پذیرش تغییر و تحولات در ساختار سکونتی شهری و جمعیتی ایران

امروز 18 مهرماه عباس آخوندی وزیر راه وشهرسازی در هفدهمین همایش سیاست های توسعه مسکن گفت: بسیار خوشبختم که در جمع دوستان، فرهیختگان، دولت، مجلس، شهرداری و همچنین حرفه و اهل علم در بحث مسکن حضور دارم و راجع به این موضوع بسیار مهم با هم گفتگو می کنیم.
 وزیر راه وشهرسازی ادامه داد: در پی این نیستم که آمار و ارقام ارائه کنم. قاعدتا شما آمار و ارقام را از دوستان شنیده اید. آنچه که مدت هاست در پی آن هستم که در ایران طرح کنم و راجع به آن به اجماع نسبی بین سیاست گذاران و اهل حرفه برسیم و به صورت ملی درک واحدی از آن پیدا کنیم پذیرش تغییر و پذیرش تحولی که در ساختار سکونت شهری و جمعیت ایران رخ داده است.
آخوندی تصریح کرد: متاسفانه هنوز ما نست به این موضوع (تغییر و پذیرش تحولات در ساختار سکونتی شهری و جمعیتی ایران) تصور واحد و یکسانی نداریم لذا نداشتن تصویری از وضعیت موجود سبب شده انتظارات از بخش مسکن در حوزه های مختلف با تصمیمات اخذ شده فاصله داشته باشد.
عضو کابینه دولت تدبیرو امید گفت: به نظر من اصلی ترین بخش مسکن درک صحیح از وضعیت موجود است. همچنین آنچه برای من بسیار اهمیت دارد داشتن تصویری از وضعیت سکونتگاه های ایران است و اگر به تصویر واحد نرسیم به سیاست گذاری مورد اجماع دست نخواهیم یافت.
وی با اشاره به این مطلب که واژه هایی همچون مهاجرت روستاییان به شهرها، جمعیت روستایی، جمعیت شهری واژه هایی تکراری هستند که از آن ها بارها سخن گفته شده و همگی آن ها صحیح است گفت: بعد از شنیدن تمامی این واژه ها آنچه در ذهن نقش می بنند این است که این روند با شتاب در گذشته وجود داشته است اما واقعیت جامعه نشان دهنده تغییر ساختار سکونتی شهری و جمعیتی ایران است. ساختار سیاست گذاری جمعیتی در حال جابه جایی است

 وزیر راه وشهرسازی ادامه داد: فارغ از اینکه بپسندیم یا نپسندیم فرآیند و روند مهاجرت به شدت کند شده است و در حوزه جمعیت شهری به یک ثبات و تعادل جمعیتی نسبی رسیده ایم. این آن پیام اصلی است که باید مورد پذیرش قرار گیرد که ساختار سیاست گذاری جمعیتی در حال جابه جایی است.

 آخوندی افزود: اگر پیام را قبول کنیم باید تمام ساختار سیاستگذاری جا به جا شود. هنوز انتظارات سیاستگذاری این است که روند مهاجرت و روند تحول جمعیتی ادامه دارد در حالیکه چنین اتفاقی دیگر ادامه ندارد. فقط نسبت ها نیست اگر وارد قدرمطلق ها شویم آنها نسبت به نسبت ها بسیار بیشتر رشد کرده است.

این مقام مسئول گفت: جمعیت حدود 3 میلیون نفری تهران در حال حاضر به 8.7 میلیون نفر رسیده است. تحولات جمعیتی سال 90 تا 95 در کلانشهرها نشان می دهد که چرا ما باید کل سیاست گذاری بخش مسکن را مورد تجدیدنظر قرار دهیم. وی ادامه داد: از سال های 89 تا 91 برای 760 هزار واحد مسکونی پروانه صادر کردیم که در پایتخت این میزان بی سابقه است. این در حالی است که جمعیت شهر تهران در سال 89 تا 91 در کل 400 هزار نفر رشد کرد و این نشان می دهد که اگرچه تهران پایتخت است اما رشد جمعیتی دهه های 60 و 70 قابل تکرار در پایتخت نیست.


وزیر راه وشهرسازی ادامه داد: هنم اکنون جمعیت پذیری شهر تهران در حدود 10.5 میلیون نفر است و این شهر هم اکنون 8.7 میلیون نفر جمعیت دارد به همین دلیل بسیار مهم است که ما ببینیم که آیا می توانیم سیاست های گذشته را ادامه دهیم یا خیر.

