انتشار صکوک ایرانی در بازارهای بین المللی

در این نشست که با حضور اعضای انجمن و همراهی آبرادات کمال پور، نماینده شرکت آشورست لندن(ASHURST) که در حال همکاری با تامین سرمایه آرمان برای انتشار اوراق صکوک بین المللی است، برگزار شد، انواع اوراق صکوک در بازارهای بین المللی تشریح شد. به گفته این کارشناس بازارهای بین المللی، بازار صکوک تا قبل از سال 2000 میلادی بیشتر در مالزی رواج داشت اما از آن سال به بعد وارد سایر بازارهای بین المللی شد.چگونگی انتشارکمال پور که از طریق تلفن کنفرانس در این نشست حضور داشت در توضیح صکوک اجاره به عنوان یکی از ابزارهای تامین مالی گفت: تنها مشکل این اوراق این است که ناشر باید دارایی داشته باشدکه هواپیما و کشتی بهترین دارایی ها برای این اوراق هستند. وی با اشاره به مالزی به عنوان بزرگترین بازار صکوک مرابحه افزود: این اوراق مزایای بیشتری نسبت به اجاره دارد. از مهم ترین مزیت های این اوراق این است که ناشر نیازی به دارایی ندارد. اما بعضی از کشورها مرابحه را براساس شرع اسلام نمی دانند و معتقدند وقتی سرمایه گذاری از طریق این اوراق انجام شود نهاد واسط، دارایی ندارد تا در بازار ثانویه خرید و فروش شود و این اوراق شامل ربا می شود. نماینده شرکت آشورست لندن با اشاره به نوعی قرارداد وکالت یا مضاربه گفت: در این قرارداد وام قرض الحسنه به نهاد واسطی پرداخت می شود که اوراق را منتشر کند، اما دارایی در زمان بازخرید هم وجه قرض الحسنه و هم سود اوراق را پرداخت می کند. کمال پور درباره «صکوک مستر» به عنوان مدلی جدید گفت: استفاده از این صکوک هنوز در بازارها رایج نشده است. در این صکوک بانک نهاد واسط دارد، نیازی نیست برای هر اوراق (سی پی وی) جدا تشکیل شود و بر اساس نیازهای مختلف برای تامین مالی و قراردادهای مختلف نهاد واسط وجود داشته باشد بلکه یک بانک خارجی این کار را انجام می دهد.رتبه بندی؛ گام نخستدر ادامه نشست تخصصی انجمن مالی اسلامی، محمودرضا خواجه نصیر مدیرعامل تامین سرمایه آرمان، با اشاره به اینکه تامین سرمایه آرمان از یک سال پیش با مشارکت شرکتی انگلیسی شروع به طراحی صکوک بین المللی کرده است گفت: این بازار قواعدی دارد که بازیگرانش، قواعد را شناخته اند و ما نمی توانیم بدون شناخت این قوانین وارد بازار بین الملل شویم. قیمت گذاری اوراق در دنیا براساس ریسک ناشر انجام می شود. وی درباره انتشار اوراق ایرانی در بازارهای جهانی افزود: لندن در این حوزه تجربه های زیادی دارد. اگر چه ایران هم از نظر زمان و هم حجم اوراق، پیشگام اوراق مالی اسلامی است اما چون در حوزه بین الملل تا امروز نتوانسته اوراق اسلامی منتشر کند در آمار بازارهای بین الملل جایگاهی ندارد. خواجه نصیر ادامه داد: قیمت گذاری اوراق بدهی در دنیا بر اساس ریسک ناشر است به این ترتیب که یک نظام رتبه بندی و مرجع مستقل در زمینه ریسک ناشر، نکول و ریسک های مشابه اظهارنظر می کند تا پیرو آن اظهارنظر و بررسی ها چنین اوراقی در بازارهای بین المللی منتشر شود. برای عرضه اوراق در سطح بین الملل ابتدا باید اوراق رتبه بندی شده باشند، به این دلیل که اوراق بدهی بازاری گسترده و بین المللی است. وی تاکید کرد: نبود موسسه رتبه بندی، شرایط را برای انتشار این اوراق در عرصه بین الملل سخت می کند، زیرا بازار اوراق بدهی، توسعه یافته و گسترده است. سرمایه های این اوراق از سراسر دنیا تشکیل شده و یک موسسه رتبه بندی معتبر در منطقه، رتبه بندی اوراق را انجام می دهد تا بتوان اوراق را قیمت گذاری کرد. مدیرعامل تامین سرمایه آرمان گفت: بحث مربوط به اطلاعات به عنوان پشتوانه اوراق بسیار مهم است. اوراق باید شفاف و معتبر باشند. در عرصه بین الملل نیز مسائلی مانند پولشویی مطرح است که باید شفاف سازی های لازم در این زمینه انجام شود. این کارشناس بازار سرمایه درباره چشم انداز انتشار اوراق در حوزه بین المللی گفت: انتشار اوراق در سطح بین المللی کار سختی است؛ کافی است شرکت ها برای رتبه بندی قراردادی با یک