای ساکنین آن مطلوب باشد اقدام به طراحی و ساخت این بنا کردند. مهم ترین موضوع مدنظر معماران کاشانی برای ساختن خانه در این منطقه گرمسیری وجود حداقل یک حلقه چاه با ظرفیت کافی برای تأمین آب موردنیاز به مدت طولانی ، بوده است. خانه بروجردی ها بر اساس اقلیم ساخته شده است، مبحث انرژی و تأمین گرمایش و سرمایش برای معماران ایران زمین از قدیم الایام موردتوجه بوده است به همین دلیل است که خانه ها در یک خندق مانند ساخته شده اند. دورتادور عمارت حفاری انجام شده و جریان آبی که از دو حلقه چاه این عمارت مشروب می شود در تونل اطراف آن در جریان است و باد گرم از طریق بادگیرها که در مختصات خاصی در بلندترین قسمت از این بنا ساخته شده،وارد این تونل ها شده و با برخورد هوای گرم به آب خنک همچون برخورد باد با توربین کولرهای آبی عمل کرده، خنک شده و با جریان یافتن در سراسر بنا فضای مطبوعی را در فصل گرم برای ساکنان آن فراهم می کند. طراحی این بنا طوری صورت گرفته است که از سطح خیابان به میزان قابل توجهی پایین تر است به شکلی که با گذشتن از در ورودی و هشتی اول با 20 پله به حیاط می رسیم با ورود به حیاط و تفاوت دمایی که حس می شود دلیل این پایین تر از سطح ساخته شدن را درک می کنیم.تعدادی از اتاق ها زمستان نشین و تعدادی تابستان نشین است. موضوع نگه داشتن انرژی در زمستان معماران این بنا را بر آن داشت که اتاق ها را در قسمت زمستان نشین رو به آفتاب بسازند.اتاق های زمستان نشین طوری ساخته شده که در تمام طول روز از تابش نور و گرمای خورشید بهره مند می شود . 50 پله نسبتاً بلند و آجری با عرض حدود 3 متر حیاط را به زیرزمین متصل می کند. زیرزمین فضایی با دیوارهایی از جنس آجر با معماری زیبا و تخت هایی برای استراحت اهالی خانه در روزهای گرم و طاقت فرسای تابستان است. در ارتفاع نسبتاً بالاتر از سطح زیرزمین، بالکنی دورتادور که با ستون هایی بلند ثابت شده است، وجود دارد که به آن پیر نشین می گویند، در واقع قسمت پیرنشین دارای ورودی جداگانه ای است، ورودی قسمت پیرنشین از حیاط است که بدون هیچ پله ای قابل دسترسی به محیط خنک زیرزمین برای سالمندان باشد .پیر نشین مکانی بوده که بزرگان مجلس و سالمندان به راحتی می توانستند به آن مکان دسترسی داشته باشند.