اختاپوسی که 94 درصد آب های مفید را می بلعد

در حال حاضر با واقعیتی ملموس و غیر قابل انکار به نام کم آبی و کاهش فاجعه بار منابع آب های زیر زمینی روبرو هستیم و این در حالی است که تا کنون کسی به خاطر اسراف و هدر دادن آب محاکمه نشده است. به گزارش پیام ساختمان، نقی آقالو تحلیلگر مسائل آب ضمن تشریح وضعیت اقلیمی و منابع آبی ایران، راهکارهایی برای مدیریت آب باقیمانده کشور پیشنهاد داد و گفت: اقلیم خشک ایران، در طول تاریخ ایرانیان را واداشته با استفاده از دانش بومی خود، روش هایی برای آبیاری در کشت و زرع، طراحی کنند که مطابق با اقلیم و ویژگی های محیطی همان منطقه باشد. روشهایی که اگر در شرایط امروز به کار گرفته شود، کشاورزان و دست اندرکاران را قادر می سازد، از هدر رفتن منابع آب کشور جلوگیری کنند؛ یعنی روندی که می تواند به نجات کشور از بحران کم آبی و بی آبی منجر شود. وی افزود: متاسفانه، اکنون وقتی از آبیاری سنتی سخن به میان می آید، تمامی ان مجاهدات مستمر و میراث تاریخی گذشتگان ایران را در زمینه های تامین آب شرب و کشاورزی از طریق حفر قنوات و ایجاد کانال های آبرسانی و آبیاری و... به فراموشی می سپارد تا جایی که اشاره به موضوع یا مقوله آبیاری سنتی با اسراف مترادف و اتلاف و نابودی و هدر دادن آب منابع سطحی و زیرزمینی شده است. آقالو تصریح کرد: در حال حاضر با فرا رسیدن فصل بهار و تابستان نگرانی کشاورزان و باغداران مثل همیشه افزایش می یابد درحالیکه قبلا نگرانی اصلی بر سر چگونگی آبیاری مزارع بود ولی اکنون بی آبی یا کمبود آب هم به آن اضافه شده است. وی ادامه داد: در گذشته کشاورزان از قنات، چاه و یا کانال های طبیعی و سنتی آب، اقدام به آبیاری مزارع خود می کردند و اساسا مبحثی به نام صرفه جویی یا مسئله ای به نام هدر رفتن و همینطور استفاده بهینه از آب و روش های بهینه آبیاری در میان نبود زیرا جمعیت کم بود و هر کس براساس امکانات و منافع خود کار می کرد، اما اکنون با افزایش جمعیت و کاهش رفته رفته آب در سطح و زیر زمین، کشاورزان قدرت مانور خود را از دست داده و موارد و مسائل و محدودیت های متعدد را باید درنظر بگیرند. این تحلیلگر مسائل آب یادآور شد: در هر صورت هدف اصلی از آبیاری این است که آب لازم به گیاه و یا درخت برسد و این البته موضوعی منطقی و درست است اما طوری باید آب را مصرف کرد که کمترین اتلاف را داشته باشد و رسیدن به این هدف، مستلزم برنامه ریزی و سرمایه گذاری حساب شده است. وی با بیان اینکه میزان تبخیر و اتلاف آب در شبکه ها آنقدر زیاد است که ضرورت یک برنامه ساماندهی شبکه های شهری و روستایی آب بیش از پیش مطرح است، خاطرنشان کرد: براساس نظرات موثق کار شناسی، میزان آب تلف شده در کانال های و لوله های انتقال، بیش از ده درصد آب مصرفی است و این رقم در مقیاس کل کشور، بیش از میزان آب مصرفی در بخش صنایع و آب شرب تمامی شهر ها و آبادی های کشور است. آقالو با بیان اینکه هدر رفتن و اتلاف منابع آب در شبکه های آبیاری و انتقال آب به علت استفاده از این شبکه ها نیست، بیان داشت: برای آبیاری مزارع و باغات، وجود ای شبکه ها، ضروری و