عوامل موثر برعمر ساخت و سازها

همان گونه که خوانندگان محترم پیام ساختمان در جریان هستند، در شماره های قبل طی چند مصاحبه و گزارش به موضوع طول عمر ساختمان ها در ایران و جهان پرداختیم و البته همچنان این سؤال برایمان باقی مانده است که بالأخره متوسط عمر ساختمان ها در کشور ما چه قدر است. در ادامه همین مبحث به نظرمان رسید مسئولان سازمان استاندارد ملی از جمله کسانی هستند که بیشترین صلاحیت برای اظهارنظر کارشناسانه در خصوص عمر ساختمان ها را دارند. زیرا هم فرایند تولید مصالح استاندارد زیر نظر آنهاست و هم بر کالاها و مصالح ساختمانی موجود در بازار هم نظارت دارند ، از این رو در حاشیه مراسمی که مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای استاندارد هم جزو مدعوین آن بود، از وی در این خصوص سؤال کردیم. البته فرصتی دست داد تا در آن مراسم به نوعی همین سؤال را از نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران هم بپرسیم. در ادامه ، گفتگوی ما با فریدون بلغاری و پدرام سلطانی را می خوانید. مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای استاندارد:با کمک متخصصان استانداردها را بازنگری کنیمپیام ساختمان: در جاهای مختلف عددهایی به عنوان عمر ساختمان های ما ذکر می شود که عموماً هم متفاوت هستند. در کجا روی این موضوع کار علمی شده که بدانیم عمر ساختمان ها چه قدر است؟من گزارشی از مرکز تحقیقات ساختمان خواندم که روی پروانه های ساختمانی صادرشده از طریق شهرداری تحقیق کرده بودند و نتیجه آن این بود که ساختمان ها را به خاطر ارزش افزوده ای که در تبدیل آنها به واحدهای نوساز وجود دارد، یعنی نه بر اساس کیفیت که به علت اتمام عمر اقتصادی تخریب می کنند. به نظر من این حرفی منطقی است و فکر می کنم همه ساکنان تهران هم در محله های خودشان شاهد این قضیه بوده اند که ساختمان هایی با عمر بین 20 تا 30 سال را تخریب می کنند و دو طبقه اضافه بنا می گیرند یا ابعاد واحدها را کوچک تر می کنند تا بتوانند در هر طبقه یک یا چند واحد بیشتر بسازند.پیام ساختمان: بالأخره چه طور می توان عمر یک ساختمان را فهمید؟تعیین عمر یک ساختمان کار بسیار سختی است. قاعدتاً باید بعد از ساخته شدن ببینیم چه قدر طول می کشد تا تخریب شود که ممکن است زمان زیادی باشد. البته کیفیت مصالح می تواند در آنالیزهای شیمیایی میزان استحکام مواد را نشان بدهد. از طرف دیگر ساختمان های خشتی در کشور ما زیاد است که در برابر حوادث طبیعی سالم مانده اند، مثلاً ارگ بم بعد از قرن ها مقاومت، زلزله هم آن را به طور کامل تخریب نکرد و فقط بخشی از آن فروریخت. قطعاً در زمان ساخت این بناها دانش مهندسی به اندازه الآن پیشرفت نکرده بود و تجهیزات مهندسی به دقت الآن نبوده است. ما امروزه می توانیم با تجهیزاتی که داریم مواد و مصالحی را که تولید می کنیم آنالیز کرده و ببینیم چه قدر مقاوم هستند! البته گاهی خبرگان می گویند استاندارد فلان مصالح ساختمانی بیش از این جواب نمی دهد. ما هم اذعان می کنیم که استانداردهای ما انتها نیست. در این خصوص خبرگان و متخصصان به کمک ما بیایند و اگر لازم باشد ما کیفیت سیمان و آهن و را دوباره بازنگری می کنیم ولی برای تعیین عمر ساختمان ها اینکه دستگاهی داشته باشیم که نشان بدهد مثلاً این ساختمان می تواند قطعاً چند سال عمر کند، نداریم. فقط مهندسان می توانند تخمین بزنند که اگر فنداسیون با شرایط خاص ریخته شود و میلگرد و سیمان و ... وضعیت و شرایط مناسبی داشته باشند و بر تمام اجرای مراحل درست کار هم مهندس ناظر نظارت کند از این ساختمان می توان فلان سال بهره برداری کرد.پیام ساختمان: با توجه به اینکه مجوزهای شما به کارگاه ها و کارخانه های تولیدی یک ساله ارائه می شود، چه قدر از کیفیت استاندارد مصالح مطمئن هستید؟پروانه و مجوز "کاربرد علامت استاندارد" یک ساله است ولی در طول سال، غیر از اینکه خود ما نمونه برداری و آزمایش می کنیم، با اعتباری که از دولت می گیریم ،کالاهای ساختمانی مثل کاشی، سیمان، بتن، و ... را از بازار می خریم و در آزمایشگاه آنها را آزمایش می کنیم. یعنی نمی رویم از خود واحد تولیدی بگیریم تا شائبه صحت آزمایش ها پیش آید. در حقیقت ما در واحدهای تولیدی که نشانی و هویت دارند خیلی مشکل نداریم، بلکه واحدهای تولیدی بدون هویتی که وجود دارند بیشتر مشکل زا هستند. مثلاً الآن بیش از 800 کارگاه تیرچه سازی داریم که بسیاری از آنها یا پروانه ندارند یا اینکه از مراجعی که صلاحیت صدور این پروانه را ندارند، پروانه گرفته اند. این مسائل بی نظمی هایی در کنترل کیفیت ایجاد می کنند.