پوسیدگی کالبد شهری و اولویت ترمیم آن

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در مراسم سالگرد تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و در گردهمایی اعضای شورای مرکزی، معاونان، مدیران کل، مسئولان دفاتر نمایندگی ولی فقیه و مدیران عامل شرکت های تابعه بنیاد مسکن که روز 21 فروردین ماه برگزار شد، با اشاره به جلسه مشترکی که با بنیاد مسکن در حضور رییسجمهوری تشکیل شد ،ضمن تبریک ایام ماه رجب گفت: گفتنی های بحث مسکن را امروز رییس جمهوری گفته اند و به همین دلیل نیز می خواهم تشریح کنم که نگاه ما به موضوع مسکن چگونه است. وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن چندین بحث را مورد توجه قرار می دهد که یکی از آنها بحث تحول جمعیتی است. وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: کم و بیش می دانید بخش عمده تحولات جمعیتی در جامعه شهری انجام شده است و فکر نمی کنم با تحولات فراوان روبه رو باشیم. ما در دهه 30 و 40 شمسی 30 میلیون جمیعت داشتیم که 70 درصد آنها روستایی و 30 درصد شهری بودند و هم اکنون جمعیت کشور به حدود 85 میلیون رسیده است که بیش از 70 درصد آنها شهری و کمتر از 30 درصد شهری هستند. با این حال پیش بینی می شود که رشد جمعیت شهری از این پس بسیار بسیار کند شود و برآورد جمعیت شناسان نشان می دهد که چنین رشدی را در جمعیت نخواهیم داشت. عضو کابینه دولت تدبیر و امید افزود: در حال حاضر، جمعیت شهری 65 میلیون نفر است که این افزایش در کمتر از 50 سال گذشته نشان دهنده بیش از 10 برابر رشد است؛ با این حال، پیش بینی ها حاکی است این رشد در آینده بسیار کند خواهد بود و جمعیت ناشی از مهاجرت زیادی را شاهد نخواهیم بود. اخیرا نیز در تصویب جامع شهرها بسیاری از طرح ها به افق جمعیتی پیش بینی شده نمی رسند. بدین معنا رشد جمعیت در شهرها متوقف شده است. آخوندی خاطر نشان کرد: در برابر تحولات جمعیتی دو اتفاق مهم دیگر نیز هستند که باید به آنها توجه شود: یکی بُعد خانوار است؛ بدین معنا زمانی که می گفتند یک خانوار به طور معمول خانواده ای 5 نفره مدنظر بود که حالا خانوار به کمتر از 3 نفر نیز رسیده است و با این وضعیت، تعداد خانه مورد نیاز کاهش داشته است اما نیاز به تعداد واحد مسکونی رو به گسترش است. وی با تاکید بر اینکه الگوی مسکن تغییر داشته است، گفت: در الگوی مسکن تغییراتی رخ داده و ما مجبور هستیم به سمت واحدهای کوچکتر برویم. این مقام مسئول و سیاستگذار حوزه مسکن کشور، کالبد شهرها را دومین نکته ای خواندکه باید پس از تحولات جمعیتی مورد توجه قرار گیرد و در این رابطه افزود: کالبد شهرهای ما در حال حاضر از درون دچار پوسیدگی و فرسودگی هستند. نگاه به اکثر شهرهای ایران نشان می دهد مرکز دچار فرسودگی و پوسیدگی است و به همان نسبت شهرها در پیرامون در حال گسترش و بزرگ شدن هستند. بدین معنا شهرهای ما مانند سیبی هستند که از درون پوسیدگی دارند و به اصطلاح پفکی رشد کرده اند. وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: بزرگ شدن بی رویه شهرها در پیرامون و پوسیدگی آنها در مرکز مسائل متعددی را دامن زده است که مهمترین آنها بحث امنیت است. حمل و نقل، ترافیک، ارزش زمین و بالارفتن قیمت ها و مسائلی از این دست از دیگر مواردی هستند که اثرات زیادی بر شهرها گذاشته اند. استقبال