هواساز

گروه تأسیسات: تابستان فصل رونق محصولات سرمایشی است؛ محصولاتی که امروز در طراحی هر بنا و ساختمانی باید مد نظر قرار گیرد. بعضی از این دستگاه ها کوچک هستند و تنها می تواند برای تهویه یک واحد تعبیه شود و برخی مرکزی هستند و هدف آنها سرمایش و گرمایش یک سازه است. بسیاری از کارشناسان تأسیسات عقیده دارند؛ سیستم های تهویه مرکزی انرژی کمتری صرف می کنند. هواساز نیز یکی از دستگاه های تهویه مطبوع است که هم گرمایش و هم سرمایش ساختمان را تأمین می کند. البته همانطور که از زبان کارشناسان ما خواهید خواند عملکرد سیستم در هر دو یکسان است.
در ادامه سلسله گزارش های نشریه پیام ساختمان تحت عنوان "کالای برتر"، در این شماره انواع هواساز را بررسی می کنیم. لازم به ذکر است: مطالب عنوان شده اظهارات فعالان تولید و توزیع این محصول بوده و نظر نشریه پیام ساختمان نیست؛ ضمن اینکه از اظهارنظر مخاطبان و منتقدان استقبال خواهیم کرد.

هواساز چیست؟

هواساز (Air Handling Unit) معمولاً جعبه فلزی بزرگی است شامل، دمنده، کویل های گرم و سرد، محفظه فیلتر، صداگیر و دمپر. دستگاهی است که با انجام عملیاتی همچون تغییر دما، افزایش یا کاهش رطوبت، تصفیه و تنظیم سرعت، مشخصات هوا را تغییر داده و آن را مطبوع می سازد. سیال گرم یا سرد از طریق سیستم مرکزی در اختیار هواساز قرار می گیرد اما سایر مشخصات هوا با توجه به امکانات و تجهیزات جانبی توسط هواساز تغییر نموده و تنظیم می شود.

نحوه کار

در هواسازهای جریان دمشی، باد زن یا فن سانتریفیوژ قبل از کویل ها قرار می گیرد و در هواسازهای جریان مکشی، باد زن هواساز بعد از کویل تعبیه می شود. کویل های گرمایی هواساز معمولاً با آب داغ، بخار و برق عمل می کنند و کویل های سرمایی هواساز با آب مبرد و یا مستقیماً با یک ماده مبرد کار می کنند. در این حالت دستگاه هواساز اواپراتور یک سیستم تبرید است. توسط کویل سرمایی که از داخل آن آب مبرد (تهیه شده در چیلر) یا آب نمک (آب مبرد به اضافه نمک هایی مانند کلرور سدیم یا کلرورکلسیم که نقطه انجماد آب را تا حدود 10- درجه فارنهایت پایین می برند) و یا ماده مبرد (که در این صورت کویل سرمایی دستگاه هواساز، اواپراتور یک چرخه تبرید است) عبور می کند، عمل تهویه را انجام می دهد.
دستگاه هواساز با تنظیم دما و رطوبت و همچنین تأمین هوای تازه و فیلتر کردن آن عمل تهویه مطبوع تابستانی و زمستانی را انجام می دهد. هوای برگشتی از اتاق ها با هوای تازه در محفظه اختلاط دستگاه مخلوط شده و سپس از کویل های سرمایی یا گرمایی و رطوبت زن (معمولاً در زمستان) عبور می کند. سرعت عبور هوا از کویل حدود 500 فوت بر دقیقه است. فرآیند رطوبت زنی به وسیله پاشیدن آب از افشانک ها یا شبکه بخار و فرآیند رطوبت گیری توسط کویل سرد انجام می شود .کنترل دما به دو صورت می تواند انجام شود: روش اول با استفاده از شیر سه راه برقی یا موتوری که روی لوله رفت و برگشت کویل نصب شده و به وسیله ترموستاتی که در کانال برگشت هوا به هواساز نصب می شود، عمل قطع و وصل و یا کم و زیاد کردن جریان آب انجام می گیرد. در روش دوم به وسیله ترموستات نصب شده در اتاق یا راهرو یا مکان مناسب دیگر به فن دستگاه هواساز فرمان خاموش و روشن داده می شود.

