سرمایه گذاری در تولید علم مدار

گروه تأسیسات: در دنیای پرشتاب و رقابتی امروز، علم و تکنولوژی و حضور واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) در کارگاه ها و کارخانه ها و شرکت ها جزو ملزومات اساسی است که توسعه و بقای شرکت را تضمین می کند. در کشور ما نیز نگاه علم محور به تولید و توسعه با رونق آنچه« شرکت های دانش بنیان» خوانده می شود و گسترش پارک های علم و فناوری در عرصه تولید دیده می شود. البته واقعیت این است که این شرکت ها هم از بعد کمی و هم از بعد اقتصادی در حاشیه بازار قرار دارند و تفوق با شرکت های علم محور نیست. البته شرکت های دانش بنیان حلقه آخر زنجیره است و به مثابه نمود عینی حضور علم در اجتماع به شمار می روند. حضور شرکت های دانش بنیان حاصل برنامه ریزی طولانی است که جوانه های آن به ثمر رسیده است گرچه راهی طولانی در پیش است. اعتماد بخریم محمد گرامیان مدیر داخلی یکی از شرکت های دانش بنیان وابسته به دانشگاه علم و صنعت است. به عقیده وی «مشکل تولید در کشور تنها به همراهی و یا عدم همراهی دولت با شرکت های حاضر در بازار خلاصه نمی شود بلکه اعتماد مردم و خرید آنها شرط اساسی است. محصولات بد و ضعیف نهایتاً از گردونه رقابت حذف خواهند شد اما در شرایطی که ذهنیت خریدار ایرانی نسبت به محصول وطنی مثبت نیست، موانع فکری و فرهنگی مانع از استفاده از دیگر مزیت های بالقوه تولیدکننده ایرانی می شود و به گفته گرامیان برای این کار می بایست کار فرهنگی شود تا اعتماد و اطمینان به مردم بازگردد. البته کار سختی است و پنبه ها را شرکت های ضعیف و بعضاً زیرزمینی رشته می کنند اما شرکت هایی هستند که برای مصرف کننده ایرانی ارج قائل می شوند کما اینکه «کالایی را از کشوری پیشرفته در اروپا و یا استرالیا آورده و در اینجا آزمایش کرده ایم. نتیجه اینکه آنها نه تنها بهتر نبودند بلکه کیفیت پایین تری هم داشتند. اما آن محصول با قیمت بالایی در بازار عرضه می شود و مردم هم به آن محصول اعتماد بیشتری می کنند.» ضعفِ ساختارها یک کارشناس دیگر می گوید: استاد دانشگاه علوم و تحقیقات تهران است و همزمان شرکتی را در زمینه مشاوره انرژی، آب و محیط زیست راه اندازی کرده است «این شرکت ها در آینده رونق بیشتری خواهند گرفت؛ چراکه هرچند دیر ولی کمبود انرژی و آلودگی محیط زیست تبدیل به مسئله شده و حتی در گفتگوهای روزمره مردم نیز واردشده است.» به گفته سیدجعفر فراهانی باید از شرکت های کوچک انتظارات کوچک داشت و نمی توان مشکلات محیط زیست، مصرف بالای انرژی و آب را یک شبه با فرمولی ریاضی حل کرد«باید نگرش خود را به حل مسائل تغییر دهیم و از نگاه پروژه ای به نگاه پروسه ای تغییر جهت دهیم. وقتی نگاه کوتاه مدت داشته باشیم برای حل موقت یک مشکل، ده مشکل اساسی تر پدید می آید. این نگاه پروسه ای نیز از عهده یک شرکت کوچک برنمی آید و به جز همکاری دولت و بخش خصوصی ،به همراهی مردم نیازمند است.» فراهانی با اشاره به نقش تسهیل کننده، بسترساز، تضمین کننده دولت در ارتباط با بخش خصوصی کار این شرکت ها را مشکل می داند چراکه تبدیل دانش به فناوری و سپس صنعت، نیاز به صبر و سرمایه گذاری بلندمدت دارد اما مکانیسم های آن ازجمله قانون حق مؤلف، ریسک پذیری سرمایه گذار، همکاری بانک ها، ورود دانشگاه ها به عرصه بازار هنوز در کشور جای نیفتاده است. وی می افزاید:«شرکت های دانش بنیان مقداری در این زمینه دچار مشکل هستند چون با سرمایه گذاری اندک روی مسائل خاص خودشان را به قابلیتی می رسانند ولی این قابلیت برای تبدیل شدن به تولید انبوه با مشکل ساختاری روبه روست.» در فاز اول مانده ایم مدیر یکی از شرکت های وابسته به دانشگاه شریف با مقایسه صنعت و تجارت به خبرنگار ما می گوید:« در کشور ما به دلیل گردش مالی که تجارت ایجاد می کند در سیاست گذاری ها اولویت با تجارت است اما اگر نگاه بلندمدت و توسعه ای داشته باشیم چاره ای جز سرمایه گذاری در بخش تولید علم مدار را نداریم.» حامد اولنج ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور را مساعد برای ورود به فاز تولید نمی داند و ادامه می دهد:«ما هنوز در مرحله ظرفیت ها و مزیت های تولید در کشور مشکل داریم بنابراین طرح و برنامه ای برای سرمایه گذاری های جهت دار و ورود به فازهای بعد دیده نمی شود». وی می افزاید:« در بعد کلان باید مرکزی برای پژوهش در صنایع به وجود آید تا اولویت ها مشخص شود. الان هر صنعت بی توجه به دیگر صنایع و بر اساس نیاز خود اولویت های پژوهشی تعریف می کند. دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیان ممکن است فعالیت خود را بر اساس آن اولویت ها سامان بدهند. به نظر من بهتر است مرکزی برای تشخیص و ساماندهی اولویت های صنعت کشور و هدایت این مراکز تأسیس شود.»