وی تاکید کرد: تغیبر و تحولات ساختاری جمعیتی نشان می دهد سیاست گذاری های پیشین قابل ادامه نیست و ما ناچار به تجدید نظر در سیاست گذاری ها هستیم. تحولات جمعیتی در ایران مراحل نهایی خود را طی می کند

وزیر راه و شهرسازی گفت:. آمار سال 95 و 90 از نظر من برای هر نوع برنامه ریزی در ایران بسیار مهم است و اینکه سیاستگذاران این آمار را به صورت دقیق مورد توجه قرار دهند. رشد جمعیت در این سال ها از 1.9 به 1.4 کاهش پیدا کرده است که نشان می دهد ما نه دچار رشد جمعیت دهه 60 و دهه 70 هستیم و هم اینکه بخش عمده ای از جابه جایی جمیعت نیز تحول خود را طی کرده است. ممکن است ما در نقاطی همچون چابهار تغییر و تحولات جمعیتی را داشته باشیم که از جمله مناطق استثنا است. ولی تحول جمعیتی مراحل نهایی خود را طی می کند.

وی با یادآوری تشکیل هشتمین جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در وزارت راه و شهرسازی به تصویب طرح تفصیلی شهر قم اشاره کرد و گفت: در بررسی قم در پنج سال گذشته آن شهر، حدود 125 هزار نفر به جمعیت شهر قم افزوده شده است. همانطور که می دانید قم یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران بوده که هم از داخل ایران و هم از بیرون ایران مهاجر می پذیرفت و آمار جمعیتی سال های 90 تا 95 نشان می دهد که روند رشد جمعیت روند کاهشی است. این بدان مفهوم نیست که تفاضای مسکن در حد صفر است بلکه بدین مفهوم است که باید تغییر و تحولات ساختاری را بپذیریم تا بتوانیم به اجماعی در مورد آن دست یابیم و بتوانیم انتظاری که از این بخش داریم انتظارهای واقعی باشد.

آخوندی افزود: زمانی با توجه به نرخ رشد مهاجرت و جمعیت، تولید انبوهه هایی همچون اکباتان و شهرهای جدید برای خود بازار داشت اما هم اکنون اگر بخواهیم این کار را در تهران تکرار کنیم غیرممکن است و بازاری نخواهد داشت. به همین دلیل نیز معتقدم دست یافتن به تصویری واحد و اجماع در مورد آن بسیار مهم است.

این مقام مسئول ادامه داد: اگر از بعد اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم می بینیم که فعال اقتصادی برای مسکنی که تولید می کند نیازمند بازار است و اگر بازاری برای فعالیت نداشته باشد عملا با شکست مواجه شده است. از بعد اجتماعی نیز باید ببینیم که تقاضا و دامنه تفاضا کجاست.

مساله اصلی مسکن در ایران کیفیت است

آخوندی یادآور شد: مشکلی که هم اکنون در کشور وجود دارد این است که هنوز تصویری که از مسکن در ذهن بیشتر سیاستگذاران نقش بسته است تصورات دهه 60 و دهه 70 و تغییر و تحولات مربوط به آن دوران است. بدین معنا اکثر سیاستگذاران به دنبال سیاستگذاری کمّی هستند در حالیکه مساله اصلی مسکن در ایران مساله کیفیت، کیفیت سکونتگاه های و همچنین اختلاف طبقاتی است.

در حال حاضر قیمت مسکن در جنوب شهر و شمال شهر حدود 5 برابر تفاوت قیمت دارد و این مساله ای است که باید برای آن چاره ای اندیشید. وی تصریح کرد: در حال حاضر، مساله مسکن در کشور، مساله کمّی نیست بلکه مساله کیفی است و باید به دنبال راه حل های کیفی برای مسکن باشیم. همه به دنبال آن هستند که آمارهای کمّی ارایه دهند در حالیکه هم اکنون بستر جامعه عوض شده و تغییر کرده است.

آخوندی ادامه داد: قبول دارم که درک این تحول و اجماع راجع به این تحولات و تغییرات کلان، زمان بر است و تا این اجماع در جامعه ایران رخ دهد زمان زیادی صرف خواهد شد.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه هم اکنون در شهر تهران 500 هزار خانه خالی وجود دارد، گفت: وجود 500 هزار خانه خالی در تهران بدان مفهوم است که در جامعه تصویر درستی از تحولات بخش مسکن وجود نداشت و از سوی دیگر بی توجهی نسبت به تحولات واقعی در تصمیم گیری ها به این وضعیت دامن زد. وجود 35 هزار واحد مسکونی خالی در منطقه یک تهران

وی ادامه داد: وقتی گفته می شود فقط در منطقه یک تهران 35 هزار واحد مسکونی آماده عرضه بدون مشتری وجود دارد به این مفهوم است که از نظر اقتصادی و شهرسازی بی توجهی های کلانی به نیاز واقعی مسکن وجود داشته است.