تقسیم بر اساس ظرفیت

محمدابراهیمی از شرکت دمنده ، هواسازها را بر اساس اندازه به انواعی تقسیم کرد و گفت: نوع کوچکی داریم که جعبه ای در ابعاد 80 در 80 سانتی متر است یا هواساز می تواند به اندازه اتاقکی در ابعاد 2 در 3 متر باشد. نحوه کار در همه این هواسازها یکسان است و در همه اینها یک یا چند فن هستند که هوا را می دمند. وی ادامه داد: روی هم رفته دو نوع هواساز داریم یا به صورت تبخیری است که آب توسط افشانک داخل آن پاشیده می شود و فن آن را به محیط می دمد و یا توسط گاز و مایع مبرد است که این مایع می تواند گاز R410 یا R22 باشد.
وی در مورد آسیب زا بودن این گاز گفت: این گاز در چرخه سیستم است و خارج نمی شود. اگر هم نشست کند چون بسیار سبک است به سرعت خارج می شود و خطری برای انسان ایجاد نمی کند.
ابراهیمی به پروژه ای که در بیمارستان امام حسین(ع) داشته اشاره کرد و گفت: در مورد هواسازی که آنجا داشتیم من مهندس ناظر بودم. آن هواساز تقریباً 3 متر ارتفاع 4.5 متر طول و 3.5 متر عرض دارد و می تواند تهویه بخش اعظم این بیمارستان را انجام دهد. ضمن اینکه یک فن خیلی بزرگ جلوی آن قرار دارد و دو کویل در داخل آن قرار گرفته که یکی کویل بخار است و دیگری کویل چیلر است. این هواساز بخش عظیمی از بیمارستان را پوشش می دهد.
وی افزود. این نوعی هواساز است و ما هواساز کوچک هم داریم که در ایران به اشتباه آن را از هواساز منفک می دانند و به Air Washer هواساز نمی گویند. این سیستم تنها تهویه یک واحد را می تواند انجام دهد.

خودکفا در تولید هواساز

ابراهیمی شرکت های ایرانی را در تولید هواساز خودکفا دانست و گفت: تقریباً همه بخش های هواساز را شرکت های ایرانی خودشان تولید می کنند. تنها شاید بنا به درخواست مشتری قسمت هایی مانند فن را جایگزین کنند. البته تولید هواساز فناوری پیچیده ای نیست.
وی ادامه داد: بیشتر مردم تنها همان هواسازهایی را که در کشور با این نام می سازند، هواساز می دانند مثلاً به Duct Split هواساز نمی گویند و بین قسمت داخلی آن که هواساز است و قسمت خارجی که کندانسور است تفاوتی قائل نمی شوند. در واقع آن را یک محصول می دانند. برای همین وقتی صحبت از تولید هواساز می شود منظورمان همین هواسازهایی است که در بین مهندسان این صنعت مصطلح است.
ابراهیمی که خود واردکننده هواساز Duct Split است، گفت: به این دلیل که هزینه تولید در ایران بالاست معمولاً شرکت هایی که می خواستند محصولی همانند محصول ما تولید کنند، از این کار منصرف شده و به مونتاژ محصولات خارجی روی آورده اند . به همین دلیل من معتقدم در این شرایط محصولات وارداتی بهتر هستند. وی در مورد بازار محصولات خارجی گفت: از قدیم فن آوری تهویه مطبوع در اختیار آمریکا بوده است، البته شرکت های اروپایی هم خوب هستند ولی بیشتر شرکت های معتبر آمریکایی کارخانه هایشان به چین منتقل شده است.
ابراهیمی مشکل بازار را نبود نمایندگی های رسمی عنوان نمود و تصریح کرد: به همین دلیل گارانتی دستگاه ها آنطورکه همه جای دنیا مرسوم است در ایران وجود ندارد. چون این شرکت های اصلی هستند که خدمات منظمی را برای نمایندگی ها ایجاد می کنند. البته ما از همه جای دنیا محصولات وارد می کنیم اما به دلیل نداشتن نمایندگی برای اکثریت آنها خدمات پس از فروش مناسبی نداریم.

نمی شود مقایسه کرد

حمیده شایسته از شرکت هواساز راد ایران در مورد مصرف انرژی در هواساز گفت: هواساز محصولی است که برای تهویه مرکزی ساختمان های بزرگ مانند بیمارستان ها، مراکز تجاری و اداری طراحی می شود و چون مرکزی است مصرف برق و انرژی زیادی نیز دارد و با محصولاتی مانند فن کوئل که یک واحد را تهویه می کنند نمی توان آن را مقایسه کرد.
وی افزود: مصرف برق دستگاه هواساز هم بستگی به این دارد که چه ظرفیتی را می خواهد پوشش دهد که معمولاً بر اساس ظرفیت هوادهی دسته بندی می شود مانند هزار CFM یا 10 هزار CFM.
شایسته در مورد استاندارد هواساز نیز گفت: هواساز دستگاهی نیست که طبق استاندارد خاصی مثلاً روزانه هزار عدد از آن تولید شود، بلکه طبق درخواست مشتری و بر حسب شرایط آب و هوایی و ظرفیت و مکان مورد استفاده طراحی می شود در نتیجه هر دستگاه با دستگاه دیگر متفاوت است.مثلاً هواسازی که در تهران نصب می شود با هواسازی که در اهواز نصب می شود، متفاوت است.
وی ادامه داد: برای این محصول نمی شود استاندارد خاصی طراحی کرد و تنها کاری که می کنیم این است که بابت هر قطعه و تجهیزاتی در آن دستگاه می توانیم گواهینامه ای به مشتری ارائه دهیم. البته دستگاه ها را کاملاً بازرسی و تست می کنیم و سپس آن را به مشتری تحویل می دهیم.
شایسته مشکل بازار هواساز را واردات تجهیزاتی می داند که تا مدت ها مورد تأیید کارفرما بودند ولی الآن مشمول تحریم قرار گرفته اند، مخصوصاً در پروژه های نفت و گاز واردات سخت شده و جایگزینی برندها نیز سخت است چون کارفرماها آن را نمی پذیرند.