شهرهای بی ماشین آینده

شهری را تصور کنید که دیگر در آن، شهروندان به خودروهای شهری متکی نباشند و مسیرهای پیاده روی، دوچرخه ها و البته سیستم حمل ونقل عمومی مسافران را به جاهای دور و نزدیک شهرهای بزرگ و کوچک منتقل کند. این تصور شاید در ابتدا غیرعملی به نظر برسد اما این دقیقاً همان مسیری است که شهر لیون فرانسه و به موازات آن شهرهای هلسینکی فنلاند، بیرمنگهام انگلیس و بسیاری از شهرهای دیگر اروپایی مشغول ایجاد آن هستند. «گیلس وسکو» یکی از مسئولان شهری لیون آن را «پویایی جدید» می نامد و پیش بینی می کند که این انقلاب جدید نه تنها حمل ونقل شهری بلکه خود شهرها را دگرگون خواهد کرد. یعنی آلودگی ، سر و صدا و نیز استرس کمتر خواهد بود.شهری برای مردم ، نه ماشین ها اما این روندی نیست که شهرداری تهران می پیماید. تهران برخلاف شهرهای اروپایی در نبرد میان ماشین در مقابل پیاده و دوچرخه این ماشین بود که پیروز شد و پیاده ها و دوچرخه سواران به حاشیه رفتند. خبر بد برای تهران این است که این روند در اروپا دقیقاً برخلاف تهران در حال تغییر شکل است و خبر بدتر برای ایران این است که اصفهان و شیراز نیز همان مسیر تهران را می پیمایند. در شهر لیون تعداد وسایل نقلیه شهر در دهه گذشته 20 درصد کاسته شده و امید می رود در یک دهه آینده 20 درصد از تعداد خودروها کم شود؛ این در حالی است که جمعیت این شهر بزرگ فرانسوی در همین مدت 10 درصد افزایش داشته است. در این شهر دیگر نشانی از صف طولانی خودروهای پارک شده در دو طرف خیابان های مرکزی شهر نیست و پارکینگ های بسیاری از لیونی ها نیز از خودرو خالی شده است. اما هدف از این برنامه جدید طراحی چیست؟ توازن در فضای عمومی و باز شدن شهرها به سود مردم؛ هدفی که شهرداری بیرمنگهام نیز دنبال می کند. دومین شهر پرجمعیت انگلستان بر اساس برنامه 20 ساله خود که «اتصال بیرمنگهام» (Birmingham Connected) نامیده می شود، قصد دارد تعداد ماشین ها را به شکل فزاینده ای کاهش دهد؛ برای شهری که با شرکت های خودروسازی شناخته می شود این گام بزرگی است که «سر آلبرت بور» رئیس شورای شهر بیرمنگهام از برنامه حمل ونقل سه بعدی این شهر صحبت کند. طراحان شهری بیرمنگهام در این زمینه می پذیرند که نسبت به شهر پیشگام لندن تعلل کرده اند. شهروندان لندن نیز وسایل حمل ونقل زیادی در دسترس دارند و سرمایه گذاری برای حمل ونقل عمومی در حال افزایش است و همین باعث شده که خیابان های باریک لندن آنچنانکه در آمریکا (و البته ایران) رایج است در اختیار خودروها قرار نگیرد و در دهه گذشته نیز 30 درصد از ترافیک این شهر کاسته شود. هزینه سبز زندگی کردن«ریچارد منینن» یکی از مهندسان شهرسازی که در توسعه شهری هلسینکی فعال است ،می گوید:« تا سال 2050 شهر هلسینکی با 50 درصد افزایش جمعیت مواجه خواهد شد و البته وابستگی به اتومبیل هم کاهش خواهد یافت. هم اکنون بسیاری از آپارتمان های نوساز در این شهر جایی برای پارک خودرو ندارند. در آینده شریان های شهر جای خود را به بلوارها خواهند داد و مسیرهایی برای دوچرخه در هر بلوار تعبیه خواهد شد. انباشتگی و تراکم بیشتر ساختمان ها در این شهر برای این است که ارتباطات ساده تر صورت گیرد و در شهری که خودروها جای کمی اشغال کرده اند این تراکم مشکل ساز نیست. مردم می توانند پیاده روی کنند تا خود را به ایستگاه های حمل ونقل شهری برسانند و ارتباطات کاری هم ساده تر خواهد شد. سخنان «منینن» طرح وسکو در لیون را بازتاب می دهد. 96 درصد شهروندان هلسینکی ترجیح می دهند از دوچرخه استفاده کنند بااین حال طراحان به نقشی که اتومبیل ها می توانند داشته باشند واقف اند. به همین دلیل است که برنامه آنها نه در بیرون راندن خودروها که بر هدایت و برنامه ریزی نوع مصرف و زمان استفاده از آنهاست. اتصال همه نقاط شهر به مسیرهای پیاده رو و دوچرخه و تعبیه ایستگاه های مترو، اتوبوس، ترن، مونوریل در فاصله یک پیاده روی 10 تا 5 دقیقه ای و همچنین اتصال همه مناطق شهر به این طریق مسلماً مستلزم هزینه هایی است اما این راهی است که اروپا در حال پیمودن است و بدون شک آمریکا و دیگر مناطق جهان صنعتی هم به این راه خواهند رفت.