نقدی بر طراحی صحنه مناظره کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری 96

  اگرچه مناظره های تلویزیونی در همه جای دنیا بیشتر یک سرگرمی محسوب می شود، باهدف آشنایی و به هیجان آوردن، اما تأثیرات آن زمان آن قدر عمیق و بهت آور بود که بعد از مناظره جان اف کندی و ریچارد نیکسون، تا 16 سال، کاندیداهای انتخابات امریکا از وارد شدن به مناظره های تلویزیونی پرهیز کردند و ترجیح دادند آن را از طریق رادیو برگزار کنند! طراحی صحنه مناظره های تلویزیونی در هر مناظره تلویزیونی طراحی صحنه بسیار مهم است. چیزی که به اسم Set Design شناخته می شود. اثر طراح درباره توانایی اش حرف می زند. در اکثر کارهای صداوسیما ظرافت، رعایت اصول روان شناسی، و بدعت و خلاقیت کمتر دیده می شود. مشکل در بخش نورپردازی نیز وجود دارد. وقتی بخواهیم یک دکوراسیون تلویزیونی را تحلیل کنیم به چهارعنصر باید توجه کرد. Flat، دیواری که پشت صحنه مناظره است، Floor plan pattern سطحی که همه چیز روی آن قرارگرفته است با همه جزئیاتش و Set، همان جزئیات و تصویرها و دکورهایی که روی دیوار پشت صحنه مناظره قرار می گیرد، و درنهایت Stage props، همه اشیائی داخل فضا، از میز جلوی مناظره کننده ها، تا هر شی ء طراحی شده دیگر است. اولین مشکل Set Design ها در صداوسیما این است که طراحان آن کمتر دید تلویزیونی دارند، بیشتر دید محلی دارند. در اصل طراح کم تجربه همه چیز را از دریچه چشم خودش دیزاین می کند. مثلاً با محدودیت های دوربین های تلویزیونی در انتقال نور و رنگ آشنا نیست، یا به این توجه نمی کند فاصله مخاطب با تلویزیون هایشان در خانه، چقدر می تواند دکوراسیون تلویزیونی را متفاوت تر نشان بدهد. در اصل به این فکر نمی کند که یک طراحی که ممکن است در خودِ محل زیبا و شیک به نظر برسد، از داخل قاب تلویزیون می تواند یک طرح شلوغ و چشم آزار شود یا موجب پیام رسانی اشتباه شود. در دکوراسیون تلویزیونی برنامه مناظره 96، ما با سه اتمسفر طراحی کاملاً بی ربط در پشت مجری برنامه، در پشت کاندیداها و همین طور در پشت پودیوم (جایی که کاندیداها برای سخنرانی می روند) روبرو هستیم. طراح اگرچه سعی کرده تا جای ممکن رنگ ها یک هارمونی داشته باشند، اما گویا به مسئله هماهنگی المان های طراحی در Stage props این سه بخش بی توجه بوده. این مشکل در تصاویر لانگ شات خودش را بیشتر نشان می دهد. شما مجری را در یک محیط یا تِم مدرن می بینید، کاندیداها را در یک محیط با تِم سنتی و جایگاه پودیوم را در یک تم پست مدرن.هر Set Design، وقتی از خیلی عقب به آن نگاه کنیم یک Set dressing دارد. یعنی پوششِ رنگ آمیزی و جزئیات طراحی که وقتی همه آن ها را در کنار هم قرار می دهیم قرار است یک پیام را به مخاطب انتقال دهد. به عنوان نمونه اگر شما به Set Design های مناظره های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نگاه کنید Set dressing آن نشان دهنده رنگ های قرمز و آبی است که عناصر اصلی پرچم آمریکا است. به شکل سنتی این دورنگ، دورنگ کاملاً سیاسی در دکوراسیون 30 سال اخیر مناظره های آمریکا بوده است. شما اگر دقت کنید رئیس جمهورهای امریکا در 90 درصد موارد کراوات هایشان جز این دورنگ نیست. Set dressing دکوراسیون مناظره های ما هیچ پیامی ندارد، گویا هر بار یک طراح باسلیقه خودش آمده و یک تِم دلخواه به آن داده است. هویت مکرر ندارند. پیام مشترک ندارند. در Set Design مناظره های امسال ما با یک Floor plan pattern (کف دکوراسیون) نزدیک به سفید، بسیار روشن، مدرن و چراغانی شده روبرو هستیم؛ درحالی که Flat یا بک گراند ما یک طراحی تاریک، بسیار سنتی، نورپردازی ضعیف دارد. چشم مخاطب در نمای Long Shot به کف متمرکز می شود و نه به کاندیداهایی که مهم ترین عنصر از Stage props هستند. قرار نیست کف زودتر به چشم بیاید. دلیل مهم این مسئله آن است که طراح احتمالاً بیشتر تفکرِ آفرینش یک دکوراسیون قشنگ داشته، تا نگاه تلویزیونی و علمی و روان شناسانه به طراحی اش. در Set Design طراحی شده برای این مناظره به جای انتقال پیام هایی مثل "چالش"، "رقابت" و "ملی گرایی"، ما با یک طرح آکواریومی بزرگ روبرو هستیم که کاندیداها مثل ماهی های اسیر داخلش نشسته اند و هر جا که نوبتشان بشود حرکتی می کنند. بی حال بودن این Set Design حتی به کاندیداها منتقل شد و ما به وضوح دیدیدم آن ها شور اجرا نداشتند. گویی همه خسته، بیشتر آماده