تعریف پروژه های بزرگ مقیاس، راه خروج رکود مسکن

در شرایطی که برخی گمان می کنند بخش مسکن برای رونق نیاز به تعریف پروژه های بزرگ مقیاس همچون مسکن مهر دارد عمده فعالان و کارشناسان این بخش معتقدند با توجه به موجودی مسکن کشور نیازی به تولید مسکن دولتی نیست و این بخش صرفا با هدایت بخش خصوصی توسط دولت می تواند مسیر آرام خروج از رکود خود را طی کند.
 آخرین آمارها از تعداد خانوار و موجودی مسکن نشان می دهد تعداد خانوار 24 میلیون و موجودی مسکن حدود 27 میلیون است. بعد خانوار به عدد 3.3 کاهش پیدا کرده است بنابراین از یک طرف با مازاد مسکن غیرکاربردی برای بخش واقعی مسکن مواجهیم و از سوی دیگر نیاز به تغییر سیاست در این حوزه احساس می شود.
براساس برآورد طرح جامع مسکن تا افق 10 سال آینده باید 10 میلیون واحد مسکونی ایجاد شود که نیمی از آن مربوط به نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، ناکارآمد و حاشیه ای است. اولویت بعدی باید تقویت خانوارهای خانه اولی از طریق تسهیلات باشد که دولت برای این منظور وام دارای سقف 160 میلیون تومانی با سود هشت درصد برای ساخت و 9.5 درصد برای خرید در نظر گرفته است.
همچنین دولت یازدهم ابزارها و مشوق هایی همچون اوراق تسهیلات مسکن، اوراق رهن ثانویه، صندوق های زمین و ساختمان را راه اندازی کرد. اما به نظر می رسد مجموع این ابزارها برای تعادل بخشی به بازار مسکن کافی نیست. در این خصوص قرار است طی روزهای آینده وزیر راه و شهرسازی برای طرح سوال در خصوص حل مشکل اشتغال از طریق بخش مسکن به مجلس شورای اسلامی فراخوانده شود.
یک نماینده مجلس با این تاکید که عبور از 2 مشکل اقتصادی یعنی رکود و بیکاری نیازمند برخورداری از راهبردی اساسی در حوزه مسکن است، گفت: این سوال مطرح است که چرا علی رغم اینکه مسکن به سرمایه گذاری دولت نیاز ندارد و تنها باید هدایت شود، هنوز شاهد هیچ حرکتی در آن نیستیم؟
فرج الله رجبی رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان با قبول اینکه سرمایه گذاری در بخش مسکن مربوط به بخش خصوصی بوده و دولت صرفا نهاد حاکمیتی است، اظهار کرد: دقیقا با توجه به همین موضوع سوال نمایندگان این خواهد بود که چرا راهبردهای تاثیرگذاری تحرک بخش مسکن که باعث ایجاد بسترهای اشتغال می شود، تدوین نشده است؟
رجبی اعتقاد دارد که وزارت راه و شهرسازی فاقد راهبردی مشخص در حوزه مسکن است و طرح هایی نظیر نوسازی بافت های فرسوده که یکی از راهبردهای اصلی این وزارتخانه به شمار می رود نیز برای رونق مسکن، کافی نخواهد بود. البته این اولین بار نیست که وزیر راه و شهرسازی به مجلس دعوت می شود او در دولت یازدهم نیز دوبار استیضاح شد که هر دوبار با ارائه توضیحات و برنامه های خود از مجلس شورای اسلامی مهر قبولی گرفت. شاید مهم ترین عملکرد وزیر راه و شهرسازی به توقف مسکن مهر مربوط باشد که البته این تصمیم براساس مصوب مجلس اتخاذ شد.
با این حال عباس آخوندی نیز معتقد است مسکن مهر که باعث افزایش 760 درصدی قیمت زمین شد و منابع ملی در این طرح اتلاف شد نباید ادامه پیدا کند.
گفته می شود تا کنون حدود 100 هزار میلیارد تومان برای واحدهای مسکونی و طرح های زیربنایی و روبنایی مسکن مهر هزینه شده که از جمله دلایل جهش قیمت دلار در دولت های نهم و دهم بود.
سلمان خادم المله کارشناس اقتصاد مسکن نیز می گوید: تخصص دولت های نهم و دهم این بود که دولت های بعدی را به مفهوم عام کلمه به بخش های مختلف بدهکار کند که این نگاه جدا از مسائل اقتصادی، آثار اجتماعی، سیاسی و حتی امنیتی بدی می تواند داشته باشد.
مسکن مهر یکی از همان پروژه های تعهدآور بود که گفته می شود تا چندین دولت آینده را هم درگیر مسائل زیرساختی خود کرده است.
هم چنین محمدمهدی مافی، کارشناس مسکن بیان می کند: متاسفانه من یک برگ مطالعه درخصوص مسائل محیط زیستی، مالی، فنی حرفه ای، زیرساخت ها، مراحل بهره برداری، حمل و نقل و چگونگی تامین خدمات و انشعابات مسکن مهر به عنوان بزرگ ترین پروژه دولت های نهم و دهم ندیدم و می توان از این پروژه به عنوان فاجعه پروژه های عمرانی نام برد.
مسوولان دولت نهم و دهم فقط به عنوان یک شعار پوپولیستی که برگرفته از روحیات نفر اول دولت بود، مسکن مهر را مطرح کردند و شرایط به نحوی بود که کسی اجازه نداشت درخصوص نحوه تامین بودجه و مطالعات طرح سوال کند.
 این کارشناس مسکن با بیان این که نداشتن مطالعات جامع، اولین نقطه تاریک مسکن مهر بود، یادآور می شود: نقاط تاریک بعدی به مرور خود را نشان داد؛ زیرا حجم وسیع طرح، صدمات و آسیب های جانبی را بیشتر کرد.
مافی با اشاره به جانمایی های مسکن مهر تاکید می کند: پروژه ها غالبا در خارج از شهر احداث شد که شهرهای بزرگ را بزرگ تر کرد. از سوی دیگر حمل و نقل افراد ساکن در سایت های مسکن مهر به مادرشهر منجر به هزینه های اقتصادی برای خانواده ها و هدررفت سوخت و انرژی شده است. به همین دلیل تقاضا برای اسکان در مسکن مهر به مرور با ریزش همراه شد.