پیام ساختمان: در حال حاضر کتابی وجود دارد که طی چند سال گذشته واحدهایی را تبلیغ می کند که مجوزهای استانداردشان متعلق به گذشته است و صرفاً تجدید چاپ می شود!ما به این دوستان که کتاب استاندارد را چاپ می کنند یادآوری کرده ایم که حتماً درج کنند ؛ مجوز آنها و اطلاعات مربوط به چه سالی است و سایتشان را هم به روز کنند. مثلاً ما خودمان در تمام بروشورهای استانداردمان در صفحه اول به خواننده توصیه می کنیم که حتماً از آخرین ورژن این استاندارد استفاده کنند. روی جلد هم تاکید می کنیم که این چاپ چندم است، چند بار و در چه سالی تجدیدنظر شده و چه کسی انجام داده است. همچنین توصیه می کنیم به سایت سازمان استاندارد مراجعه و از ورژن های آخر استفاده کنند، چون ممکن است در یک استاندارد ملی بعد از شش ماه تجدیدنظر شده و تغییر کند. به دوستان در کتاب استاندارد هم گفته ایم حتماً سایتشان را به روز و تاریخ ها را درج نموده و حتماً قید کنند که این اطلاعات تا چه تاریخی معتبر یا متعلق به چه تاریخی است. البته ارتباطشان با ما خوب است و اطلاعات جدید را از ما می گیرند ولی اگر در انتقال اطلاعات به سایتشان سهل انگاری می کنند حتماً باید بررسی کنیم.نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران:نگوییم استانداردسازی هزینه زاستپیام ساختمان: با توجه به کوتاهی عمر ساختمان های ما، به نظر شما آیا ساخت و سازهای ما غیراستاندارد است یا مصالح ؟به نظر می رسد ما در هر دو بخش مشکل داریم، اما شاید در بخش مصالح مشکل مان از ساخت و سازها کمتر باشد چون شیوه و روش نظارت بر تولید مصالح مشابه سایر تولیدات است و توسط سازمان استاندارد بر اساس فرایندهای خودش انجام و بازرسی می شود. به نظر می رسد نقصان در این بخش کمتر است کما اینکه گزارش ها هم حاکی است روند مطلوبی در استانداردسازی مصالح ساختمان تولیدی کشور داشته ایم. اما در حوزه نظارت بر ساخت، به نظر می رسد به دلیل نبود انسجام لازم در سیاست ها و تعدد متولیان این امر هنوز نتوانسته ایم آن انتظاری که از نظارت بر ساخت وساز می رود را در کشورمان برآورده کنیم.پیام ساختمان: پس دلیل کاهش عمر ساختمان های ما همین است؟یکی از دلایل این امر قطعاً همین است اما دلایلی دیگری هم وجود دارد. مثلاً ما متأسفانه هنوز به این باور نرسیده ایم و توجه نمی کنیم که ساخت وساز هم بخشی از فرهنگ و میراث ماست. طبیعت ظاهر شهرهای ما باید متناسب بافرهنگ ما باشد. بنابراین ساخت و سازهایی که در گذشته انجام داده ایم، نه به عنوان ساختمانی که عمرش به پایان رسیده و بخواهیم با سرعت و با نیت اقتصادی جایگزین کنیم، بلکه باید با توجه به ارزش معنوی و فرهنگی آن( همانند کشورهای پیشرفته و توسعه یافته که شاکله ساختمان ها عموماً حفظ شده و نوسازی و مقاوم سازی داخل ساختمان صورت می گیرد)، اقدام کنیم. متأسفانه در کشور ما به این موضوع توجه نمی شود. عامل دیگر هم این است که ما در یک بازه زمانی، نرخ رشد جمعیت بالایی داشتیم و به جهت اینکه برنامه ریزی برای ساخت شهرهای جدید به عمل نیامده بود هجوم به سمت شهرهای موجود انجام شد. در شهرها هم سیاست این است که ساختمان هایی با تعداد طبقات پایین را به ساختمان های بلندمرتبه تبدیل کنند که این امر به طور کلی بافت شهرهای موجود و شهرهای قدیم ما را هم تغییر داد.پیام ساختمان: به نظر شماحفظ فرهنگ و مواریث در قالب حفظ ساختمان ها و چیزهایی مثل اجرای معماری ایرانی – اسلامی هزینه های ساخت را افزایش نمی دهد؟البته شاید صاحبان فن بهتر بتوانند راجع به هزینه ساخت اظهارنظر کنند اما بحث این است که ما در تولید مصالح و نظارت بر ساخت وساز هم استانداردهایی تعریف می کنیم که آنها هم می توانند هزینه ساز باشند. پس اگر صرفاً نگاه ما نگاهی در جهت کاهش هزینه باشد خیلی راحت می توانیم صورت مسئله را پاک کنیم و بگوییم هیچ استانداردی را رعایت نکنیم که هزینه زا ست! طبیعی است که هر استانداردسازی و هر نظام و ساختار و سامانه ای طبیعت هزینه های خاص خودش را به همراه دارد و اگر صرفاً نگاه ما بر مبنای هزینه – فایده از حیث ریالی باشد، طبیعتاً کار به آن سمت سوق پیدا می کند که همه چیزها را حذف کنیم، اما منافع حفظ فرهنگ ملی ما در ساخت و سازها، طبیعتاً منافعی غیرقابل تبدیل و معامله با ریال است که در کفه فایده، حتماً باید مورد توجه قرار گیرند. با این نگاه این مسائل را نمی توانیم هزینه قلمداد کنیم.