چرا بعضی زنان بازار کار را ترک می کنند؟

در حالی که کارشناسان به انگیزه بالای زنان برای ورود به بازار کار و رغبت به کسب استقلال مالی تاکید دارند، اما آمارها می گویند بخشی از زنان از جمله زنان شاغل به دلایل متعددی از قبیل نبود فرصتهای برابر با مردان، تبعیض در محیط کار، دستمزد کم و نگاه سنتی و محدود به کار زنان، بازار کار را در سالهای اخیر ترک کرده اند و سهم آنها در مشارکت اقتصادی و اجتماعی کاهش یافته است. به گزارش پیام ساختمان، بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از وضعیت اشتغال و بیکاری زنان، در برابر افزایش 11.1 درصدی شاغلان مرد در سال 1394 نسبت به سال 1384، تعداد شاغلان زن با کاهش 12.6 درصد مواجه بوده است به نحوی که در سال 1384 نزدیک به 4 میلیون نفر از شاغلان، زن بودند اما این تعداد در سال 1394 به حدود 3 میلیون و چهارصد هزار نفر رسیده و بیانگر آن است که به طور تقریبی حدود 500 هزار نفر از زنان شاغل طی این دوره زمانی کاسته شده است. در واقع به طور متوسط سالانه نزدیک به 50 هزار زن شاغل از بازار کار خارج شده اند. با بررسی آمارهای رسمی طی این دوره زمانی، خروج زنان از برخی بخش های اقتصادی و روی آوردن یا جایگزین شدن در بخش های دیگر از جمله مسایل قابل توجه است. در سال 1384 حدود 38 درصد زنان در بخش خدمات، 33.6 درصد در بخش کشاورزی و 28.3 درصد در بخش صنعت مشغول کار بوده اند اما از سال 84 تا 94 تغییرات قابل ملاحظه ای در حوزه های شغلی زنان به وقوع پیوسته است، به طوری که بخشهای کشاورزی و صنعت به تدریج سهم کمتری از اشتغال زنان را به خود اختصاص دادند و در مقابل، سهم بیشتری از زنان در بخش خدمات مشغول به کار شده اند. تا آنجا که سهم زنان در سال 1394 در بخش خدمات به 53.4 درصد، صنعت 23.8 درصد و کشاورزی 22.8 درصد رسیده است. به بیان دیگر، تعداد شاغلان زن در سال 1394 نسبت به سال 1384 در دو بخش کشاورزی و صنعت به ترتیب 10.8 درصد و 4.5 درصد کاهش و در بخش خدمات با 15.4 درصد افزایش روبه رو بوده است. در بحث کاهش آمار شاغلان زن طی 10 سال گذشته دو مساله مطرح است؛ اولین مساله خروج تدریجی بخشی از زنان از بازار کار و دوم کاهش سهم زنان در بخشهای صنعت و کشاورزی و تمرکز در بخش خدمات بوده است. علیرغم آنکه زنان بیش از 50 درصد نیروی کار کشور را تشکیل می دهند آمارهای رسمی بیانگر آن است که طی سالهای اخیر تعداد شاغلان زن در ایران با کاهش نسبی مواجه بوده و روند نزولی داشته است. کارشناسان بازار کار می گویند بر خلاف میل و انگیزه بالایی که زنان برای ورود به بازار کار و کسب استقلال مالی دارند بخشی از زنان شاغل به دلایل متعددی ناچار به ترک بازار کار می شوند. آنها وجود نگاه های سنتی و محدود نسبت به اشتغال زنان، عدم تناسب نیاز بازار کار با مهارتهای زنان، نبود فرصتهای برابر، تبعیض در محیط کار، دستمزد کم و فقدان امنیت شغلی را از جمله این دلایل عنوان می کنند. در یک دهه اخیر با باز شدن فضای فرهنگی و دانشگاهی، سطح تحصیلات در جامعه زنان افزون تر شده و توقعات و انتظارات زنان برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی بالاتر رفته اما بخشی از زنان نتوانسته اند سهم خود را از بازار کار بگیرند، به نظر می رسد که تغییر نوع نگاه به زنان و وجود نگاه محدود نسبت به مقوله اشتغال و فعالیت زنان از جمله موانع اصلی مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی باشد. برخی از صاحبنظران نیز عدم تعادل میان نرخ اشتغال زنان و مردان را در کاهش مشارکت زنان موثر دانسته و