بدیهی است. در واقع کار اتصال سر چاه، سر قنات و دریاچه و رودخانه های روان تا مزارع و باغات، توسط همین کانال ها می سر می شود و هدر رفتن آب در طول مسیر کانال می تواند معلول طول کانال زیاد، شکستن و یا شکاف آن، هدررفت آب به وسیله علف های هرز به دلیل خاکی بودن کانال، آبیاری و باز کردن کانال یا پمپاژ آب از چاه به کانال در ساعاتی انجام می شود که میزان تبخیر زیاد تر است، باشد. وی ادامه داد: همچنین پمپ های آب بیش از زمان مقرر روشن اند و بدین ترتیب، به موقع خاموش نمی شوند و آب اضافی وارد زمین ها و جاده های خاکی می شود که گاهی بر اثر گل آلود شدن آن ها، عبور و مرور حتی برای کشاورزان هم مشکل آفرین است ضمن اینکه مجهز نبودن مزارع به منابع زمینی (حوض یا استخر) نیز موجب هدر رفتن حجم مهمی از آب می شود. این کار شناس حوزه آب اظهار داشت: اکنون مشکل کشاورزی ایران، وجود بی شمار چاه های غیرمجاز نیست. زیرا بین چاه مجاز و غیرمجاز تفاوتی وجود ندارد بلکه آنچه اهمیت دارد مجوزهایی است که برای حفر چاه داده می شود. به طوری که امروز حتی شهری همچون نهاوند در همدان نیز که روزی شهر سراب های خروشان نامیده می شد، اکنون دچار کم آبی شده است. وی گفت: در حال حاضر با واقعیتی ملموس و غیرقابل انکار به نام کم آبی و کاهش فاجعه بار منابع آب های زیرزمینی روبرو هستیم و این در حالی است که تا کنون کسی به خاطر اسراف و هدر دادن آب محاکمه نشده است. آقالو در ادامه درباره رهکارهای مدیریت میزان آب باقیمانده تصریح کرد: به گفته کار شناسان مدیریت بهینه آب یعنی، برداشت از منابع آبی کشور براساس ظرفیت و توان هر منطقه از طریق آمایش سرزمین صورت می گیرد که ما از آن بی بهره ایم. وی افزود: مدیریت بهینه آب به ذخیره سازی و حفاظت از منابع و مصرف درست و حساب شده آن برمی گردد درحالیکه ما فقط 10 درصد از آب های سطحی کشور را مدیریت می کنیم و بقیه تقریبا، بطور طبیعی و بدون برنامه مصرف می شود. این تحلیلگر مسائل آب گفت: مدیریت بهینه آب به روش های مناسب برای ذخیره آب در زمان ترسالی و استفاده از آن در مواقع خشکسالی، جداسازی آب شرب از غیرشرب، استفاده مجدد از پساب، سیستم پایش خشکسالی، نیاز دارد که فعلا در ایران استفاده نمی شود. وی در ادامه اظهار داشت: به گفته کار شناسان، فقط یک درصد از خاک کشور 164 میلیون هکتاری، بیش از 1000 میلی متر باران می بیند و بقیه زمین ها، کمتر از 500 میلی متر و در دشت ها و کویر ها، این رقم به کمتر از 100 میلی متر می رسد. درست به همین دلیل باید از بهترین روش های آبیاری و مصرف آب استفاده کرد. آقالو یادآور شد: ما برنامه ای مدون نداریم که علت اصلی کم آبی در ایران را که به گفته برخی تغییر اقلیم باشد، تحلیل و بررسی کنیم ضمن اینکه فرهنگ سازی هم نشده است و از سوی دیگر هیچکدام از وزارتخانه های مسئول در ایران، مبنای علمی روشنی برای آمار خود در زمینه های آب و... ندارند. در همه ایام تر سالی و خشکسالی، متولی آب کشور از رقم 91 درصدی مصرف آب در کشاورزی خبر می دهد و این در حالیست که، رقم مربوط به این دو شرایط ناهمسان، متفاوت و متضاد، لاجرم باید متفاوت باشد.