وقت تغییرات است, کارد به استخوان رسیده

در هفته ای که گذشت، از هفت خوان رستم گذشتیم تا توانستیم از مسعود خوانساری رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با تمام مشغله کاری اش وقت مصاحبه بگیریم و از او در مورد نظام بانکی و بنگاه داری بانک ها و چگونگی خروج مسکن از رکود سوالاتی بپرسیم. آنچه در ذیل می خوانید گفتگوی اختصاصی خبرنگار پیام ساختمان با رییس اتاق بازرگانی تهران است.پیام ساختمان: امروز بنا به گفته بسیاری از صاحب نظران و از جمله جنابعالی، اولویت اصلی اقتصاد کشور اصلاح نظام بانکی است. چرا فکر می کنید با وجود مشکلات متعددی که داریم، اصلاح نظام بانکی در اولویت است؟مساله ساختار نظام بانکی چند سالی است که از طرف کارشناسان مورد توجه است و همواره هشدار داده می شود که این ساختار نیاز به اصلاح دارد. ضرورت این اصلاح ساختار در چند سال گذشته بسیار بیشتر از پیش حس شده است. بخش خصوصی چندین سال است که از بنگاه داری بانک ها انتقاد می کند. در گذشته به این هشدارها و انتقادها توجه چندانی نشد اما اکنون به واسطه اینکه دولت گوش شنوا پیدا کرده و کاردها به استخوان رسیده است، ضرورت اصلاح نظام بانکی ملموس و محسوس شده است. قانون عملیات بانکداری بدون ربا در سال 1362 در مجلس تصویب شده و از سال 63 در کشور اجرا می شود. مدت زمان زیادی است که این قانون اصلاح نشده است و طی این مدت آیین نامه ها و بخشنامه های بسیار زیادی نیز از سوی بانک مرکزی و سایر نهادهای مسئول مانند شورای پول و اعتبار صادر شده است. این قوانین علاوه بر اینکه با یکدیگر تناقض و تنافر دارند، مفرهایی هم برای عملیات غیرقانونی بانک ها و دور شدن آنها از وظایق ذاتی خود دارد. این قانون باید اصلاح شود. البته اصلاح ساختار بانک ها یک جراحی بسیار پیچیده، زمان بر و هزینه زاست که به سادگی امکان پذیر نیست اما گریزناپذیر است.چرا بانک ها به بحث بنگاه داری ورود کردند و چطور می توان از انحصارطلبی بنگاه داری بانک ها جلوگیری کرد؟اولین عامل قانون است. ورود بانک ها به بنگاه داری نشان می دهد که اولاً قانون آن طور که باید و شاید راه های خروج بانک ها از انجام وظیفه اصلی را مسدود نکرده و مفرهای قانونی اجازه داده است که بانک ها بتوانند راه گریز پیدا کنند. دومین عامل هم نظارت است. یعنی ممکن است قانون به درستی همه جوانب را سنجیده باشد اما فقدان یا ضعف نهاد ناظر باعث شده است که بانک ها و موسسات مالی فراتر از قانون عمل کنند یا در واقع به آن عمل نکنند. سومین عامل هم دولتی بودن بانک هاست که به نوعی آنان را به عرضه کننده منابع دولت تبدیل کرده و طی سال ها اجازه داده است خود را برای انجام هر نوع عملیات اقتصادی محق بدانند. چون هم منابع دولتی را در اختیار داشتند و هم اخذ مجوز برایشان ساده بوده است. همه این عوامل دست به دست هم داد تا مسیر بانک ها از وظیفه اصلی شان یعنی واسطه گری مالی منحرف شود. بانک باید وجوهی را به عنوان سپرده از مردم دریافت کند و در مقابل آن نرخ سود سپرده پرداخت کند. هم چنین از محل منابعی که جمع آوری کرده است تسهیلات با نرخ سود بالاتر در اختیار وام گیرنده قرار دهد. بانک باید از مابه التفاوت نرخ سود سپرده و نرخ سود تسهیلات که باید رقمی منطقی و متعادل باشد، کسب درآمد کنند. متاسفانه بانک ها در سال های اخیر به دلیل برخورداری از یک نوع انحصار چند جانبه در بازار پول، سپرده های مردم را دریافت کردند اما در واگذاری تسهیلات به بنگاه های متقاضی خوب عمل نکردند. بانک ها بجای اینکه منابع خود را به پیمانکاران و تولیدکنندگان بدهند خود وارد فعالیت های اقتصادی شدند که از نظر ماهوی فعالیت بنگاه داری است نه بانک داری.آماری از دارایی های ملکی بانک ها وجود دارد؟این مساله به وضوح در دوره رونق ساخت وساز قابل مشاهده است. بانک ها از محل منابع خود شروع به ساخت شعبه، آپارتمان ها و ساختمان ها و حتی منازل مسکونی لوکس کردند. بانک ها در حال حاضر بالغ بر 20 هزار شعبه دارند که چندهزار شعبه آن جزو املاک مرغوب محسوب می شود. بانک های در دوره رونق با فعالیت در بازار ساخت وساز صاحب املاک و مستغلات زیادی شدند و هر ساله نیز افزایش ارزش این املاک را در ترازنامه های خود ثبت کردند. با ورود بازار مسکن به دوره رکود، بخش عمده ای در دارایی های بانک ها منجمد شد. بانک ها اکنون دارایی های زیادی دارند که قابلیت نقدشوندگی پایینی دارد. در شرایط رکود تقاضا، مشتریانی برای املاک مرغوب بانک ها نیست و یا اگر هست بانک باید با ضرر بالا املاک خود را بفروشد. در عین حال مسایل دیگری چون بدهی به بانک مرکزی و مطالبات معوق بانک ها که اغلب آن به خاطر پرداخت وام های دستوری است هم مشکلات را بیشتر در هم پیچانده است تا هم اکنون اصلاح نظام بانکی را به یک مشکل پیچیده و سخت تبدیل کند. ساختار نظام بانکی با شعار، بخشنامه و آیین نامه اصلاح نمی شود. جراحی سختی نیاز دارد که هزینه زیادی می برد...متن کامل این گفتگو را در شماره 260 نشریه پیام ساختمان بخوانید