موانع سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر

گروه تأسیسات: آلودگی بیش ازپیش محیط طبیعی، زمین های خشک، مهاجرت دسته جمعی مردم از مناطق کم آب و...از سناریوهای پیش روی کشور ماست که بی اعتنایی به طبیعت و مصرف روزافزون انرژی ما را به این سرنوشت رهنمون خواهد کرد. سناریوی پیش روی دیگر شهرهایی با حداقل استفاده از ماشین های شخصی، سیستم حمل ونقل عمومی کارآمد و رونق منابع انرژی تجدید پذیر است. انرژی های نوینی که روزبه روز به راندمان و صرفه اقتصادی آنها افزوده می شود و ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ،پتانسیل فراوانی برای استفاده از آن دارد.نمونه ای واقعیالبته ایران در این سناریوهای پیش رو تنها نیست و ترس از آینده و عواقبی مانند رکود اقتصادی، مهاجرت، خشک سالی و بسیاری از پدیده های دیگر جامعه جهانی را تهدید می کند. در این میان بسیاری شرایط کنونی را غیرقابل تغییر فرض می کنند و تلاش های حامیان محیط زیست را آب در هاون کوبیدن یا نگرانی هایقشر بی دغدغه بیرون گودنشسته می خوانند، غافل از اینکه در رونق استفاده از انرژی نو، سبز و تجدید پذیر نمونه های موفق واقعی وجود دارد. گاهی برای باور به عملی بودن یک تکنولوژی جدید نیاز به هیچ استدلالی نیست. نه نیاز است از کارایی آن صحبت کنید، نه از پیشرفت تکنولوژی نه از عملی بودن استفاده از آن، کافی است فقط نمونه ای واقعی مثال بیاورید.آلمان یکی از این نمونه های واقعی است، این روزها هنگام ظهر، توان برق خورشیدی متصل به شبکه در آلمان به 23 گیگاوات هم می رسد. این رقم به قدری بالاست که در روزهای تعطیل آخر هفته یا تعطیلات رسمی که مصرف برق کشور کاهش می یابد، نیمی از کل توان شبکه را شامل می شود. شایان ذکر است که تابستان سال گذشته، برق خورشیدی 10 درصد کل برق مصرفی سه ماهه تابستان را در آلمان تأمین کرد و امسال پیش بینی می شود این مقدار به درصد بالاتری افزایش یابد. نکته قابل توجه اینکه تابش خورشید در کشوری مانند آلمان کمی بیش از نصف تابش خورشید ماست و آلمانی ها روزهایی که آفتابی می شود، شادمان از اینکه ابری یا بارانی در کار نیست، از خانه بیرون می آیند.موانع توسعه انرژی نوبر اساس مطالعات موسسه دی.آر.ال آلمان در مساحت دو هزار کیلومترمربع از خاک ایران امکان نصب بیش از 60 هزار مگاوات نیروگاه حرارتی خورشیدی وجود دارد. ایران دارای 15 منطقه مستعد زمین گرمایی است و توان حداکثر تولید برق از انواع نیروگاه های زیست توده در سال 86 برای شهرهای بالاتر از 250 هزار نفر، بالغ بر 800 مگاوات بوده است. اکنون نزدیک به 300 مگاوات انواع نیروگاه های تجدید پذیر بادی، خورشیدی، زمین گرمایی، زیست توده، آبی کوچک، هیدروژن و پیل سوختی از سوی سانا و در قالب پروژه های پایلوت یا با سرمایه گذاری بخش خصوصی در کشور اجراشده و سالانه بیش از 300 میلیون کیلووات ساعت برق از انرژی های تجدید پذیر در کشور تولید و به شبکه سراسری تزریق می شود.اما با وجود همه این مزیت ها بخش خصوصی که موتور محرکه اقتصاد به شمار می رود هنوز وارد موضوع انرژی های تجدیدپذیر نشده اند. یکی از مهم ترین مسائلی که مانع توسعه و ورود بخش خصوصی به این بخش می شود قیمت پایین انرژی و هزینه بالای تولید آن است که عملاً مزیت اقتصادی این بخش را از میان برداشته است. با توجه به مشکلاتی که پیمانکاران هم اکنون با وزارت نیرو بر سر پرداخت بدهکاری ها دارند ، بعید به نظر می رسد سرمایه داران با وعده پرداخت تفاوت قیمت راضی به آوردن سرمایه هایشان به این بخش شوند. به ویژه اینکه بهره های بانکی نیز بسیار بالاتر از نُرم جهانی است. از همین رو گفته رئیس سابق سازمان انرژی های نو (سانا) مبنی بر اینکه« بستر مالی لازم برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر هنوز آماده نیست»چندان جای تعجب ندارد.