دریاچه ارومیه در انتظار سرنوشت آرال، یا وان

گروه تأسیسات: خشک شدن دریاچه ارومیه بار دیگر وزیر نیرو را به صحن علنی مجلس کشانید. این مرتبه نادر قاضی پور، نماینده مردم ارومیه بود که چیت چیان را بابت پاسخ به سؤالاتی به ساختمان بهارستان کشانید. مسئله ای که حاصل بی برنامگی های بسیاری در مدیریت منابع آب و کشاورزی آن منطقه در 35 سال گذشته است و موجب شد نخستین نشانه های آشکار بحران دریاچه در سال 74 نمایان شود و در سال 81 سطح آب دریاچه از سطح اکولوژیک یعنی زنده بودن دریاچه عبور کرد. به گفته نادر قاضی پور؛ دریاچه ای که در ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم 20 درصد آب داشت امروز سطح آب به 2 درصد رسیده است.چرا دریاچه خشکیدخشک شدن دریاچه ارومیه به یک مسئله ملی تبدیل شده است. در این میان به گفته بسیاری از کارشناسان همانند مرتضی حقوقی و پرویز کردوانی کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه متهم ردیف اول است. در سی سال گذشته حوضه آبی دریاچه از 150 هزار هکتار به 415 هزار هکتار افزایش پیدا کرد و مصرف آب در این منطقه از 1.8 میلیارد مترمکعب به 5.5 میلیارد مترمکعب رسیده است. در این وضعیت یکی از منابع اصلی تغذیه دریاچه یعنی آب های زیرزمینی تقریباً به صفر رسید. تغییر الگوی کشت حوزه آبریز ارومیه و رشد بالای باغ هایی که با چاه های مجهز به موتورهای پرقدرت برقی کار می کردند موجب شده که جریان آب زیرزمینی روند عکس پیدا کند و درنتیجه آب کشاورزی منطقه از کیفیت خوبی برخوردار نشود و کشاورزان با پدیده آب های شور مواجه شوند که موجب شوره زار شدن زمین های کشاورزی شود.عامل مهم دیگر، میزان بالای سدهایی است که تغذیه دریاچه از آب های روزمینی را با مخاطره مواجه کرده است.در این دو دهه، 22 سد در حوزه ارومیه احداث شده که البته 8 سد به بهره برداری رسیده و مابقی در مرحله مطالعه و اجرا هستند. در منطقه آبریز دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی، 36 سد احداث شده و 22 سد به بهره برداری رسیده است. همه این سدها را وزارت نیرو احداث نکرده، بلکه تعداد زیادی از آنها، سدهای کوچک تری هستند که از سوی وزارت کشاورزی احداث شده و مورد بهره برداری قرارگرفته اند. 4 سد هم در کردستان ایجادشده یا در دست احداث است.این تجربه پیشتر از این در مورد دریاچه آرال میان کشورهای قزاقستان و ازبکستان پیش آمده و سدهای زیادی برای آبیاری مزارع پنبه بسته شد و روند خشک شدن دریاچه آرال آغاز شد تا سال 2015 که دیگر اثری از این دریاچه که زمانی دریای خوارزم خوانده می شد به جای نماند، این نگرانی وجود دارد که ارومیه هم به سرنوشت آرال مبتلا شود و در اثر گذشت زمان همان اندک امیدواری هم از میان برود. هم مسئولان قزاقستان و ازبکستان و هم مسئولان ایرانی مسئولیت را به گردن تغییر اقلیم می گذارند و به کاهش محسوس بارندگی ها و آب سدها اشاره می کنند. این در حالی است که در همسایگی دریاچه ارومیه، دریاچه وان ترکیه قرار دارد که با همان اقلیم و همان میزان بارندگی تغییر محسوسی در این سال ها نداشته است. این نشان می دهد که اقلیم دلیل خشک شدن دریاچه نبوده بلکه خشک شدن دریاچه ارومیه و دیگر مشکلات زیست محیطی مانند خشک شدن رودخانه هایی مانند زاینده رود و دریاچه های مانند مهارلو نتیجه مستقیم عملکرد انسان است.عملکرد وزارت نیرو در این 2 سالوزارت نیروی دولت یازدهم به ادعای وزیر نیرو از بدو شروع به کار برنامه های خاصی را در راستای وعده رئیس جمهور به حل مشکل دریاچه ارومیه در دستور کار قرار داده است. گرچه چیت چیان نیز مشکل اصلی را در تغییر اقلیم و کاهش بارندگی، افزایش درجه حرارت منطقه و مصرف بیش ازحد آب در بخش کشاورزی می داند. «از صاحب نظران مختلف از کشورهای ژاپن، آلمان، روسیه و آمریکا دعوت کردیم تا وضعیت دریاچه را از همه جوانب علمی بررسی کنند.»چیت چیان توضیح داد: برای احیای این دریاچه، ورودی آب های طبیعی، انتقال آب از حوزه دیگر به حوزه دریاچه ارومیه و همچنین صرفه جویی کشاورزی پیش بینی شد که توانستیم در سال 93 به این اهداف دست پیدا کنیم.این عضو کابینه دولت روحانی عنوان کرد: ما از سال 86 روند کاهش سالانه آب دریاچه ارومیه را بررسی کردیم در آن سال کاهش آب معادل 2.5 میلیارد مترمربع بود که در سال 93، این رقم به 0.1 رسید. این به این معناست که ما در سال 93 و 94 به هدفی که داشتیم دست یافتیم و امیدواریم از سال آینده روند احیا شروع شود.وی عنوان کرد: آبی که قرار است از رودخانه های اطراف به دریاچه ارومیه واریز شود، در سال های 95 و 98 ممکن است چراکه برای این کار 36 کیلومتر تونل باید احداث شود. همچنین در سال جاری 9 هزار چاه در حوزه دریاچه ارومیه مجهز خواهد شد.وزیر نیرو همچنین به عملکردهایی همچون ساماندهی چاه ها و نصب کنتور هوشمند، توقف ساخت سدهای جدید در منطقه، ممنوعیت افزایش مصرف بی رویه آب های زیرزمینی، افزایش انتقال آب از منابع داخل حوزه آبی دریاچه ارومیه، لایروبی رودهای زرینه رود و سیمینه رود، رهاسازی حق آبه زیست محیطی از سدهای حوزه آبریز، باروری ابرها، انتقال پساب فاضلاب بعد از تسویه به دریاچه ارومیه اشاره کرد. چیت چیان همچنین از مطالعات انتقال آب دریاچه از دیگر منابع آب خارج از حوزه همچون دریای خزر نام برد و متذکر شد این طرح تنها در صورت تکمیل مطالعات و در صورت تأیید زیست محیطی صورت خواهد گرفت در غیر این صورت، صورت اجرایی نخواهد گرفت.