محدودیت فضاهای عمومی نگران کننده است

نزدیک به 30 سال است که نخستین دوشنبه اکتبر هرسال روز اسکان بشر نام گرفته است. به این مناسبت امسال نیز همایش هایی در تهران برگزار شد تا این روز پاس داشته شود. در یکی از این همایش ها که در پژوهشگاه نیرو توسط کانون انبوه سازان کشور برگزارشده بود سیامک مقدم نماینده و رئیس دفتر برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در تهران به سخنرانی پرداخت. فضاهای عمومی به شهر معنا می بخشد رئیس دفتر برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در تهران با اشاره به نام گذاری این سال توسط کمیته اسکان بشر به سال« فضای عمومی برای همگان»، خلأ برنامه ریزی شهری را یکی از موانع توسعه دانست و گفت: شهرها می توانند و می باید موتور محرکه توسعه باشند و کیفیت زندگی مردم را بهبود ببخشند. مقدم در مورد تأثیر فضای عمومی بر روی مردم اظهار داشت: اصولاً معابر و فضاهای عمومی به شهرها معنا می بخشند و داستان زندگی اجتماعی در این فضاهاست که اتفاق می افتد اما محدودیت در تعیین فضاهای عمومی در سا ل های گذشته به مسئله ای نگران کننده تبدیل شده است و دلیل آن نیز عدم طراحی و برنامه ریزی درست است که به بسیاری از نیازهای اجتماعی پاسخ نمی دهد. مقدم اتحاد و انسجام را نخستین مزیت فضاهای عمومی دانست که به افزایش امنیت، برابری های جنسی و توسعه اقتصادی می انجامد و به تجربه بیش از 80 سال برنامه ریزی شهری در ایران اشاره کرد و گفت: بارها از زبان خود مسئولان شنیده ایم طرح ها و برنامه ها به درستی اجرا نمی شود. سیستم برنامه ریزی شهری با چالش هایی روبه روست که شاید مهم ترین آن نبود ارتباط بین نظام برنامه ریزی شهری و برنامه ریزی ملی است. رئیس دفتر برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در تهران به نگاه مرکز محور در برنامه ریزی شهری اشاره کرد و گفت: برنامه ریزی برای همه شهرها به صورت واحد است و می خواهیم نسخه ای واحد برای همه شهرها اجرا کنیم.بر اساس این برنامه تمایزها و تفاوت ها اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و جغرافیایی نادیده گرفته می شود، مشاور طرحی را بر اساس شرح خدمات تهیه می کند و مطالعاتی کلان را به مجموعه ای از شاخص های کمی کاهش می دهد، بدون اینکه ساختار مفهومی رابطه بین آنها لحاظ شود. وی سپس به جدایی نهاد برنامه ریز از اجرا در ایران اشاره کرد و گفت: در ایران وزارت راه و شهرسازی متصدی طراحی و برنامه ریزی برای همه شهرهاست، این طرح ها باید در شورای عالی معماری و شهرسازی تأیید شود و بعدازآن است که برای اجرا به شهرداری های و شوراهای شهر سراسر کشور فرستاده می شوند. به این صورت کسی که طراحی می کند از اجرا خبر ندارد و شهرداری که مسئول اجراست در پروسه طراحی و برنامه ریزی هیچ نقشی ندارد. مقدم با اشاره به اهمیت مشارکت و همکاری نهادهای مختلف ادامه داد: مشارکت ابعادی وسیع تر از همکاری اقتصادی دارد و تبادل نظر و گفتگو گروه های اجتماعی مختلف در توسعه و عمران بسیار اهمیت دارد. یکی از زمینه های بحث برانگیز در کشور، تعارض میان اهداف و مقاصد نیروهای مختلف مؤثر در توسعه و عمران اعم از بخش های خصوصی، دولتی، عمومی و همچنین نهادهای صنفی و تشکل های مردمی است. بسیاری از این نهادها در امر برنامه ریزی و طراحی هیچ نقشی ندارند. رئیس دفتر برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در تهران مشارکت را به جامعه و مردم نیز بسط داد و افزود: در بسیاری از موارد طرح ها بر اساس نیازها و خواسته های مردم نیست و طراحان اصلاً با مردم ارتباطی ندارند و تنها برخی نهادها در حد نظرسنجی با مردم در ارتباط هستند مثلاً در سبزوار در مورد سکونت گاه های غیررسمی از مردم نظرسنجی شد اما بعد کسانی آمدند و بهسازی انجام دادند بدون اینکه نظر مردم را اصلاً دخیل کنند. این عدم ارتباط نهایتاً در عمل با مشکل مواجه شده و طرح ها در عمل اجرایی نمی شوند و در برخی جاها نیز موجب نارضایتی مردم خواهد شد. مقدم به نبود ضمانت اجرایی در طرح ها نیز اشاره کرد و گفت: شهرداری مجری اجرای طرح هاست اما مشخص نیست چه نهادی بالای سر شهرداری قرار دارد تا بررسی کند برنامه ها چند درصد به مرحله اجرا در می آید. وی با اشاره به حضور انبوه سازان در سالن همایش خاطرنشان کرد: در نظر گرفتن فضاهای عمومی در ساخت وسازهای انبوه موجب موفقیت کار انبوه سازان می شود. در بین شما انبوه سازان و سیاست گذاران، طراحان و مجریان طرح و برنامه ریزی شهر حتماً می باید رابطه ارگانیکی وجود داشته باشد. مشکل ساختاری داریم سیامک مقدم در گفتگو با خبرنگار پیام ساختمان از تعامل و همکاری میان دفتر اسکان بشر سازمان ملل و شهرداری تهران خبر داد و گفت: گفتگوهایی را شروع کرده و دوره های آموزشی را هم با همکاری شهرداری تهران برگزار کرده ایم اما هنوز به مرحله تفاهم نامه نرسیده است . وی در مورد مشکلات شهرسازی در ایران و نقش شهرداری ها نیز اظهار کرد: شهرداری ها و خود جناب آقای قالیباف نیز به این مسائل واقف بوده و بارها نسبت به محدودیت در تأمین منابع مالی شهرداری انتقادهایی را وارد کرده اند و بیان کرده اند که علی رغم میل شهرداری مجبور به انجام برخی کارها هستند. رئیس دفتر اسکان بشر سازمان ملل در تهران ادامه داد: ما در مدیریت شهری کشور مشکل ساختاری داریم و شهرداری و شورای شهر در طراحی شهری هیچ دخالتی ندارند اما ما تنها می توانیم به مباحث ترویجی وارد شویم. مقدم در مورد تأمین مسکن برای کم درآمدها گفت: مسکن کم درآمدها در طرح جامع مسکن آورده شده و موضوعات خوبی مانند صندوق وام بانک مسکن نیز توسط دولت پیشنهادشده اما در اجرا با مشکل مواجه شده است.بنابراین باید بررسی شود که چرا اجرای برخی سیاست ها با مشکل مواجه می شود. به نظر من باید تعامل بیشتری در برنامه ریزی وجود داشته باشد و هنگام تصمیم گیری همه نهادهای ذی ربط ازجمله بانک مرکزی حضورداشته باشند. ضمن اینکه بخش خصوصی نیز همیشه کار اجرا را انجام می دهد اما در حیطه مسئولیت برنامه ریزی و مشورت هیچ وقت وارد نشد.