یوسف آرمودگی می گوید: «وجود سوخت ارزان و یارانه ای مانع اقدام جدی عملیاتی در سطح وسیع و مطابق با پیشرفت جهانی در این زمینه شده است. همچنین نبود یک برنامه جامع و مدون ملی که با معیارهای کمی مشخص و به شکل قانونی تثبیت شده باشد، یکی دیگر از دلایل یادشده است».ابزارهای موجودتعیین مشوق های مالی مناسب برای انرژی های تجدید پذیر راهکاری برای ورود سرمایه گذاران داخلی خواهد بود که به نظر می رسد در ایران منبع لازم برای مشوق های مالی از طریق تأسیس صندوق تجدیدپذیرها تأمین شود و این امر می تواند با اخذ عوارض برق سبز از محل افزایش قیمت فروش برق به مشترکین خانگی، عمومی و تجاری تا حد تجاری سازی انرژی های نو تحقق پذیرد.برای مثال کشور ژاپن با اتخاذ راهکارهایی نظیر تشویق سرمایه گذاران از طریق افزایش قیمت خرید تضمینی برق تجدید پذیر، اهدای امتیازات به پروژه های پاک و قراردادهایی با دوره زمانی طولانی 15 تا 17 سال برای خرید برق، باعث افزایش ظرفیت نصب توربین های بادی شده است . همچنین با تصویب قوانینی در سال 2002 هدف تولید 330 مگاوات برق بیوماس را دنبال می کند.با استفاده از ابزارهای قانونی که هدف آن به کارگیری، نگهداری و بهبود مداوم یک سیستم قانونی مؤثر برای توسعه انرژی های تجدید پذیر است یک چهارچوب قانونی برای تلفیق تولیدکنندگان برق مستقل در سیستم برق موجود تدوین خواهد شد.دولت آلمان تعرفه های جدیدی برای انرژی تجدید پذیر تصویب کرد . به عنوان نمونه در حوزه برق بادی در خشکی، به میزان 9،2 سنت یورو بر کیلووات برای سال 2009 پرداخت می کرد که هرسال به اندازه یک درصد تا سال 2016 کاهش می یابد. این عملکرد منجر به سرمایه گذاری 9 میلیارد یورویی (12،7 میلیارد دلار) در زمینه نصب سیستم های تجدید پذیر در این کشور در سال 2006 شد و سود اقتصادی که از تولید برق تجدید پذیر عاید این کشور شده، در حدود 6 میلیارد یورو (8,5 میلیارد دلار) در سال تخمین زده شده است.خرید تضمینی برقبه این راهکار«خرید تضمینی برق تجدید پذیر» یا Feed in Tariff می گویند که هم اکنون در صد کشور جهان به اجرا درآمده است. به دلیل گران تر بودن برق خورشیدی نسبت به برق بادی طبیعی است که قیمت خرید انرژی سلول های فتوولتائیک گران تر تمام خواهد شد. این نرخ در سال های گذشته تا 5 برابر نرخ خرید برق بادی بود که با توجه به کاهش قیمت پانل های خورشیدی در سال های اخیر، این نرخ در حال حاضر معمولاً بین 1.5 تا 2 برابر نرخ خرید برق بادی در نوسان است. با این تفاسیر احتمالاً ایران تنها کشوری است که فقط یک نرخ را برای خرید برق از انواع انرژی های تجدید پذیر در نظر گرفته است.درنتیجه بیشتر احداث های اخیر در زمینه انرژی بادی بوده است. بنابراین با داشتن تنها یک نرخ خرید، واضح است که توسعه متوازنی در احداث نیروگاه های تجدید پذیر گوناگون نخواهیم داشت و به تبع آن فرصتی را که می تواند برای کسب دانش فنی، رشد تحقیقات و ایجاد اشتغال فراهم شود نیز از دست خواهیم داد.مثلاً برخی کشورها مانند ترکیه نه تنها نرخ های خرید متفاوت و متناسب با هر انرژی وضع کرده اند تا زمینه توسعه متوازن انواع انرژی های تجدیدپذیر را فراهم آورند، بلکه برای سیستم هایی که از تجهیزات تولید داخل ترکیه استفاده کرده باشند نیز تعرفه بالاتری در نظر می گیرند و بسته به اینکه چه میزان از سیستم در داخل تولیدشده باشد این نرخ تا 50 درصد نیز افزایش می یابد. این موضوع نشان از اهمیت قانون و مدیریت منابع انرژی برای توسعه زیرساخت های انرژی های نوین دارد.