 این مقام مسئول همچنین گفت: آمار معاملات شهر تهران نشان می دهد بیشترین عرضه ساختمانی در منطقه 22 تهران است ولی نرخ معاملات در آن منطقه جزو کمترین معاملات به شمار می رود. همه این اتفاقات نشان می دهد تغییراتی که رخ داده نیاز واقعی مردم را نادیده گرفته است.

 آخوندی یادآور شد: اگر می خواهیم در بخش مسکن سیاستگذاری کنیم باید مسائل را خوب بفهمیم تا بار دیگر به بیراهه نرویم. ارقام و آمار نشان دهنده اتخاذ سیاستگذاری های غلط و نادرست است و اینکه این سیاستگذاری ها تاثیرات خود را در بازار می گذارد و بازار را گرفتار می کند. به همین دلیل نیز باید حرف درست و دقیق بزنیم.

مقایسه افزایش 760 برابری و 2 صدم درصدی قیمت زمین در سال های 84 تا 92 و 92 تا 95

وزیر راه و شهرسازی گفت: بیشترین مداخله دولت مربوط به سال های 84 تا 93 باعث شد که در حدود 2 میلیون واحد مسکونی جدید یعنی حدود 8 درصد موجودی مسکن که رقم کلانی نیز هست به موجود مسکن های کشور افزوده شود. این در حالی است که بیشترین شهرفروشی ها، افزایش قیمت زمین و همچنین قیمت مسکن را نیز در فاصله سال های 84 تا 92 شاهد بودیم.
آخوندی ادامه داد: انتظار می رفت که با افزایش تعداد واحدهای مسکونی در حد 8 درصد موجودی کشور، تامین مسکن اقشار کم درآمد در سطح گسترده ای ایجاد شود، قیمت زمین و مسکن کاهش یابد در حالیکه در فاصله سال های 84 تا 92، قمیت زمین 8.6 برابر یعنی 760 درصد افزایش یافت که افزایش محیرالعقولی است.

وی افزود: با این افزایش قیمت زمین ومسکن، تمامی سرمایه گذاری ها در این بخش محبوس شد و فعالیت تولیدی در کشور با مشکلات عمده ای روبه رو شد. وزیر راه و شهرسازی گفت: در سال های 92 تا 95 یعنی در دولت یازدهم، رشد قمیت زمین 2 صدم درصد بود. قیمت مسکن در شهر تهران در سال های 84 تا 92، 6 برابر یعنی 500 درصد افزایش داشت در حالیکه قیمت مسکن در سال های 92 تا 95، 1.1 برابر یعنی 10 درصد افزایش داشت.
وی تاکید کرد: هدفم از ارایه آمارو مقایسه قیمت زمین و مسکن در سال های 84 تا 92 و همچنین 92 تا 95، دستیابی به یک درک واحد از مشکلات و مسائل مسکن است. نیازمند بازنگری سیاست های مسکن هستیم

آخوندی در ادامه سخنرانی خود به صحبت های «جان کلاس» مدیر اجرایی برنامه اسکان بشر ملل متحد مبنی بر سیاست های مسکن، خانه های متناسب با درآمد اشاره کرد و افزود: اگر تصور کنید با تزریق پول و مداخله دولتی تحت عنوان تامین مسکن برای اقشار کم درآمد آنها صاحب خانه می شوند تجربه ساخت مسکن در سال های 84 تا 92 و همچنین آمار خانه های خالی، خانه های دوم و همچنین افزایش حاشیه نشینی و افزایش بافت های فرسوده شهری نشان می دهد که این سیاست نیازمند بازنگری است و مداخله دولتی در سطح گسترده و دخالت مستقیم در ساخت و ساز عملا غیرممکن است.

وی همچنین یادآور شد: اگر مسکن مهر می خواست به مردم و اقشار کم درآمد کمک کند تا صاحب خانه شوند نباید قیمت زمین در همان سال ها 700 درصد و واحد مسکونی 500 درصد افزایش پیدا می کرد. به صورت ملی ارقام و آمار نشان می دهد مداخلات دولتی مداخلات مناسبی نیستند و ناشی از عدم درک تحولات ساختاری و اجتماعی ایران است.

وزیر راه و شهرسازی گفت: در حال حاضر در آستانه تغییر شرایط جدید ساختار جمعیتی کشور هستیم و معمولا پذیرش تغییر نیز کار دشواری است. اما باید بپذیریم که تحولات ساختار جمعیتی در کشور ایجاد شده است و باید خود را با شرایط جدید تطبیق دهیم.

