اقتصاد ایران منتظر معجزه لغو تحریم ها

اقتصاد ایران، در ماه های اخیر ،سنگین ترین دوران رکودخود را تجربه کرد. رکودی که به مثابه یک خواب سنگین، قدرت پویش و رشد را از چرخه های مختلف اقتصادی ربود و گریبان تمامی اقشار جامعه را در هر سطح طبقاتی و هر صنفی گرفت.حالا پس از آن روزهای تلخ ِخواب آلودگی و رکود و بی تحرکی ، به نظر می رسد معجزه ای در راه است. معجزه ای که قرار است به ناگهان و به بهانه ی لغو تحریم ها،بار سنگینی را که بر اقتصاد ایران تحمیل شده بود ،بردارد و تمام قصور اقتصاد ایران را به پای تحریم ها بنویسد. تحریم هایی که شاید آنقدرها هم که به نظر می رسید در این رکود سنگین و خواب زدگی عمیق مقصر نبودند.حالا و اکنون، بالاخره زمان لغو تحریم های ایران فرا رسیده است ، زمان لغو تحریم هایی که مقصر اول از بین رفتن رونق اقتصادی ایران و کسادی بازار تجارت و کسب و کار معرفی شده بودند. به همین دلیل است که امروز، با به صدا درآمدن سوت پایان تحریم ها این سوال در اذهان عمومی نقش بسته است که آیا بالاخره با برداشته شدن تحریم ایران، دوران رکود و بی تحرکی اقتصاد ایران به پایان خواهد رسید و یا اینکه اقتصاد ایران همچنان به خواب زدگی عمیق خود ادامه خواهد داد؟!اقتصاد ایران سال ها است که با واژه تحریم آشنا شده است، شاید اوج این آشنایی را بتوان به حداقل 5 سال پیش نسبت داد، روزهای خاکستری که در پشت واژه تحریم، در اقتصاد ایران سپری شد و حال که قرار است این تحریم ها برداشته شود، غبارهای بی برنامه گی باز هم در اقتصاد ایران به چشم می خورد. این روزها هوای اقتصاد ایران، آلوده تر از روزهای ابری و غبارآلوده کلانشهرها است. اقتصادی که امسال آن قرار بود با رونق سپری شود و امیدهایش به کلیدی بود که شاید قفل های زنجیره شده به پایش را بگشاید، روزهای سختی را سپری می کند.حل مشکل اقتصادی ایران ، حماسه ساز می خواهدپیش از این، بسیاری از اقتصاددانان و فعالان اقتصادی گفته بودند که با برداشته شدن تحریم ها، تنها 30 درصد از مشکلات اقتصاد ایران حل خواهد شد و کلید گشایش 70 درصد مابقی به دست سیاستگذاران و برنامه ریزانی است که کلیددار قوه مجریه شده اند. آنها هستند که باید این بار حماسه بیافرینند و تنها سرخوش از برداشته شدن تحریم ها نباشند. مشکل اقتصاد ایران آنقدر ریشه ای است که شاید عزمی جهادی را می خواهد تا ریشه اش را از جا بکند.به هرحال تحریم ها هم اثرات خود را بر بخشی از اقتصاد ایران همچون هزینه مبادلات پولی و بانکی، تامین مالی خارجی، ورود سرمایه گذاران خارجی و مواردی از این دست گذاشته است و اکنون که قرار است این تحریم ها برداشته شود، شاید بیش از آنکه به واقعیت شکوفایی اقتصادی و الزامات و پیش شرط های آن توجه شود، این آثار هیجانی و روانی هستند که جو را حداقل برای چند هفته ای به دست خواهند گرفت و صحنه گردان اقتصاد ایران پس از تحریم هستند.هر چقدر که مسئولان دولتی، با ذوق زدگی و خوشحالی از آثار لغو تحریم ها در اقتصاد ایران می گویند، این فعالان اقتصادی هستند که معتقدند آثار کوتاه مدت برداشته شدن تحریم ها تنها معطوف به آثار هیجانی و روانی خواهد بود. در این میان آنها تلاش می کنند که واقع بینانه با موضوع لغو تحریم ها و به صدا درآمدن آن برخورد کنند و بگویند که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، با برداشته شدن تحریم ها از بین نمی رود و باید طرحی نو در اقتصاد ایران انداخته شود. آنها تنها به این جمله بسنده می کنند که اگر دولت باز هم بخواهد با روند قبلی و بدون برنامه، اقتصاد پس از تحریم را هم همچون سال های گذشته مدیریت کند، ایران در خوشبینانه ترین حالت به اقتصاد ده سال قبل برمی گردد و خبری از شکوفایی و رونق نخواهد بود.اقتصاد پس از تحریم در نگاه دولتی هادر این میان مجتبی خسروتاج، قائم مقام وزارتخانه ای که این روزها شاهد رکود عمیق و سنگین بخش صنعت و معدن کشور است، می گوید که آثار لغو تحریم ها در بخش های مختلف بانکی، همکاری های صنعتی- تجاری و انتقالات دانش فنی را در یک پروسه زمانی یکساله می توان شاهد بود اما با لغو تحریم ها، به طور قطع بازارهای جدیدی در بخش صادرات خواهیم داشت که در سال های تحریم از آن ها محروم بوده ایم.او می افزاید: بسیاری از خرید ها و معاملات تجاری فاقد استفاده از نظام بانکی جهانی و شبکه بانکی بین المللی است که باعث می شود نقل و انتقالات و جابه جایی های پولی هزینه های گزافی را به دنبال داشته باشند که بعد از لغو تحریم ها این هزینه ها کاهش می یابد، این در شرایطی است که هم اکنون مباحث بانکی در حال حاضر بین 10 تا 20 درصد در رشته های مختلف کالایی هزینه دارد و بعد از برداشته شدن تحریم ها این هزینه های اضافی حذف می شود و از طرفی ریسک به هدر رفتن منابع نیز برطرف خواهد شد.قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت معتقد است که با باز شدن بازارهای جدید فرصتی فراهم می شود تا با افزایش قدرت خرید، کالاهای بهتری خریداری کنیم و از سویی قدرت چانه زنی نیز برای خرید کالاها افزایش می یابد، ضمن اینکه کشورهای اروپایی و آمریکایی عمدتا از طرف های اصلی ما در مباحث تعاملات دانش فنی و تکنولوژی بودند که بعد از لغو تحریم ها می توان اقدامات مهمی در این راستا انجام داد. برنامه ریزی نکنیم، فرصت پساتحریم هم به باد می رودمجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: همانطور که در زمان تحریم ها، اثر واقعی تحریم با تاخیر 6 ماهه تا یکساله در اقتصاد ایران نمایان می شد، زمانی هم که تحریم برداشته شود، در میان مدت می توان تاثیرات عمده لغو تحریم ها را مشاهده کرد؛ بنابراین در کوتاه مدت و آنی، ممکن است امید به بازارها تزریق شده و ثباتی بر بازارها حاکم شود اما شکل گیری این آثار صرفا روانی است و تاثیر عدد و رقمی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت.وی می افزاید: تاثیر ابتدایی تحریم ها با تاخیر 3 تا 4 ماهه به اقتصاد ایران می رسد و هزنیه مبادلات تجاری کشور با دنیا را تا 7 درصد کاهش می دهد، این در حالی است که قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت صحبت از کاهش 20 درصدی هزینه مبادلات به میان آورده بود که به نظر نمی رسد واقعی باشد، چراکه هزینه گردش مالی کشور در دوران تحریم، 7 درصد هزینه های مبادلاتی بوده است. حریری می گوید: با توجه به اینکه کل مبادلات تجاری سالانه ایران 100 میلیارد دلار است، 7 درصد از این رقم حدود 7 میلیارد دلار می شود که رقم کمی برای اقتصاد ایران نیست و می تواند البته تاثیرات مثبتی داشته باشد. وی معتقد است که اثر بلندمدت تحریم ها در صورتی بر اقتصاد ایران مثبت خواهد بود که برای اقتصاد پس از تحریم، برنامه ریزی های لازم صورت گیرد، چراکه در غیر این صورت اقتصاد ایران در خوشبینانه ترین حالت، به ده سال قبل برمی گردد که در آن زمان، اقتصاد طناز و جذابی برای سرمایه گذاران خارجی نبود؛ بنابراین نباید انتظار داشت که بعد از تحریم ها معجزه شود بلکه باید فعالیت هایی در اقتصاد ایران صورت گیرد که زیربناهای اقتصادی را اصلاح و فضای کسب و کار را مساعد کند.به گفته حریری، با توجه به اینکه تحریم، به زیرساخت های اقتصاد ایران آسیب زده است، باید کارهای اساسی در اقتصاد صورت گیرد، این درحالی است که صحبت از جذب میلیاردها دلار سرمایه گذاری خارجی صرفا با برداشته شدن تحریم ها، دور از واقعیت است و اگر زیرساختها اصلاح شود، انتظار جذب میزان بیشتری از سرمایه های خارجی معقول به نظر می رسد.منطق اقتصادی به جای احساساتدر عین حال، محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: اگر فردا سوت پایان تحریم ها به صدا درآید و برجام اجرایی شود، اولین حیطه و قسمتی که تحت تاثیر اثرات روانی در اقتصاد کشور قرار خواهد گرفت، نرخ ارز است و به این دلیل حتما کاهش نرخ ارز را خواهیم داشت ولی به اعتقاد من، این کاهش نرخ کوتاه مدت است و با توجه به عواملی همچون قیمت نفت، کاهش درآمد و کسری بودجه ای که دولت دارد، نرخ ارز نسبت به قبل از برداشته شدن تحریم ها، تغییر پایدار نخواهد داشت.وی می افزاید: البته از طرف دیگر سیاست های دولت و آزادسازی پول های بلوکه شده می تواند در قیمت ارز تاثیر داشته باشد ولی باید دولتمردان به این نکته توجه کنند که امروز نرخ ارز، فاکتور اصلی حمایت از تولید و افزایش صادرات است و برای بهره برداری های کوتاه مدت به خصوص با توجه به اینکه نزدیک انتخابات هستیم، نباید از نرخ ارز استفاده کرده و شرایط را ظاهرا آرام کنند و اقتصاد را به نوعی تحت تاثیر مسائل انتخاباتی قرار دهند.لاهوتی می گوید: دولتمردان باید توجه داشته باشند که اتفاقات تلخی که در دوره های گذشته در خصوص نرخ ارز اتفاق افتاده را تکرار نکنند و به صورت تصنعی و با فشار پول های نفتی، نرخ ارز را پایین نگه ندارند، چراکه تولید، صنعت و صادرات را با مشکل اساسی مواجه کرد، بنابراین به جای احساس باید براساس منطق اقتصادی مدیریت شناور شده نرخ ارز را داشته باشیم.رئیس کنفدراسیون صادرات ایران معتقد است که هجمه ای که به بانک ها برای واردات کالاهای واسطه ای و تامین نیاز خطوط تولید وارد خواهد شد نیز باید مدیریت شود، چراکه حجم تقاضا بالا خواهد بود و باید دید که بانک ها تا چه میزان این تقاضا را به لحاظ عملیاتی پاسخگو خواهند بود.