نهاد بین المللی ببندند، لازم نیست که نهاد رتبه بندی در داخل کشور داشته باشیم. خواجه نصیر افزود: در دنیا 5 شرکت رتبه بندی هستند که شعبه های آنها در کشورهای دیگر است و نیازی نیست در ایران شرکتی برای رتبه بندی ایجاد کنیم، اما چون تاکنون به دلیل تحریم ها و کاهش مبادله های تجاری نیازی حس نمی شده بنابراین شرکت ها هم رتبه بندی نشده اند. وی درباره مدل مرابحه به عنوان یکی از الگوهای تامین مالی برای کالاهای استاندارد به ویژه در حوزه کالاهای معدنی گفت: همه تولیدکنندگان به ویژه آن دسته از تولیدکنندگانی که کالاهای استاندارد مثل مس، آلومینیوم و روی تولید می کنند درحوزه بین المللی می توانند با مدل مرابحه و با استفاده از پشتوانه کالا، تامین مالی کنند. وی تصریح کرد: درحال حاضر این شرکت ها از طریق اوراق سلف در بورس کالا هم می توانند تامین مالی کنند، اما هنوز کسی مدل  جدیدی ارائه نکرده است.پایه این اوراق، اطلاعات استپایه این اوراق، اطلاعات است و اگر اطلاعات دقیق، شفاف و قابل اتکا نباشد نمی توان آن را توصیف کرد. خواجه نصیر با اشاره به اینکه ارتباط ایران با بازارهای بین الملل سال ها قطع بوده، گفت: در حال حاضر گام نخست معرفی ایران به بازارهای بین المللی است، اینکه شرایط را نشان دهیم و سرانجام بتوانیم محصول را به بازارهای بین المللی معرفی کنیم، در گام بعدی پذیرش محصول و انتشار آن در بازارهای بین المللی است که باید اجرایی شود. وی با تاکید بر اینکه اگر محصول منتشر شده رتبه نداشته باشد شانس موفقیت کم می شود، افزود: علاوه بر این مباحث، با انتشار اوراق باید سودهای دوره ای پرداخت شده و سود منتقل شود، متاسفانه همه اینها با مشکلاتی روبه رو است، چراکه در ساختار اقتصاد فعلی ما نقل و انتقال مالی سخت است، در گام بعدی نیز هزینه های نقل و انتقال است که بسیار بالاست. خواجه نصیر در مقایسه انتشار اوراق استاندارد در بازار بین المللی از سوی یک ناشر ایرانی با ناشر خارجی ادامه داد: در حوزه انتشار اوراقی استاندارد در بازار بین المللی مسیری سخت و پرهزینه پیش رو است. یک ناشر ایرانی اگر بخواهد صکوک بین المللی طراحی و منتشر کند خلاف یک ناشر غیرایرانی که فقط باید فکر کند از طریق کدام آپشن ها تامین مالی انجام دهد، یک ایرانی ابتدا باید زیرساخت ها و شرایط را آماده و سپس اوراق را منتشر کند.راهکار موثر برای نرخ تامین مالی مدیرعامل تامین سرمایه آرمان با تشریح اهمیت راهبردی انتشار این اوراق گفت: شکسته شدن فضای ناشی از سال ها تحریم و نشان دادن قابلیت عملی حضور ایران در بازارهای بین المللی، ایجاد ساختارهای نوین تامین مالی با هدف حفظ و افزایش سرمایه ایرانی، کاهش ریسک سیستماتیک کشور و کاهش تنگناهای اعتباری و هزینه های آن، ارتقای دانش مالی و اقتصادی با هدف تشویق با شرایط بازارهای بین المللی از مهم ترین موارد راهبردی انتشار این اوراق است. وی درباره کاهش هزینه تامین مالی با انتشار صکوک بین المللی افزود: انتشار این اوراق راهکار موثر و بلندمدت برای کاهش نرخ تامین مالی در کشور است. خواجه نصیر ادامه داد: انتشار اوراق صکوک بین المللی باعث استفاده بهینه از منابع کشور در جهت تامین مالی بلندمدت پروژه ها می شود. ارائه راهکارهای مربوط به پوشش ریسک سیستماتیک کشور که عامل اصلی بلندمدت در بالابودن هزینه تامین مالی است نیز از دیگر مزیت های این اوراق است. وی با تاکید بر اینکه انتشار این اوراق مزیت بازار سرمایه به بازار پول را نشان می دهد، گفت: وقتی اوراقی در بازار بین المللی مورد معامله اولیه یا ثانویه قرار می گیرد چون این اوراق در نهادهای تسویه بین المللی تسویه می شوند، بنابراین در شرایط عادی نسبت به انتقال حساب انفرادی شرایط بهتری دارند. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، وجود چنین ساختاری می تواند امکان تامین مالی کمتر مسدودشونده را ایجاد کند و تحریم کردن کشورهایی که به بازار سرمایه بین الملل متصل هستند سخت تر از کشورهایی است که به این بازارها متصل نیستند.