امروز معماری آشفته ما نمایانگر اقتصاد و سایر وجوه زندگی است و تا زمانی که اقتصاد اصلاح نشود، نمی توان منتظر معماری آرمانی بود؛ اگر چه ممکن است در برخی موارد شاهد نمونه هایی خلاف این اصل باشیم.
آگاهان مسائل علوم انسانی اعتقاد دارند میان مناسبات اجتماعی و اقتصادی ارتباط مستقیم برقرار است. وقتی بخواهیم در زمینه های اجتماعی پژوهش کنیم و مناسبات اجتماعی افراد را مورد مطالعه قرار دهیم، به این نکته پی می بریم معمولا آنان که ازنظر اقتصادی در وضعیت مطلوبی هستند، از نظر اجتماعی نیز دارای موقعیت و شرایط بهتری هستند وبالعکس.
یکی از مواردی که از اقتصاد تأثیر می گیرد، معماری است به همین دلیل سراغ کارشناسان و صاحب نظران صنعت ساختمان رفته ایم تا از آنها بپرسیم شرایط رکود و رونق اقتصادی چگونه بر معماری تأثیر می گذارد؟
معماری خوب با اقتصاد قوی
استاد معماری دانشگاه تهران به پیام ساختمان می گوید: اقتصاد بر معماری و بالعکس معماری بر اقتصاد تأثیرگذار است. قطعاً در شرایط رکود اقتصاد، علاوه بر اینکه کاهش ساخت و ساز را شاهد خواهیم بود، به دلیل فقدان توانایی مالی، مالکان تمایلی به معماری های زیبا و روح انگیز از خود نشان نمی دهند.
فقدان معماری و نمای باکیفیت و باهویت هم متقابلاً باعث کاهش کیفیت ساختمان و کوتاه شدن عمر مفید آن می شود که به معنای هدررفت سرمایه هاست.
محمدمهدی محمودی با بیان این مطلب که معماری آینه جامعه است، اعتقاد دارد: امروز معماری آشفته ما نمایانگر اقتصاد و سایر وجوه زندگی است و تا زمانی که اقتصاد اصلاح نشود، نمی توان منتظر معماری آرمانی بود؛ اگر چه ممکن است در برخی موارد شاهد نمونه هایی خلاف این اصل باشیم.
وی ادامه می دهد: نه تنها در تاریخ ایران بلکه در تمام تمدن ها هر وقت اقتصاد توانمند بوده و پویایی وجود داشته است، معماری باهویت و باشکوهی را شاهد بوده ایم. اقتصاد شرط لازم رونق معماری برخی معتقدند رونق اقتصاد شرط لازم شکوفایی معماری است و معماری از فقدان ثبات اقتصادی آسیب می بیند.
رئیس انجمن انبوه سازان استان تهران جزو این دسته از کارشناسان است. وی به پیام ساختمان می گوید: قطعاً اقتصاد بر تمامی بخش ها تأثیرگذار است و معماری هم از این قاعده مستثنی نیست. اقتصاد پایه پیشرفت تمام علوم است و اگر پویایی و ثبات اقتصادی وجود نداشته باشد، معماری هم آسیب می بیند.
محتشم با بیان این مطلب که منکر نقش خلاقیت در ارتقای دانش معماری نیستم، خاطرنشان می کند: در بسیاری مواقع اقتصاد که باعث پیشرفت علوم شده، زمینه ساز بروز خلاقیت بوده است. البته این الزام وجود ندارد که فقط رشد اقتصادی، معماری مطلوب را به ارمغان بیاورد اما اقتصاد وسیله و ابزار بسیار مهمی برای معماری است. به عبارتی شرط لازم است نه کافی.
وی با بیان اینکه معماری در شرایط رکود اقتصادی و رکود ساخت وساز شرایط متفاوتی دارد، اضافه می کند: زمانی که سازنده با متقاضیان کمتری روبه رو است، باید عنصری برای جذب بیشتر و بهتر داشته باشد و عنصر مورد نظر می تواند معماری بهتر و با هویت تر باشد.
بنابراین معماری در شرایط رکود باید شکوفاتر باشد. کمک رکود اقتصادی به طراحی اما عده ای از کارشناسان بر این باورند که بهبود اوضاع اقتصادی نقشی در ارتقای معماری ما ندارد و تنها زرق وبرق های پرطمطراق را به وجود می آورد.
احمدرضا سلامتی، یکی از معمارانی است که از این نوع عقیده دفاع می کند. وی با بیان اینکه بیشتر شرکت های حقوقی طراحی و معماری با استفاده از پروانه مهندسان در سالیان اخیر بیشتر از ظرفیتی که داشتند، کار می گرفتند، اظهار داشت: گاهی اوقات آن قدر شرکت های طراحی سرشان شلوغ بود که نقشه های از پیش آماده را به قیمت بسیار اندک به متقاضی می دادند.
با رکود صنعت ساختمان، طراحی ها هم کاهش یافت و معماران این فرصت را یافتند که با فراغ بال سعی در طراحی نقشه جدید و متناسب با زمین موردنظر برای حفظ مشتریان خود کنند که البته بااین وجود هم هیچ هویتی ندارند و صرفاً کار مشتری را راه می اندازند.
وی با اشاره به اینکه در شرایط حاضر بهبود اوضاع اقتصادی کمکی به معماری ما نمی کند، افزود: آنهایی که املاک لوکس می سازند، قطعاً به دنبال نماهای پرطمطراق و طراحی های پرزرق وبرق هستند، چون مشتری آنها طبقه ای است که مشکلی با هزینه بیشتر ندارد اما از طرفی چون الگوی کاملی از معماری ایرانی - اسلامی و حتی غربی نداریم، فقط برخی المان ها به نمای ساختمان اضافه می شوند؛ بنابراین حتی باوجوداینکه مشکل اقتصادی در میان نیست، معماری باهویت را حتی برای اقشار مرفه شاهد نیستیم و می توان فقط گفت معماری گران تری شکل می گیرد.
وی در پایان گفت: در کشور های توسعه یافته اصول معماری برای غنی و فقیر یکی است و تنها تفاوت در لوکس تر بودن نمای ساختمان است؛ مثلاً استفاده از نوعی سنگ با کیفیت بالاتر از سایرین.