ارزهای نفتی را در صنعت هزینه کنیم

شاید در ظاهر امر، افزایش قیمت جهانی نفت طی دهه گذشته که منجر به کسب بالاترین درآمدهای نفتی قرن اخیر در دولت های نهم و دهم شد، دولتمردان و مردم را خوشحال کرد چراکه درآمد کشور افزایش یافته است. در این حالت، درآمد حاصل از فروش دارایی افزایش یافت اما تولید ثروتی رخ نداده بود. این درآمد زودگذر است چون درآمدزایی و تولید ثروت حاصل دسترنج کارگر ایرانی در خطوط تولید کارخانه ها و عرضه و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا نیست بلکه درآمد ناشی از فروش سرمایه و دارایی تمام شدنی است.باید باور کنیم که نفت خام را به بهای ناچیز به بازار جهانی می فروختیم و می فروشیم و مشتریان نفت ما، عمدتاً آن را در چرخه صنعتشان به کار می گیرند و به توسعه و پیشرفت و تولید و اشتغال کشورشان کمک می کنند و ما در ازای درآمدهای نفتی، کالاهای تولیدی کشورهای مختلف را وارد و مصرف کرده و به اشتغال و تولید و رشد اقتصادی واقعی کشورهای دیگر کمک می کنیم.یعنی ما به دو طریق به صنعت و تولید و رشد اقتصادی دیگر کشورها کمک می کنیم: یکی صادرات نفت خام و دیگری واردات کالاهای نهایی. ما به خام فروشی عادت کرده ایم. درآمدهای سرشار نفتی، ما را تنبل و مصرف کننده بار آورده است نه صنعتگر و تولیدکننده.درآمد پایدار در صنعتتحقق اقتصاد مقاومتی با اقتصاد متکی به درآمد نفت خام ممکن نیست اما برای تحقق این هدف، نیازمند منابع درآمدی و تولید ثروت مطمئـن و پایدار برای جایگزینی درآمد نفت هستیم. این تولید ثروت و درآمد مطمئـن و پایدار را باید در صنعت جستجو کرد. در حال حاضر با تحریم نفتی و سپس کاهش قیمت نفت، درآمد نفتی کشور تقریباً به یک پنجم درآمد قبل از تحریم رسیده است، یعنی ناخواسته، کاهش وابستگی به نفت را تجربه می کنیم هرچند بودجه جاری و عمرانی زیر فشار است.حال این سؤال مطرح است که آیا نمی توانستیم یا نمی توانیم با صادرات غیرنفتی کالاها و فرآورده های باارزش افزوده بالا، جای کمبود درآمد نفت را پر کنیم؟ پاسخ مثبت است. این نگرانی جدی وجود دارد که با رفع تحریم فروش نفت، دوباره به درآمدهای سرشار نفت خام وابسته شویم و از تجربه خوب ناخواسته دو سال اخیر استفاده نکنیم و دوباره صنعت را فراموش کنیم؛ همان گونه که تولید از هدفمندی یارانه ها سهمی نبرد. همچنین با رفع تحریم های بانکی، به منابع عظیم دارایی های ارزی بلوکه شده سال های اخیر دست می یابیم. ظاهر امر مثبت و خوشحال کننده است اما چه برنامه ای برای این منابع داریم. آیا قرار است مانند قبل، بخش عمده آن به هر نحو بین مردم توزیع یا صرف واردات کالاهای مصرفی شود که نتیجه ای جز تورم بالا، بیکاری، رشد اقتصادی منفی، رکود تورمی، اتمام منابع و ... نخواهد داشت یا قرار است با کمک به چرخ تولید و صنعت، به تولید ثروت ملی، رشد اقتصادی، اشتغال مولد و ... کمک کند؟ پیشنهاد می شود تا زمانی که برنامه درستی برای استفاده بهینه از این منابع برای تولید ثروت از طریق توسعه صنایع مولد با ارزش افزوده بالا نداریم، دست به ارزهای بلوکه شده نزنیم و آن را هدر ندهیم و اتفاقاً از تحریم نفت و کاهش شدید وابستگی بودجه به نفت هم استقبال کنیم. منابع ارزی آزادشده جایگزینی برای درآمد نفتبا یک برنامه مناسب (شاید در یک افق 3 تا 5 ساله)، با حمایت درست از صنعت دارای مزیت نسبی رقابتی و ارزش افزوده بالا و ایجاد بسترها و زیرساخت های مناسب، حتی می توانیم به نقطه ای برسیم که از درآمد صادرات نفت خام بی نیاز شویم:1.تخصیص بخش عمده ارزهای آزادشده به صورت تسهیلات ریالی یا ارزی با بهره زیر 5 درصد به سرمایه گذاری در اولویت های دارای بالاترین ارزش افزوده و ترجیحاً زودبازده (نه با تعریف سابق طرح های زودبازده) و دارای بازارهای جذاب صادراتی یا دارای قابلیت جایگزینی واردات. (مانند: سیمان، صنایع پلیمری، محصولات کشاورزی و دامی و ...)حمایت از تولیدکنندگان برای انتقال تکنولوژی، خطوط تولید، ماشین آلات و دانش فنی در تولیداتی که در کشور بازار قابل توجهی داشته یا فرصت های صادراتی بزرگی دارند. (استفاده از ظرفیت خالی بنگاه های تولیدی، افزایش بهره وری و اشتغال)حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی با جذب سرمایه گذاران خارجی در تولید کالاهای مصرفی دارای حجم و ارزش بالا در واردات کشور که کشورمان در تولید آنها دارای مزیت نسبی است یا می تواند مزیت نسبی را کسب کند. (مثال: علوفه، دانه های روغنی، غلات، لوازم خانگی و ...)2.ایجاد و توسعه پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی جدید و پیشرفته و بازسازی و بهبود فرایندهای موجود برای افزایش راندمان آنها با هدف تولید محصولات فرآوری شده برای جایگزینی واردات و توسعه صادرات3.تعریف بسته های تشویقی مالیاتی و بیمه ای برای افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی در افزایش تولید برای بازار داخل و صادرات، نوآوری و کاهش مصرف انرژی و افزایش اشتغال4.وابسته کردن درآمد دولت به تولید بخش خصوصی یعنی مالیات: بهبود فضای کسب وکار و حمایت از تولید بخش خصوصی با هدف رشد تولید و اشتغال و کسب درآمدهای مالیاتی ناشی از تولید و حرکت چرخ صنعت.5.فرهنگ سازی برای ارزش نهادن بر کار و تولید و اجرای سیاست های کلان اشتغال، ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در سال 90جمع بندیبه دلایل زیر، صنعت، مطمئن ترین و بهترین حساب پس انداز برای ارزهای آزادشده است:1.برگشت اصل سرمایه حتی با سود تعریف شده به بیت المال (صندوق توسعه ملی)2.کمک به خروج از رکود، رشد اشتغال پایدار، افزایش بهره وری و رشد اقتصادی پایدار3.کمک به کاهش واردات کالاهای مصرفی و افزایش صادرات غیرنفتی4.کاهش تورم، تقویت پول ملی و افزایش قدرت خرید تورم5.کاهش وابستگی به درآمد نفت خام، تحقق اقتصاد غیرنفتی و تحقق اقتصاد مقاومتی6.کمک به جذب سرمایه گذاران خارجی در بخش صنعت چه به صورت مستقیم و چه به صورت مشارکت های بین المللی تولیدکنندگان داخلی7.مثبت شدن تراز تجاری صادرات غیرنفتی، افزایش سهم ایران در تجارت بین الملل و تبدیل شدن ایران به قدرت بزرگ اقتصادی منطقه با توسعه پایدار صنعتیجواد نوفرستی* مدرس دانشگاه، کارشناس اقتصاد و انرژی