پشت پرده پروژه های تحمیلی سدسازی

مستند «مادرکشی» که نگاهی آسیب شناسانه ای به وضعیت حکمرانی آب در ایران دارد، عصر روز یکشنبه، 11 بهمن ماه در جامعه مهندسان مشاور ایران اکران شد. به گزارش خبرنگار پیام ساختمان، در این برنامه که با تشنج و حاشیه هایی همراه بود، نقد و بررسی فیلم با حضور محمد فاضلی، معاون پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست، محمدرضا عسگری، عضو رسته آب جامعه مهندسان مشاور ایران و کمیته ملی سدهای بزرگ، عیسی بزرگ زاده، معاون فنی و پژوهش های شرکت آب نیروی ایران، عباسقلی جهانی، عضو کمیته ویژه تحقیقات آب وزارت نیرو و محمدعلی حامدی، عضو کمیته کشاورزی و محیط زیست جامعه مهندسان مشاور ایران برگزار شد. در ابتدای این جلسه رئیس جامعه مهندسان مشاور ایران در سخنانی تأکید کرد: هیچ کجای جهان کسی نمی تواند سدسازی را محکوم کند. هرمزد رامینه افزود: آیا با مختصر بارندگی، وحشت و حیرت سیل، اهواز را فرا نمی گرفت؟ آیا در حسرت مهار سیلاب نبودیم؟ اینکه بیان شود که برویم در بیابان، دور خودمان خط بکشیم و مکرر، سد بسازیم و خراب کنیم، زیبنده فضای نقد نیست. احداث 11 سد مازاد به بزرگی کرخه در ادامه این جلسه مدیرکل آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست در اشاره به نکات کلیدی این فیلم گفت: انتقاد ما به سدسازها و آنانی که با غلبه تفکر سازه ای در کشور ساختند این است که آنها هیمه برای آتش نادانی، فراهم کردند. محمد درویش افزود: گران قیمت ترین سازه های پهن پیکر سیمانی، دمار از روزگار توسعه پایدار درآورده و به قول وزیر نیرو درحالی که مدعی است، می تواند 79 میلیارد مترمکعب آب تنظیم کند که تنها بیش از 46 میلیارد مترمکعب آب وجود ندارد، یعنی 33 میلیارد مترمکعب ما بیشتر سد ساختیم یعنی 11 سد به بزرگی کرخه اضافه ساختیم بدون اینکه آبی وجود داشته باشد. وی با اشاره به اینکه در کشور فقط 7 درصد پوشش گیاهی وجود دارد و سرانه هر نفر ایرانی از جنگل 18 صدم است، گفت: حاصل حدود هزار سدی که ساخته شد در طول نیم قرن اخیر صرف 500 هزار میلیارد تومان پول بود و اکنون نیز 150 هزار تومان پول دیگر برای تکمیل طرح های نیمه تمام نیاز است. مدیرکل آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست تأکید کرد: این در شرایطی است که سازمان های متولی مدیریت زمین به شدت از ضعف نرم افزاری و سخت افزاری رنج می برند. صدها پروژه تحمیلی در وزارت نیرو معاون وزیر نیرو نیز در انتقادی بی سابقه، با اشاره به عدم استفاده صحیح از تکنولوژی سدسازی، گفت: تمرکز بسیاری از صنایع در کشور بدون توجه به طرح آمایش سرزمین بوده و احداث در مناطق بی آبی که به واسطه صنایع مجبور به تأمین منابع آبی شده اند. دائمی افزود: اکنون در وزارت نیرو با صدها پروژه تحمیلی روبه رو هستیم. در کرخه بیش از 45 طرح تحمیلی داریم که ظرفیت احداث آن وجود ندارد. مدیران آبی کشور خائن قلمداد شدند در ادامه این نشست، عضو کمیته تحقیقات آب وزارت نیرو با انتقاد از اینکه در فیلم، مدیران آبی کشور خائن قلمداد شده اند، گفت: ما در سیاست های عملی کردن اسناد بالادستی کاملا دچار اشتباه شدیم. عباسقلی جهانی افزود: در فیلم گفته می شود آنچه به عنوان طرح های توسعه ای انجام داده ایم، عمران بوده و نه توسعه، درحالی که معتقدم اگر سدسازی وجود نداشت شاید، وضعیت منابع آبی کشور بدتر از این بود. 40 هزار حلقه چاه غیرمجاز همچنین عیسی بزرگ زاده، معاون فنی و پژوهش های شرکت آب و نیروی ایران گفت: ما به سدسازی به عنوان یک تکنولوژی نگاه می کنیم؛ بنابراین چاه ها رقیب قنات هستند و نه سدها، از حدود 89 هزار حلقه چاه، 40 هزار حلقه غیرمجاز بوده علاوه بر آن سطوح توسعه گسترده و مصرف آب فراوان و 20 درصد کاهش باران علل کم آبی ها هستند. دولت سالاران پروژه ها را تعیین می کنند در ادامه نشست، عضو رسته آب جامعه مهندسان مشاور ایران هم گفت: مسئله فقط سدسازی نیست، ما در شبکه های آبیاری و زهکشی به صورت افراطی در حال پول خرج کردن هستیم. محمدرضا عسگری افزود: سایر پروژه ها حتی نوع عام المنفعه آن مثل بیمارستان هم می تواند نامناسب باشد. به طور نمونه تنها سفره آب زیرزمینی شیرین در یکی از شهرهای مرزی بیمارستانی احداث شد که چاه جاذب آن را تغذیه می کند. وی با انتقاد از حذف سازمان های مردم نهاد از سوی دولتی ها، ادامه داد: اگر سیستم دولتی امور را به سازمان های مردم نهاد واگذار کند، مردم به شیوه گذشته خود امور خود را سامان می دهند. عضو رسته آب جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه پیدایش پروژه ها توسط دولت سالاران صورت می گیرد و نه فن سالاران، اظهار داشت: در هنگام مطالعات سد، فاز 2 و 3 را به ما می دهند حتی مکان آن را هم خود تعیین می کنند و بعضا با سیاسی کاری، محور سد را به حوزه انتخابیه خود می کشانند. استفاده از آب زیرزمینی بیش از آب سطحی در جمع بندی این نشست، معاون پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری با اشاره به بحران کم آبی و نگاه به علل و تبعات آن، گفت: بررسی ها نشان می دهد، در همه صنایع از آب زیرزمینی کشور بیش از آب سطحی استفاده شده است. محمد فاضلی افزود: بر اساس اسناد بودجه کشور در 7 سال اخیر فارغ از فاینانس و مشارکت های مردمی فقط در پروژه های سدسازی حدود 2.2 دهم میلیارد دلار خرج شده است. وی با اشاره به تعیین 5 هزار و 900 میلیارد تومان هزینه های مطالعاتی و پیش بینی در سال آینده بودجه برای این مسئله، تصریح کرد: آقای چیت چیان در اقدامی حیرت انگیز بودجه آب های زیرزمینی را با 18 تا 23 برابر افزایش طرح تعادل بخشی، 325 میلیارد تومان تعیین کرده است. معاون پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری با بیان اینکه تا این لحظه 80 درصد آن تخصیص نیافته است، افزود: سؤال بزرگ این است چرا درحالی که همواره مصرف آب های زیرزمینی بیشتر بوده و بحران بزرگ امروز کشور فرونشست بیابان های ناشی از آب های زیرزمینی است؟ فاضلی گفت: سالی 7 هزار میلیارد تومان در آب های سطحی و سالی کمتر از 20 میلیارد تومان در آب های زیرزمینی خرج شده است.