اولویت های رشته معماری منظر

دکتر حسن تقوایی، مدیرگروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با پیام ساختمان مطرح کرد: اولویت های معماری منظر گروه معماری و دکوراسیون:رشته معماری منظر دانشی نو است که حدود 150 سال از عمر آن می گذرد. این دانش به محیط اطراف ساختمان و محیط بیرونی آن می پردازد و می تواند نقش زیادی در به وجود آوردن زیبایی هنری و بصری محیط و به تبع آن، آرامش روانی انسان داشته باشد. حدود 12 سال پیش رشته معماری منظر در مقطع کارشناسی ارشد اولین بار در دانشگاه شهید بهشتی تهران تاسیس شد و پس از آن نیز در سایر دانشگاه ها ی تهران تربیت مدرس و بین المللی امام خمینی قزوین شکل گرفت. در رابطه با تعریف معماری منظر و جایگاه آن در ایران با دکتر سید حسن تقوایی، مدیر گروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی گفتگویی انجام داده ایم که می خوانید: لازم به ذکر است دکتر تقوایی تا به حال جوایز متعددی را به خاطر مقالات و سخنرانی هایش از انجمن های بین المللی و داخلی معماری از جمله انجمن معماران منظر آمریکا دریافت کرده است. تعریف شما از معماری چیست؟ با توجه به تعاریف و شرح فعالیت های شناخته شده این رشته در جهان اهداف و زمینه فعالیت های کنونی معماری منظر بیشتر در قالب سه حوزه طراحی منظر، برنامه ریزی منظر با تاکید بر ارزیابی محیطی و بوم شناسی و همچنین مدیریت منظر و آمایش زمین با تمرکز بر منابع طبیعی و مناظر بکر تعریف و تبیین شده اند. این حوزه ها به ویژه با تکیه بر رویکردهای آموزشی و پژوهشی معماری منظر در دانشکده های معتبر جهان از جمله ایران و چارچوب های علمی اجرای پروژه های موجود، نقش مهمی در معرفی ویژگی های منظر نظام معماری منظر و توسعه مبانی نظری این رشته داشته اند. بر این اساس و به نظر من، دانش و هنر معماری منظر زمینه ساز تحقق بخشی به کیفیت های مورد نیاز انسان، محیط طبیعی و فعالیت های فردی و جمعی در فضاهای بیرونی و سبز مصنوعی است. این رشته در مقیاس های گوناگون با هنرمندی همایش طبیعی از جذابیت های طبیعی، فرایندهای محیطی، واقعیت های حیاتی و زیبایی های مربوط به هم نشینی عناصر طبیعی و مصنوع را برای مردم و در بستر زندگی و معیشت ممکن می سازد. ضرورت ایجاد این رشته چیست؟ در دنیا فعالیت هایی که در زمینه توسعه فضای باز و بسته وجود دارد و به اوقات فراغت مرتبط باشد وجود داشت. در ایران در این زمینه به عنوان تخصصی در حوزه باغبانی، طراحی محیطی و طراحی شهری کمبودهایی وجود داشت. البته در برنامه ریزی شهری و فضای شهری به این رشته توجه می شد ولی چون به فاکتورهای مربوط به محیط و اکولوژی نمی پرداخت، طبیعی است که نمی توانست جوابگو باشد. این رشته به دلیل اینکه به مسائل محیطی و طبیعی بسیار وابسته است و بسیاری از تخصص ها از جمله بوم شناسی و سیویل، زمین شناسی، خاک شناسی و روانشناسی محیط در آن دخالت دارند، در نتیجه لازم بود که دانش تخصصی در این زمینه شکل بگیرد. جایگاه معماری منظر را در ایران چطور ارزیابی می کنید؟ به نظر من کم کم دارد جایگاه خودش را نشان می دهد وتلاش هم این است که به محیط و پرداخت فضاهای باز و بسته، در درون شهرها با مقیاس های متفاوت توجه کند. ما یک دوره گذار را در این زمینه طی کرده ایم. یعنی دوره ای که نیاز بود این دانش معرفی و متخصص تربیت شود. خوشبختانه دانشگاه شهید بهشتی برای اولین بار این رشته را در ایران مطرح کرد و به تصویب رساند و در حال حاضر 12 سال است که این رشته ادامه پیدا کرده و فارغ التحصیلان زیادی به جامعه حرفه ای کار معرفی شده اند. تلاش های زیادی صورت گرفته که انجمن صنفی معماران منظر در همین زمینه شکل بگیرد. آیا فارغ التحصیلان این رشته تا به حال توانسته اند بر منظر شهر تأثیرگذار باشند؟ من فکر می کنم تأثیر داشته اند چرا که با توجه به توسعه طراحی شهری بیش از گذشته به منظر شهر و توسعه شهر توجه می شود. نگاهی که به توسعه شهری می شود اگرچه در بعضی مواقع با کیفیت نیست اما متفاوت از گذشته و بر اساس اصول و تخصص شکل می گیرد که این حاصل کارهای پژوهشی و دانشگاهی است و ما اثرش را می بینیم چه در زمینه مبلمان شهری، توسعه فضاهای سبز و چه در زمینه المان های شهر که به منظر شهر شکل می دهد تفاوت هایی را می توانیم حس کنیم. چند دانشکده معماری در کشور به تدریس رشته معماری منظر می پردازند؟ دانشگاه شهید بهشتی اولین بار معماری منظر را تأسیس و شکل داد و بعد از آن دانشگاه تهران، این رشته را تاسیس کرد. دانشگاه تربیت مدرس و بین المللی امام خمینی قزوین نیز این رشته را تاسیس کرده است. در حال حاضر امکان تحصیل تا چه مقطعی از معماری منظر وجود دارد؟ در حال حاضر ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع کارشناسی ارشد وجود دارد، اما در سطح لیسانس و دکترا نیز نیاز است که این رشته وجود داشته باشد و به تربیت نیروی متخصص و پژوهشگر بپردازیم. با توجه به اینکه مدیر گروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی هستید چه اولویت ها و برنامه هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته اید؟ طبیعتاً رویکرد ما کیفی است و در عین حال در دانشکده، به صورت موضوعی کار می کنیم. به دلیل علاقه ای که به مسائل بومی و اکولوژیکی به خصوص اقلیم گرم و خشک دارم، یکی از مهم ترین رویکردهایی که در دانشگاه شهید بهشتی وجود دارد، توسعه به سمتی است که دانشجویان بیش از پیش قابلیت های طبیعی و بومی کشور خود را بشناسند . اولویت دیگر این است که به سمت موضوعات تخصصی می رویم و سومین اولویت تکمیل مقاطع تحصیلی از جمله برنامه ریزی منظر و محیطی است که بتوانیم آن را در قالب دروس دانشگاهی شکل بدهیم. بومی شناسی به صورت میدانی صورت می گیرد؟ به طور طبیعی در آموزش رشته های معماری لازم است که فعالیت های میدانی داشته باشیم.سه آتلیه در هر دوره دو ساله وجود دارد. در قالب کارگاه ها بازدید میدانی نیز برای دانشجویان گذاشته شده است. آینده معماری منظر در ایران را چگونه می بینید؟ رویکردها و فعالیت های حال حاضر منظر بیش از گذشته نیاز به فاصله گیری از کمیت گرایی با هدف های خرد، برنامه ریزی ها غیر مرتبط وجزئی نگرو بیش از همه توجه کافی به کیفیت های محیطی و میانی پایدار دارد.من آینده آن را روشن می بینم زیرا این رشته در کشور رشته ای نوین می شود و می تواند بسیاری از قابلیت ها و تخصص ها را مستند سازی کند و به عنوان یک تخصص در کنار بقیه تخصص ها نقش فعالی داشته و در حوزه گردشگری نیز می تواند نقش با اهمیتی داشته باشد، چون به پرداخت فضاهای تفرجگاهی و تفریحی می پردازد. بنابراین معتقدم؛ این رشته می تواند توسعه پیدا کند. قبل از طراحی یک ساختمان توسط معمار آیا باید نظر مهندس معمار منظر نیز پرسیده شود؟ در خیلی از جوامع پیشرفته وقتی فعالیت ساخت شروع می شودیکی از کسانی که جزو سیستم طراحی قرار می گیرد، معمار منظر است چون در آنجا موقعیت سایت، آنالیز سایت و تأثیرات بیرونی سایت به درون و برعکس ،جلوه های بصری و چشم اندازها و دیدهای مطلوب را می تواند تجزیه و تحلیل کند.در مقیاس های بزرگ استفاده از معماران منظر حتمی است.