دولت از سیاست های بهسازی بافت های میانی شهرها آخوندی تاکید کرد: برنامه وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن این است که سیاست های مرکزگرا را دنبال کند و به سمت مراکز شهرها برود. لذا امروز رئیس جمهوری به دوستان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی پیشنهاد کردند اگر ایده و اندیشه هایی برای بهسازی بافت های میانی شهرها دارند دولت استقبال و حمایت می کند. وی ادامه داد: بهسازی بافت های میانی از جنبه ارزش های معنوی، معماری، ارزش های اسلامی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. تمامی حرف هایی که راجع به شهرسازی و معماری اسلامی مطرح می شوند در بیابان و برهوت نیستند بلکه مراکز شهرهای ما هستند که ما همه آنها را رها کرده و به سمت پیرامون رفته ایم. در واقع اگر به صورت عملیاتی بخواهیم به سمت معماری اسلامی و شهرسازی اسلامی برویم باید به سیاست بازگشت به مراکز شهرها بپردازیم و این سیاستی است که باید تعیقب شود. وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اهمیت کلانشهرها گفت: در کلانشهرهای ما زندگی بتدریج بسیار بسیار سخت شد و سخت تر هم می شود. تهران برای زندگی 5 میلیون نفر طراحی شده بود که بعدا به 7 میلیون نفر و هم اکنون به 8.5 رسیده و میزان ساخت و سازهایی که هم اکنون در شهر وجود دارد میزان جمعیت پذیری شهر تهران را به بالای 11.5 میلیون نفر می رساند. قاعدتا رفت و آمد، ترافیک، هوا و همه چیز در این شهر، تبدیل به معضل می شود. اینگونه نیست که تصور کنیم شهر بزرگ می شود بدون آنکه مشکلات هوا، حمل و نقل، ترافیک و زندگی وجود نداشته باشد. معتقدم به میزان بزرگ شدن شهر، مشکلات نیز افزایش پیدا می کنند. انتقاد از حاشیه نشینی های گسترده مشهد آخوندی ادامه داد: سیاست دولت توسعه شهرهای بسیار بزرگ نیست ما به سمتی می رویم که شهرهای میانی را رشد دهیم. شهرهای بزرگ را هرچقدر بیشتر رشد دهیم بیشتر دچار نابسامانی می شویم و گرفتاری های ما بیشتر می شوند. البته این مساله را در اکثر کلانشهرهای ایران داریم. خاطرم هست قرار بود جمیعت شهر مشهد در حد یک میلیون و 900 هزار نفر کنترل شود الان مشهد 3.3 میلیون نفر جمعیتدارد، یعنی 1.4 میلیون نفر بیش از ظرفیتی که باید داشته باشد. متاسفانه بیش از یک میلیون و 200 هزار نفر جمیعت حاشیه نشین دارد که در وضعیت بسیار بسیار نابهنجاری هم هستند. وی افزود: مشهد پایتخت جهان تشیع است و مردم با هزاران امید به مشهد می روند، اما این وضعیت خیلی خوشایند نیست. قاعدتا باید جمعیت مشهد کنترل شود. شما همه دشت مشهد را می شناسید زمانی مرکز میوه ایران بود که در حال حاضر آن دشت از بین رفته است و در حال حاضر بخش عمده ای از آن متلاشی شده است. قرار بود اصفهان جمیعتی حداکثر در یک میلیون و 300 نفر کنترل شود. کویر اصفهان، بیشتر از این ظرفیت پذیری ندارد. الان در حال حاضر جمیعت اصفهان به یک میلیون و 900 هزار نفر رسیده است و جمعیت پذیری بیش از ظرفیت مشکلی است که در اکثر کلانشهرهای ایران شاهدش هستیم. این سیاستگذار حوزه مسکن تاکید کرد: سیاستی که ما تعقیب می کنیم سیاست توسعه شهرهای میانی و جلوگیری از مهاجرت فرستی به شهرهاست. لذا، سیاست هایی که وضع می کنیم عمدتا به نفع شهرهای میانی است تا بتوانند جمیعت را بهتر در خود جای دهند. خوشبختانه