آخوندی با تاکید بر این مطلب که باید فهم روشنی از تحولات جمعیتی داشته باشیم، گفت: در سیاست های شهری و سیاست های درآمد شهری اگر درک درستی نداشته باشیم اشتباه می کنیم. به همین دلیل بپذیریم که اتفاقای رخ داده است و در سیاستگذاری های کلان آن را لحاظ کنیم.
عضو کابینه دولت دوازدهم ادامه داد: هم اکنون 74 درصد جمعیت، شهری و 26 درصد جمعیت ایران، روستایی هستند و در عین حال هم اکنون رشد جابه جایی در شهرها و همیجن نرخ رشد جمعیت شهری بسیار اندک است که این پیام را می دهد که امکان صدور پروانه های ساختمانی گسترده و بیشتر در شهرهای بزرگ به ویژه وجود ندارد.

آخوندی ادامه داد: پیام تغییر و تحولات جمعیتی در کشور برای دولتمردان نیز این است که ما در دولت، مجلس، شورای شهر، شهرداری باید متوجه باشیم که روند سابق نباید ادامه پیدا کند و باید به جای کمیت به کیفیت توجه کنیم و ادامه سیاست گذشته امکانپذیر نیست.

وی با طرح سوالاتی از این دست که آیا باید تولید انبوه مسکن داشته باشیم؟، آیا نیاز به ساخت مسکن وجود ندارد؟ گفت: قطعا نیاز به ساخت مسکن در کشور وجود دارد اما مسکنی که جایگزین مسکن بد شود نه آنکه مسکن بد افزایش پیدا کند.
 آخوندی سیاست وزارت راه و شهرسازی را در مسکن، محله محوری، بازآفرینی شهری و توانمندکردن مردم از طریق صندوق پس انداز یکم و تسهیلات بانکی عنوان کرد و گفت: تمامی بحث من این است که باید در چهار ساله دولت دوازدهم به بازآفرینی شهری، فرهنگ و تمدن ایران شهری برگردیم. همانگونه که در گذشته همسایه، محله و زندگی محله ای برای مردم اهمیت داشت این مهم باید مانند گذشته در زندگی مردم موردتوجه قرار بگیرد و سیاست های مسکن نیز باید بر مبنای آن پایه ریزی شود.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم به حوزه فرهنگ و تمدن ایران شهری برگردیم باید به ساختار محله توجه داشته باشیم و این نکته را مدنظر قرار دهیم که محله فقط مسکن نیست بلکه مجموعه ای از مکان هایی همچون مسجد، مدرسه، بیمارستان، خانه فرهنگ، خیابان، فضای سبز و امثالهم، برای تامین مسکن موردنیاز است و باید مورد توجه قرار گیرد.

 وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: در حوزه مسکن بازگشت به حوزه بازآفرینی شهری در دستور کار دولت است و برای ورود به این بخش توانمندکردن ساکنان از طریق توجه به بافت های فرسوده شهری و تاکید روی حساب های صندوق پس انداز یکم است. ثبت نام 282 هزار نفر در حساب صندوق پس انداز مسکن یکم این مقام مسئول خاطرنشان کرد: هم اکنون بر اساس آماری که آقای بت شکن مدیرعامل بانک مسکن ارایه کرده است 282 هزار نفر با میانگین پس انداز 20 میلیون تومان که مشتری خرید واقعی مسکن در حساب صندوق پس انداز مسکن یکم ثبت نام کرده اند که نشان از موفقیت تصمیمات دولت یازدهم در حوزه تامین مالی مسکن دارد.

آخوندی ادامه داد: همزمان وزارت راه و شهرسازی، سیاست انضباط شهری را در شهرها تعقیب می کند. وزیر راه و شهرسازی افزود: عرضه واحدهای مسکونی در استطاعت مردم به جای ساخت برج در شمال شهر تهران در بافت های ناکارآمد شهری با مشارکت خود مردم در دستور کار است و باید در الویت ها قرار بگیرد. وی ادامه داد: تلاش می کنیم فضای بازآفرینی را ایجاد کنیم و با ابزار بانک و تامین مالی، قدرت استطاعات مالی مردم را افزایش داده تا مردم با توانمند شدن بتوانند واحدهای مسکونی مناسب سکونت خود را در بافت های شهری تهیه کنند.
 آخوندی تغییر کارکرد تولید انبوه سازان را به درون محلات یادآور شد و گفت: کار تولیدکننده انبوه مسکن در سیاست های جدید دولت، آمدن به درون محلات است به جای آنکه برود و در بیابان هایی که عمدتا بدون متقاضی است ساخت و ساز کند. وی در پایان سخنرانی خود یادآور شد: به دنبال تغیر گفتمان و تغییر مبنای نگاه به حوزه تامین مسکن هستیم که امیدواریم در هفدهمین همایش سیاست های توسعه مسکن، بازخوردهای مناسبی را از حرفه دریافت کنیم.