تاکید دارند که اگر نرخ مشارکت زنان در جامعه بالا برود نرخ بیکاری زنان و بسیاری از آسیب های اجتماعی کاهش می یابد. مشاور امور زنان و خانواده وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره می گوید: محدود کردن نقش زنان و انکار توانایی های آنها باوری غلط و اشتباه است و زنان با انجام فعالیتهای کارآفرینانه می توانند این نوع نگرش ها و باورها را اصلاح کنند. وحیده نگین گسترش نگاه جنسیتی و فرهنگ مردسالارانه را مانع ورود زنان به عرصه های اجتماعی و اقتصادی می داند و می افزاید: اگر نقش زنان و توانمندی های آنها را محدود کنیم در واقع توان مدیریتی و مسئولیت پذیری آنها را زیر سوال برده ایم. به اعتقاد وی وقتی زنان توانایی های کاملا مشابه و به اندازه مردان دارند نباید آنها را تفکیک و برایشان محدودیت ایجاد کرد چون این مساله به بازار کار لطمه می زند. مشاور وزیر کار در امور زنان به پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان هم اشاره کرده و می گوید: در حال حاضر حدود 87 درصد زنان، غیرفعال اقتصادی هستند و نیمی از فعالان اقتصادی زن نیز در بخش خدمات فعالیت دارند. نتایج مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تحولات اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی نیز نشان می دهد که تعداد شاغلان زن دارای تحصیلات عالی از حدود 860 هزار نفر در سال 1384 به حدود یک میلیون و 500 هزار نفر در سال 1394 رسیده و افزایش 67.5 درصدی داشته است. در سال 1384 بیشترین سهم زنان شاغل دارای تحصیلات عالی به ترتیب در گروه های عمده شغلی متخصصان، کارمندان امور اداری و دفتری، تکنسین ها، دستیاران و قانونگذاران، مقامات عالیرتبه و مدیران بوده است. بر این اساس علیرغم کاهش تعداد شاغلان زن طی این دوره، تعداد شاغلان زن دارای تحصیلات عالی با افزایش مواجه بوده و می تواند نشانگر این باشد که شاغلان زن دارای تحصیلات عالی به نسبت سایر زنان بیشتر وارد بازار کار شده اند و یا این امر ناشی از تغییر و ارتقای سطح تحصیلات زنان در حین اشتغال آنان است که به تبع آن ارتقای سطح شغلی را به دنبال داشته است. مشاور امور زنان و خانواده وزیر کار بر این باور است که بالا رفتن میزان تحصیلات در زنان موجب یافتن کار بهتر برای آنها می شود. او مدرک و میزان تحصیلات را در ورود زنان به بازار کار موثر دانسته و می گوید: مطالعات نشان می دهد که داشتن تحصیلات عالیه زمینه کار بهتر را برای زنان فراهم کرده و موجب تسهیل ورود آنها به بازار کسب و کار شده است. به گفته مشاور وزیر کار در تمام گروه های شغلی نسبت زنان به مردان کمتر است اما در گروه متخصصان نسبت زنان به مردان به طور قابل ملاحظه ای بالاتر است که نشان می دهد زنان با افزایش تحصیلات، در بازار کار فعالیت بهتری داشته اند. به گزارش ایسنا، هم اکنون بسیاری از زنان به دلایل متعددی مانند فارغ التحصیلی، داشتن استقلال مالی، داشتن مهارت و یا سرپرست خانوار بودن متقاضی کار هستند و به اندازه مردان ظرفیت و توانایی کار دارند بنابر این نباید دایره اشتغال آنها را محدود کرد تا قدرت رقابت با مردان را از دست بدهند. کارشناسان معتقدند در دنیای امروز منعی برای اشتغال زنان در هر شغل و حرفه ای وجود ندارد و باید از نگاه جنسیتی به مقوله اشتغال زنان پرهیز کرد چرا که تفکیک جنسیتی در مشاغل به منزله محدودیت است و موجب می شود تا بازار کار با خروج زنان به تدریج آسیب دیده و زنان نیز با کاهش قدرت رقابت و عدم استفاده از ظرفیتهای آنها لطمه ببینند و از گردونه بازار کار کنار بروند.