شهرهای میانی ما در وضعیت خوبی بسر می برند و وضعیتی که در کلانشهرها وجود دارند را ندارند. خراسان، نیشابور، دامغان، سمنان و هر استانی که بروید جمعیت شهرهای میانی شهرهای خوبی هستندو ظرفیت جذب جمیعت را دارند. بنابراین در سیاست های شهرسازی، سیاست ما عموما به نفع شهرهای میانی است. وزیر راه و شهرسازی در بیان چگونگی دنبال کردن و اجرای سیاست توسعه شهرهای میانی گفت: بحثی که داریم در حوزه اعطای تسهیلات است که ما برای اینکار پیش بینی کرده ایم و همانطور که رئیس جمهور نیز مطرح کردند در بخش مسکن نمی توان شعار داد بلکه در این حوزه، اصلی ترین کاری که باید انجام داد تلفیق سیاست خرد و سیاست کلان است. سیاست خرد همین سیاست پس انداز خانوار است که ما تعقیب، پیش بینی و توصیه می کنیم به همه مردم که پس انداز کنند. سیاست کلان آن است که اگر کسی رقمی را پس انداز کرد بانک بتواند چند برابر آن رقم پس انداز شده را تسهیلات بدهد. آخوندی خاطرنشان کرد: حرف ما این بوده که اگر فردی در تهران 40 میلیون تومان پس انداز کند ظرف مدت یک سال، 80 میلیون تومان تسهیلات دریافت کند که جمع این دو 120 میلیون می شود. کاری که کردیم دو امتیاز را در اسفندماه اضافه کردیم. نخست آنکه اگر زوجین هرکدام پس انداز کنند هر دو به صورت جداگانه تسهیلات دریافت می کنند. یعنی اگر هم مرد و هم زن پس انداز کنند آخر کار به جای 80 میلیون می توانند 160 میلیون تومان تسهیلات دریافت کنند که با رقمی که خود آنها کنار گذاشته اند این مقدار به 240 میلیون می رسد که قدرت خرید نسبتا خوبی است و می توانند زندگی خود را با آن نظم دهند. وی ادامه داد: عمده ترین بحثی که در حوزه مسکن داریم دادن نظم به زندگی خانوار است، اینکه از کجا شروع کند و چه زمانی می تواند به نتیجه برسد. همچنین در بافت های میانی این نه فقط به خانه اولی ها که به همه متقاضیان تعلق می گیرد. این سیاستی است که به نفع بافت فرسوده تمام می شود. بیشتر تمایل داریم به جای بافت فرسوده از بافت میان و یا مرکزی استفاده کنیم. آخوندی تاکید کرد: رقم تسهیلاتی که بانک برای خرید مسکن می دهد اگرچه در تهران چندان قابل توجه نیست اما در شهرهای میانی با توجه به قیمت زمین قابل قبول است و سهم قابل توجهی دارد. این سیاست به نفع شهرهای میانی است و برای شهرهای میانی رقم قابل تاملی است و بیش از 60 تا 70 درصد بهای ملک را بگیرد و قدرت خرید مردم را در شهرهای میانی تقویت کند. شهرهای میانی از سیستم پس انداز استقبال خوبی کرده اند و هر روز چیزی حدود 210 تا 220 نفر ثبت نام می کنند و این میزان نشان می دهد این سیاست دارد جای خود را در جامعه پیدا می کند. وی افزود: مشکلی که ما در حوزه مسکن داریم این است که ما در دهه 70 نیز همین بحث را داشتیم. در آن دهه برسیستم پس انداز و تسهیلات تاکید کردیم که خیلی خوب هم پیش رفت. اوایل دهه 80 تعداد خانوارهایی که پس انداز کردند به بالای 3 میلیون خانوار رسید. بدین معنا این 3 میلیون نفر نظمی در زندگی داشتند و مطمئن بودند که در افق 3 تا 4 ساله می توانند خانه دار شوند. متاسفانه ادامه این راه قطع شد و اعلام شد که نیازی به پس انداز نیست. این نیاز به پس انداز نداشتن حرف سیاسی جذابی است اما حرف عملیات مالی اساسا نیست. آخوندی با اشاره به مشکلاتی که در دهه اخیر رخ داد گفت: حرف سیاسی جذاب زدن