نگاه معماری ایرانی به انسان

معماری امروز ما متأسفانه با باورها، ارزش های پایدار معماری ایران و حتی بافرهنگ و اقلیم مناطق مختلف کشور مطابقت ندارد. این عدم مطابقت در ابعاد مختلف در ساختمان ها و سیمای عمومی شهرهای امروز کشور قابل مشاهده است. حال برای بررسی این موضوع ابتدا باید مشکلات معماری امروز شناسایی و در نهایت برای کاستن یا حذف این مؤلفه ها با راهکارهای صحیح باعث جبران صدمات واردشده به معماری اصیل ایرانی شویم در این بین باید دنبال نهادی باشیم تا بتوانیم به این مشکلات فائق آییم . گزارش زیر نگاهی دارد به عمده ترین مشکلات معماری و راهکارهایی که می تواند التیام بخش معماری کنونی ما باشد: معماری جدید مؤلفه های شرقی ندارد مهدی حمزه نژاد، کارشناس حوزه معماری و شهرسازی با تاکید بر لزوم تطابق معماری های جدید باارزش ها و سنت های جامعه گفت: این تطابق می تواند از بروز بسیاری از ناهنجاری ها جلوگیری کند. ورود معماری غربی به زندگی شهری ، بدون در نظر گرفتن مؤلفه های زندگی شرقی باعث به وجود آمدن اختلالات ارزشی می شود و نظام فرهنگی ناهماهنگی را به وجود می آورد.وی افزود: معماری های قدیمی از فرهنگ جامعه تاثیرپذیرفته اند و حفظ نشانه های این فرهنگ و هویت تاریخی باید در معماری ها و ساخت و سازهای جدید هم تداوم پیدا کند.حمزه نژاد در ادامه به نقش دانشگاه ها در این زمینه اشاره و اظهار کرد: اگر در دانشکده های معماری به صورت تخصصی کارشناسانی تربیت کنیم که به لزوم تطابق معماری با فرهنگ و سنت مردم و جامعه واقف باشند و سازه هایی همسو با هویت این سرزمین طراحی کنند ، می توانیم امیدوار باشیم که معماری ایران در مسیر درست خودش قرار بگیرد.وی ادامه داد: دانشکده های معماری ما در حال حاضر در وضعیت تجربه قرار دارند و با توجه به گرایش های متنوع این رشته ، هنوز نتوانسته ایم این مسئله را به صورت کلی، بین استادان و دانشجویان معماری نهادینه کنیم. فضای معماری شهر در دست دلالان رضا ساداتی ، استاد دانشگاه و هنرمند عرصه معماری اظهار کرد: فضای معماری شهری به جای اینکه به دست معماران سپرده شود به دست کاسبان و دلالان مسکن و ساخت وساز سپرده شده است.وی افزود: در حال حاضر متولی اصلی ساخت وساز باید شهرداری باشد اما این مرکز به خوبی از معماری شهری پاسداری نکرده است، به طوری که هر سوی شهر ساز متفاوتی برای خود می‎زند و هویت آن به هیچ وجه ایرانی نیست. استاد دانشگاه و هنرمند عرصه معماری گفت: فضای خوبی بر معماری ساختمان های شهر حاکم نیست که البته معماری شهر کمتر دغدغه مردم است. به همین جهت دست دلالان در این امر باز است.وی گفت: مردم ایران کمتر به اینگونه مسائل بها می‎دهند و شاید چندان برای آنها مهم نباشد که در محل زندگی شان به هویت معماری ایرانی بهاداده شده است یا خیر.ساداتی ادامه داد: معماری کم کم در حال تبدیل شدن به یک مسئله خاص است به طوری که مشاهده شد در انتخابات اخیر از سوی کاندیداها مورد توجه قرار گرفت، اما امید است در دولت آینده به شیوه جدی پیگیری شود. عدم تداوم معماری با انبوه سازی محمد پژمان، شهردار مشهد گفت: در ساختمان سازی اگر به دنبال انبوه سازی و سری کاری باشیم تداوم هنر معماری میسر نیست و کار خوب و ماندگار خلق نمی شود.شهردار مشهد تصریح کرد: اگر تنها به دنبال سری کاری و انبوه سازی باشیم، نمی توانیم تداوم بخش کارهای خوب و ماندگار باشیم و این امر مستلزم آن است که وقتی هنرمند معماری دست به خلق اثری می زند، هم به بعد ظاهری آن توجه کند تا با انسان ارتباط برقرار کند و هم کارکرد عالی آن را در دسترس قرار دهد.پژمان بیان کرد: تنها اگر دقت نظر به خرج دهیم و از تجارب گذشتگان بهره مند شویم، می توانیم انتظار پدید آمدن بناهای ماندگار را داشته باشیم، اما متأسفانه امروز توقعات در خصوص بنای برتر منحصر به بناهایی است که سطح و سطوح بیشتری دارند و بناهایی که طبقات کمتری دارند، از موضوعیت چندانی نیز برخوردار نیستند.