مصائب مناطق آزاد

مناطق آزاد جدید با اهدافی مانند جذب سرمایه گذاری و ایفای نقش فعال در صادرات حالا در انتظار رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی هستند .

همان اهدافی که هفت منطقه آزاد قبلی در خوشبینانه ترین ارزیابی ها حتی به سمت شان حرکت هم نکردند . حال با وجود ناکامی مناطق آزاد قبلی دولت به دنبال ایجاد مناطق آزاد جدید است .

مناطق آزاد و سرمایه گذاران

سخن گفتن درباره میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد کار آسانی نیست. دلیل آن هم این است که به طور کلی درباره میزان جذب سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد اطلاعات دقیقی در دست نیست اما وزارت امور اقتصادی و دارایی در گزارشی که اوایل سال 95 منتشر کرد، حال و اوضاع سرمایه گذاری خارجی را در مناطق آزاد این گونه توصیف کرده است:

آمارهای موجود حاکی از آن است که روند جذب و تحقق سرمایه گذاری در حدی نیست که بتواند اهداف توسعه ای مناطق را محقق نماید و مناطق آزاد تاکنون در جذب سرمایه گذاری ها و به خصوص سرمایه گذاری خارجی چندان موفق عمل نکرده اند .

شاید بتوان عملکرد ضعیف مناطق در دوره فوق را به مواردی نظیر تحریم های اعمال شده علیه کشور نسبت داد اما عملکرد در دهه 80 هم به همین منوال است .

قرار بود سکوی صادرات باشند

در دنیا مرسوم است که با دادن امتیازات ویژه به مناطق آزاد مانند معافیت های مالیاتی و کم کردن تعرفه های گمرکی مواد خام، مسیر را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالا تسهیل می کنند اما در ایران داستان به گونه ای دیگر است و این امتیازات بیشتر مورد سوءاستفاده سودجویان و واردکنندگان کالاهای مصرفی قرار می گیرد تا حدی که تراز تجاری این مناطق همیشه منفی بوده است .

به گزارش فارس، کارنامه 10 ساله بین سال های 80 تا 90 مناطق آزاد شاهدی بر این مدعاست طبق آمار منتشرشده توسط شورای عالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی، میزان کل واردات در این 10 سال 543353 میلیارد ریال و کل واردات 326931 میلیارد ریال اعلام شده است که این یعنی میزان واردات در مناطق آزاد شش برابر صادرات بوده است .

نکته مهم اینجاست که اکثر واحدهای تولیدی در هفت منطقه آزاد موجود در صنایع فرآورده های غذایی، مواد و فرآورده های شیمیایی و تجهیزات حمل و نقل فعال هستند و در هیچ رشته فعالیتی، خوشه های صنعتی شکل نگرفته است در کنار این موارد ترکیب نوع صنایع فعال و مقیاس تولید در این مناطق حاکی از آن است که مناطق آزاد موجود در توسعه فناوری پیشرفته هم توفیق چندانی نداشته اند و عمده صنایع بزرگ تاسیس شده در منطقه آزاد مربوط به سال های پیش بوده که بعد از مرزبندی های منطقه آزاد در محدوده این مناطق قرار گرفته اند .

چرا مناطق آزاد در جذب سرمایه گذاری و توسعه صادرات موفق نبودند

عدم ایجاد تاسیسات زیربنایی مناسب در کنار مشکلات قانونی دو علت اصلی عدم توفیق مناطق آزاد در موضوع جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه صادرات است .

نباید فراموش کرد حضور سرمایه گذار خارجی در منطقه ای فاقد مسیرهای ارتباطی بین المللی مانند فرودگاه یا بانک ها و سازمان های مالی بین المللی عملا غیرممکن است .

از سوی دیگر بررسی تجربه کشورهای موفق در اداره مناطق ازاد نشان می دهد آنها معافیت های مالیاتی و حقوق گمرکی برای واردات را صرفا برای مواد خام و ماشین آلات صنعتی قرار داده اند که نمونه بارز آن کشورهای چین و کره جنوبی هستند اما در ایران برای این معافیت های ویژه هیچ محدودیتی وجود ندارد و کالاهای مصرفی نیز شامل آنها می شوند که این یک ضعف بزرگ در قانون اداره مناطق آزاد است .

پرواضح است که یک سرمایه گذار در شرایط برابر تولید و تجارت ترجیح می دهد بدون هیچ دردسری اقدام به تجارت کند تا خود را درگیر مصائب تولید کند که این مهم هم تنها با اصلاح قانون ممکن است .

امید است نمایندگان مجلس شورای اسلامی با در نظر گرفتن کارنامه مناطق آزاد قبلی نسبت به اضافه شدن یا نشدن مناطق آزاد جدید تصمیمی به نفع مردم بگیرند .