بودند تا نوبتشان نشود! از آن مهم تر، یکی از مهم ترین فاکتورهای مناظره های تلویزیونی Body language کاندیداهاست. طراحی Set Design به شکلی که کاندیدها بنشینند اشتباه بزرگی است. شما اگر به مناظره های کشورهای اروپایی و آمریکا نگاه کنید، نامزدها حتی در مناظره های بالای 2 ساعت کاملاً می ایستند و این مهم است. ایستادن هم پیام چالش و رقابت را به خوبی منتقل می کند، هم زبان بدن کاندیداها را به مخاطب نشان می دهد. این مهم ترین فرق یک برنامه رادیویی و تلویزیونی است. در تلویزیون تماشای حرکت و اندام مهم است. ترامپ از همین موضوع نهایت استفاده را برد و با زبان بدنش، اعتمادبه نفس، رئیس بودن، قوی بودن را نشان داد. درحالی که شما می دیدید نشستن، آن هم روی صندلی هایی که ارتفاع آن ها باعث می شد بدن کاندیداها تنها کمی از میزها بیرون بزند، نه تنها اعتمادبه نفس آن ها را گرفته بود، آن ها را تبدیل به جزئی از دکوراسیون کرده بود.اشتباه عجیب طراح Set Design، در انتخاب رنگ ها بود. رنگ هایی که نه تنها پیام سیاسی نداشتند، که بی روح، چرک، و غیر تلویزیونی بودند. مهلک ترین اشتباه، در Color Panton پرچم بالای صحنه مناظره اتفاق افتاد. پرچم یک کشور مهم ترین عنصر و نشان یک ملت و حکومت است. ازاین رو رعایت همه اصول طراحی در آن مثل درست جنگیدن در یک میدان برای یک کشور است. مردم به درست بودن رنگ پرچم و نمادهای یک کشور خود بسیار اهمیت می دهند. هر پرچم دارای دو بخش برجسته رنگ و طراحی است. رنگ ها کد مخصوص به خود رادارند. به آن می گویند Color Panton. لذا کد رنگ قرمز پرچم ایران و رنگ سبز و سفید آن کاملاً مشخص است و طراحان باید از آن Guide Line استفاده کنند. درست مثل کد یک قطعه فنی یک دستگاه. شما به عنوان طراح اگر این کدها را عوض کنید و به سلیقه خود قرار بدهید، تنها اشتباه نکرده اید که به نشان ملی بی توجهی و توهین کرده اید. تمام طراحان Political Stage ها در آمریکا در طراحی پرچم ها در مراسم سیاسی دچار چنین اشتباهی شوند نه تنها اخراج می شوند، به خاطر بی احترامی به پرچم مورد جریمه قرار می گیرند. شما اما به وضوح می بینید در اکثریت مناظره های سیاسی صداوسیما، پرچم های Set Design ها، نه تنها در طراحی غلط هستند و چیزی کم دارند و با پرچم اصلی ما متفاوت اند، حتی در رنگ کدهای اشتباه و رنگ های بسیار پررنگ تر یا کم رنگ تر دارند. به این شکل که طراح این Set Design خاص، رنگ ها را روی بافت تاریک دکور تنظیم کرده است و نمی دانسته روشن شدن چراغ در پشت آن ها، تابیدن نورافکن های استودیو بدان ها و همین طور تغییر رنگ بعد از فیلم برداری همه و همه باعث می شود یک پرچم با رنگ های اشتباه و بی حال به مخاطب نشان داده شود. به نظر شما تماشای چالش کاندیداها زیر یک پرچم بی حال و با طراحی اشتباه، چه پیامی دارد؟ طراحی صحنه قرار است به هیجان آورنده باشد، یا خسته کننده؟ در بخش Lighting نیز ما با اشتباه های محرز روبرو هستیم. به شکلی که گاهی سایه دکورها روی شانه برخی کاندیدها می افتد، یا بخش مجری بسیار روشن تر از بخش پودیوم است. گویی طراح نور Set Design، چیدمان نورش را با نور کافی از سوی مجری شروع کرده و وقتی از بخش کاندیدها گذشته و به بخش پودیوم رسیده، نورافکن هایش کمتر شده است. نورها بالانس نیستند. این خطا باز باعث اشتباه نشان داده شدن رنگ دو پرچم در بخش پودیوم شده و سبز و قرمز آن را به شکل اشتباه تیره تر از شکل واقعی اش کرده است. هم طراح نور و هم طراح صحنه بیشترین بی توجهی را به اصلی ترین عنصر صحنه یعنی پرچم کرده اند و این یک خطا برای طراحی آن ها محسوب می شود. مهم ترین وظیفه طراح همه Set Design های تلویزیونی پیام رسانی درست و دقیق است. طراحی، بخشی از پیام رسانی است. ازاین رو یک طراح Set Design ، صرفاً یک دکور چین نیست، کسی است که با مفهوم Design باید علمی، بافکر و دقیق برخورد کند. او دارد با طراحی اش پیامی تصویری را برای میلیون ها بیننده می فرستد. نشان دادن اشتباهی رنگ ها، بی مفهوم بودن طراحی ها، کوچک کردن اهمیت کاندیداها با قرار دادن آن ها در یک فضای شلوغ و عظیم، دقت نکردن به مدیوم خاص تصویری تلویزیون و .. اشتباه های مهمی هستند. طراحان تلویزیونی باید این مهم را درک کنند مفهومی با عبارت " یک طرح هر چه قشنگ تر است، موفق تر است" وجود ندارد، بلکه مفهومی با عبارت" یک طرح هرچه یک پیام رسان دقیق و قوی باشد، موفق تر است" وجود دارد.