موجی است که شروع می شود و این موج حتما غیرقابل تداوم است. ما به سیاست پس انداز به نفع زوج های جوان، بافت های میانی شهر و به نفع شهرهای متوسط برگشته ایم و این سیاستی است که ما در کشور داریم تعقیب می کنیم. اگر بتوانیم سیستم پس انداز را در کشور نهادینه کنیم می توانیم نظم و سر و سامانی به مسکن و نظام شهرسازی بدهیم. لذا در این موضوع اگر دوستان ما در بنیاد مسکن فعال باشند حتما ما استقبال و کمک می کنیم. وزیر راه و شهرسازی ایجاد شهرهای جدید را از دیگر سیاست های توسعه مسکن برشمرد و گفت: شهرهای جدید بحثی است ک از سوی وزارت راه وشهرسازی دنبال می شود. تاکنون شهرهای جدید پاسخی بوده به رشد سریع کلانشهرها مثل تهران، اصفهان، شیراز و... و. اندیشه ای که ما در تکمیل دنبال می کنیم این است که به مکان هایی برویم که بتوان شغل ایجاد کرد. شهرسازی در عسلویه، چابهار، بندرعباس و جاسک و سایر شهرها با هدف ایجاد اشتغال و اسکان می تواند موثر باشد. آخوندی با انتقاد از خالی شدن شهرهای جنوبی از جمعیت گفت: در حال حاضر، میزان تراکم نفر در کیلومتر مربع شده در شهرهای جنوبی 4.8 نفر در هکتار است. یعنی در هر 100 هکتار زمین 4.8 نفر زندگی می کنند. یعنی آن مناطق از کشور بتدریج از سکونت خالی شده است که هم از جهت امنیت ملی دارای اشکال است و هم از جهت عدم استفاده از این همه ثروت طبیعی که خداوند به این ملت داده است. وی با اشاره به اینکه ایده هایی برای ایجاد شهرهای جدید در جنوب کشور در وزارت راه و شهرسازی دنبال می شود گفت: چندین شهر را در جنوب ایران تعریف کرده ایم برای اینکه بتوانیم در آنجا در کنار بحث ایجاد صنعت و ایجاد انواع اشتغال که بخش های مختلف دولتی دارند بتوانیم بخش اسکان را تقویت کنیم. خاطرتان هست وقتی عسلویه ایجاد شد اصلی ترین بحث، بحث تامین اسکان پیرامون آن بود. صنعت ایجاد شد اما به اسکان کم توجهی شد. ما به دنبال آن هستیم تا این نقیصه را برطرف کنیم و در جنوب ایران در ایجاد شهرک سازی فعال شویم. اگر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در این زمینه فعال باشد قطعا دولت استقبال و حمایت می کند. وزیر راه و شهرسازی درباره روش های تامین منابع مالی طرح های مسکن سازی گفت: راجع به انواع روش های تامین مالی، ما در حال حاضر، بحث ایجاد صندوق خاص پروژه های خاص را ایجاد کرده ایم. بدین معنا که اگر یک پروژه ای بخواهد احداث شود بتواند مدل خاص تامین مالی خاص آن پروژه را داشته باشد درست مانند شهرک اکباتان، زمانیکه ایجاد شد دارای صندوق پروژه اکباتان بود و خودش روش تامین مالی داشت. قانون به ما این اجازه را می دهد و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می تواند از این امکان استفاده کند که هم صندوق پروژه ایجاد کند و هم برای شهرک های خاص خود روش تامین مالی مستقل صندوق پس انداز داشته باشد که مورد حمایت ما قرار می گیرد و می توانیم مجوزهای آن را از دولت دریافت کنیم. آخوندی در پایان در باره تامین مسکن محرومان گفت: تلاش ما این است که بتوانیم بحث کمک به حساب 100 امام را بطور جدی تر دنبال کنیم. رقمی که در سال گذشته تامین شد بیشتر از 25 درصد نبود. امسال اگر بتوانیم بودجه بیشتری به حساب 100 تخصیص دهیم با کمک خیرین و بقیه منابع حساب 100 بنیاد سهم بیشتری برای تامین مسکن اقشار کم درآمد خواهد داشت.