وی به وجود ضعف و کمبود در نیروی انسانی ماهر و مجرب اشاره کرد و گفت: از همین رو هر چه کار به سمت و سوی صنعتی سازی پیش رود، نظارت ها دقیق تر صورت می گیرد و جزئیات بیشتری لحاظ می شود و در این صورت استفاده کنندگان از آن کالاها نیز می دانند جنسی را با چه کیفیتی تهیه می کنند. راهکارهایی از زبان یک چهره ماندگار معماری دکتر محمود گلابچی، چهره ماندگار ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان، دارای کرسی یونسکو در معماری و استاد نمونه دانشگاه های کشور در جواب این سؤال که برای همخوانی میان معماری ایرانی-اسلامی با سنت ها و آیین های ایرانی چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟گفت:برای ایجاد همخوانی میان معماری با سنت ها و آئین های ایرانی ـ اسلامی در وهله اول باید به شناخت دقیق و عمیق معماری گذشته، ویژگی و ارزش های آن پرداخت. ضمن آنکه بهره گیری از دانش امروز بشری، مصالح جدید، فناوری نوین، آخرین یافته های علمی و تجربیات امروز انسان در نقاط مختلف جهان در معماری امری ضروری است. برای احیای آن کیفیتی که در معماری گذشته وجود داشت و آثار آن به عنوان افتخارات سرزمین ما شناخته می شود، تأملی دوباره در ویژگی ها و ارزش های آن معماری و نگاه معمار ایرانی به انسان، زندگی و جامعه ضروری است.برای حل مشکل معماری امروز باید عواملی که باعث شد آن هویت را از دست بدهیم شناسایی کرده و یک بار دیگر به خویشتن خویش برگردیم. باید بار دیگر معماری ایران و ارزش های آن را در جامعه مطرح، تبلیغ و ترویج کنیم و در تحقق آن با مصالح، روش ها و یافته های امروز بشر پافشاری کنیم تا شاهد تبلور آن معماری درخشانی باشیم که معرف مردم، سرزمین ما، فرهنگ و تمدن کشور ما باشد.وی در پاسخ به این سؤال که چه سازمان هایی مسئولیت اجرای این همخوانی را به عهده دارند؟گفت: برای ایجاد این هماهنگی لازم است تمامی مجموعه هایی که دست اندرکار عرصه معماری کشور هستند؛ از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی معماری تا نهادهای دست اندرکار سیاست گذاری در امر ساختمان و مسکن در کشور ، به این موضوع توجه کنند. بنابراین بخشی از این وظیفه به عهده دانشگاه، برنامه آموزشی دانشگاهی، اساتید دانشگاه ها و سایر نهادهای آموزشی کشور است. بخش دیگری از این مسئولیت به عهده مجامع علمی و تخصصی در زمینه معماری و مهندسی است از جمله سازمان نظام مهندسی ، مراکز تحقیقاتی و انجمن های علمی معماری، شهرسازی و ساختمان در کشور. همچنین دستگاه های اجرایی مثل وزارت راه و شهرسازی و مجموعه ها و نهادهای سیاستگذاری باید به این موضوع به عنوان یک ضرورت اهتمام داشته باشند. این مجموعه ها اگر هر یک در بخش خود در جهت تحقق معماری ایرانی ـ اسلامی گام بردارند؛ به عنوان مثال دانشگاه ها در بخش آموزش معماری و سازمان های نظام مهندسی و انجمن های علمی و تخصصی معماری در حوزه فعالیت های حرفه ای کشور به این موضوع اهتمام ورزند و شهرداری ها، وزارت راه، مسکن و شهرسازی و نیز مجلس شورای اسلامی در زمینه تحقق و اجرای معماری ایرانی ـ اسلامی الزامات و راهکارهایی را در سطح کشور ابلاغ کنند، می توان امیدوار بود که این اهداف در کشور محقق شده و معماری متناسب با اعتقادات و فرهنگ و باورهای جامعه داشته باشیم. ما امروز در کشور شاهد معماری و شهرسازی وارداتی هستیم به نحوی که گاهی اگر انسان نداند در کدام شهر جهان است، نمی تواند از سیمای خیابان ها و شهرهای کشور این موضوع را تشخیص دهد که در ایران با چنان سابقه ای از معماری حضور دارد، چرا که انواع گوناگونی از انواع طرح های غربی، شرقی و الگوهای مختلف را در ساختمان های شهرها می توان دید. این امر نشان می دهد که ما آن هویت ملی در معماری و اصول حاکم بر آن را رعایت نکرده ایم، اما بدون تردید با این مجموعه از اقدامات که باید از دانشگاه ها تا نهادهای قانون گذار کشور در آن مشارکت نمایند، می توانیم به آن هویت و اصالت در معماری ایران دست پیدا کنیم.